MS (Multipl Skleroz) Nasıl Bir Hastalık?

MS nasıl bir hastalıktır? Kadınların mı yoksa erkeklerin mi sağlığını daha çok tehdit eder? MS bağlı olarak ortaya çıkabilecek belirtiler nelerdir? MS hastalığı fark edilmezse ileriki evrelerinde ne tür şikâyetler ortaya çıkar? MS, ataklarla seyreden bir hastalık mıdır? Her hastada aynı seyri mi izler? MS atağını tetikleyen faktörler var mıdır? MS hastalığı en çok hangi hastalıklarla karıştırılır? MR dışında MS tanısında yararlanılan başka yöntemler bulunur mu? Omurilikten sıvı alınması gerektiğinde ameliyathane şartlarında mı yapılır? Hastalara anestezi gerekir mi? Yöntemin herhangi bir yan etkisi var mıdır? MS tedavisindeki ana hedef atakları önlemek mi, atakların arasını açmak mı yoksa atakların şiddetini azaltmak mıdır? MS ilaçlarının yan etkileri var mı? MS hastası ne sıklıkta doktora gitmeli? MS hastaları ve hasta yakınları ne tür sıkıntılar yaşar? MS hastaları evlenebilir mi? Çocuk sahibi olabilirler mi?

Biruni Üniversitesi Hastanesi’nden Nöroloji Uzmanı Yrd. Doç. Dr. Muhammet Emin Özcan MS hastalığıyla ilgili bilinmeyenleri Sağlığım İçin Her Şey’de anlattı.

. MS hastalığı nedir? Nasıl bir hastalıktır?
“MS hastalığı daha çok genç erişkinlerde görülen merkezi sinir sisteminin bir hastalığıdır. Sinirlerin kılıflarına karşı bağışıklık sistemimizin kendi kendisine saldırması sonucu ortaya çıkan, daha çok görmeyle alakalı şikâyetler, dengesizlik, konuşma bozukluğu ve güçsüzlükle seyreden bir hastalıktır.”

. Kadınların mı yoksa erkeklerin mi sağlığını daha çok tehdit eder?
“20-40 yaş arası kadınlarda üçe bir oranında daha fazla görülür. Özellikle neden kadınlarda daha fazla görüldüğünü dair bir çalışma yoktur. Ancak otoimmün hastalıklar genellikle kadınlarda daha sık görülmektedir.

MS’İN BELİRTİLERİ

. MS bağlı olarak ortaya çıkabilecek belirtiler nelerdir?
“MS’de özellikle tek gözde görme kaybı ve bulanık görme ortaya çıkar. Her iki gözde olan bulanık görme ile çok fazla karşılaşılmaz. Vücudun bir tarafında, kol, bacak veya her ikisinde de güçsüzlük, uyuşma, hissizlik gibi şikâyetler çok sık görülen belirtilerdir. Ayrıca dengesizlik, konuşma bozukluğu, yürüme bozukluğu, yürüme güçlüğü gibi şikâyetler de ilk başlangıç semptomları arasında sayılabilir.”

. MS hastalığı fark edilmezse ileriki evrelerinde ne tür şikâyetler ortaya çıkar?
“Özellikle yürüme güçlüğü bu hastalıkta ilerleyici bir hal alabilir ve koltuk değneği kullanma durumu söz konusu olabilir. Belli bir süre sonra tekerlekli sandalye, hastalığın en son evrelerinde de yatağa bağımlılık gelişebilir. Bu nedenle erken evrelerde tedavi çok önemlidir.”

Yrd. Doç. Dr. Muhammet Emin Özcan

. MS, ataklarla seyreden bir hastalık mıdır? Her hastada aynı seyri mi izler?
“MS hastalığının çeşitli formu vardır:

. En sık karşılaşılan ataklarla, alevlenmelerle ve sönmelerle seyreden tipidir. Hastalarda yüzde 80 oranında en fazla görülen tiptir.

. Başka tipinde giderek hiç atak olmaz. Başlangıçtan itibaren giderek kötüleşme olabilir.

. Bir diğer tipinde ise hastalık ataklarla başlar; sonrasında hiç atak görülmeden yavaş yavaş kötüleşme hali olur.”

TETİKLEYEN FAKTÖRLER

. MS atağını tetikleyen faktörler var mıdır?
“Ataklar enfeksiyonla tetiklenebilir. Grip tarzı enfeksiyonlar, ateşi yükselten durumlar atakları tetikleyen faktörlerdir. MS hastalığı sıcağı sevmez. Enfeksiyonlar vücut ısısını yükselterek atağa eğilim oluşturur. Sıcak havalar, mevsim geçişleri bu anlamda çok önemlidir. Soğuk havalardan sıcak havalara geçiş dönemi, bahar ayları atakların en sık görüldüğü aylardır. Hastalar özellikle çok sıcak hamam, sauna, kaplıca gibi yerlerden uzak durmalıdır.”

. MS hastalığı en çok hangi hastalıklarla karıştırılır? MS hastasına kaç yıl içinde teşhis konur?
‘‘Eskiden MR yaygın olmadığı için tanı zor konuyordu. Yeni tanı kriterleriyle MS’de çok kolay tanı konabiliyor. Ancak MR çok çekilebildiği için fazlaca MS teşhisi konulabilir. Bu nedenle MS düşünülen vakalarda tecrübeli bir hekimin gözün değerlendirmesi çok önemlidir. MR yaygınlaştığı için migren hastalarında görülen anlamı olmayan beyaz lekeler MS hastalığı olarak yorumlanabilir. Göz hastalığı ve bazı göz bozukluklarıyla da karıştırılabilir. Bunların dışında bazı sistemik romatolojik hastalıkların özellikle MR bulguları MS’i taklit edebilir. MS’i taklit eden birçok hastalık vardır.”

“MR, TANIDA ALTIN STANDARTTIR’’ 

. MR, MS tanısında neyi gösterir? MR dışında MS tanısında yararlanılan başka yöntemler bulunuyor mu?
“MR tanıda altın standarttır. Sadece MS’in lomber fonksiyon denilen tipi için belden sıvı alarak inceleme gereklidir. MS için tipik tanı kriterlerini dolduruyorsa MR ile tanı konur. MR’ın ilaçlı olarak çekilmesi gerekir. Öncelikle beyin MR’ı çekilir; ancak boyun ve sırt MR’ı da ilk değerlendirmemiz gereken MR’lar olarak ön plana çıkar. Takiplerde de MR’dan sıkça yararlanılır.”

. Omurilikten sıvı alınması gerektiğinde ameliyathane şartlarında mı yapılır? Hastalara anestezi gerekir mi? Yöntemin herhangi bir yan etkisi var mıdır?
“Belden sıvı alınmasının tıptaki adı Lomber Fonksiyon’dur. Ameliyathane gerekmez; yatmakta olan hastaya Lomber Fonksiyon uygulanabilir. Genel anestezi almadan basit bir lokal anesteziyle, bazen de lokal anestezisiz belden sıvı alma işlemi gerçekleştirilebilir. Belirli bir komplikasyonu yoktur. Deneyimi olmayan ellerde bazı sıkıntılı durumlar, sinir hasarlanmaları olabilse de genel olarak karşılaştığımız bir tablo değildir. Nöroloji uzmanı yapar.”

TEDAVİDE ANA HEDEFLER

. MS tedavisindeki ana hedef atakları önlemek mi, atakların arasını açmak mı yoksa atakların şiddetini azaltmak mıdır? Günümüzde tedavideki gelişmeler, kombine tedaviler bulunuyor mu?
“MS kronik bir hastalıktır. Tedavisi vardır ancak tedavi hastalığı tamamen ortadan kaldırmaz. Elimizdeki tedaviler güncel tedavilerdir. Tedavilerdeki asıl amaç: hastalığın ilerleyişini yavaşlatmak, atak sıklığını azaltmak, atakların gelmesini engellemektir. Günümüzdeki ilaçlarla ancak hastalığın ilerleyişini durdurabiliriz. Hap olarak ve enjeksiyon şeklinde kullandığımız birçok ilaç vardır. Yüzde 30 ila 50 civarında atak sıklığını azalttığını söyleyebiliriz.”

. MS ilaçlarının yan etkileri var mı? Başka ilaçlarla etkileşimleri olabilir mi?
“Genellikle enjeksiyon tedavileri uygulanır. Bunlar arasında en büyük grubu majör grubu temsil eder. Halsizlik, kırıklık, grip, saçlarda incelme, dökülmeler gibi bazı yan etkileri vardır. Karaciğerden temizlendiği için karaciğer enzim yükseklikleri olabilir. Bunların sıkı takibi, ayrıntılı ve rutin kontrolleri gerekir.”

KONTROLLERE NE SIKLIKTA GİTMELİ?

. MS hastası ne sıklıkta doktora gitmeli?
“MS hastası doktoruyla sıkı irtibat halinde olmalıdır. Hasta ilaca yeni başladığında kontrollere daha sık çağırılır. İlk üç ay, ayda bir daha sonraki dönemlerde 3 ayda bir çağırılır. Daha sonra hastalığın gidişatına ve şikâyetlerin durumuna göre 6 ayda bir çağırılır. Bazı durumlarda senede bir kontrole çağırılan hastalar olur.”

. MS hastaları ve hasta yakınları ne tür sıkıntılar yaşar?
“MS hastalığında özellikle depresyon çok sık gözlenir. Psikolojik, psikiyatrik bozukluklar diğer nörolojik hastalıklarla karşılaştırıldığında çok yüksek orandadır. Depresyon hastanın yaşam kalitesini, tedavi motivasyonunu, hastalıkla başedebilme gücünü çok azalttığı için etkin bir şekilde tedavi edilmesi gerekir. Hastalar ciddi problemler yaşadığı için bakım verenler de oldukça zorlanmaktadırlar. Depresyonun getirdiği olumsuz bakış açıları da hasta yakınlarına yansıyabilir.”

MS HASTASI ÇOCUK SAHİBİ OLABİLİR Mİ?

. MS hastaları evlenebilir mi? Hastanın kadın ya da erkek oluşuna göre bu durum değişebilir mi? Çocuk sahibi olabilirler mi?
“Hastalığın tipine göre durum değişse de erkek ya da kadın olsun MS hastaları evlenebilirler, çocuk sahibi olabilirler ve aktif iş yaşamlarına devam edebilirler. İşinden, evliliğinden ve özel hayatından hastayı koparacak bir hastalık değildir. Hatta hamilelik döneminde kısmen hastalığın daha iyi seyrettiğine dair bulgular vardır. Ancak çok fazla çocuk sahibi olurlarsa ileriki dönemlerinde bununla baş edebilmek konusunda sıkıntı yaşayabilirler. Çünkü çok fazla halsizlik ve yorgunluk yapar.”