Multifokal (Çok Odaklı) Mercekler Ne İşe Yarar?

Mart 5, 2021 - 01:24

Dünya Göz Etiler Hastanesinden Katarakt ve Refraktif Cerrahi Bölümünden Göz Hastalıkları Uzmanı Op. Dr. Aylin Kılıç, Esra Kazancıbaşı Öztekin’in konuğu oldu.

ATV Avrupa kanalında yayınlanmakta olan “Esra Kazancıbaşı ile Sağlığım İçin Herşey” programına katılan Dr. Aylin Kılıç; göz kırılma kusurları yani miyop, hipermetrop ve astigmatta uygulanan lazer ve göz içi mercek yerleştirme ameliyatları ile katarakt ameliyatları hakkındaki soruları yanıtladı.

Lazer ameliyatı olan herkes mutlaka gözlük ya da kontakt lens kullanmaktan kurtuluyor mu? Lazere uygun göz nasıl olmalıdır? Kimler lazer ameliyatı için uygun değildir? Göze yerleştirilen merceklerin multifokal yani çok odaklı olanları da var mı?

İşte Op. Dr. Aylin Kılıç’ın yanıtları…

. Gözdeki kırma kusurlarını yanı miyop ve hipermetropiyi ortadan kaldırmak için yapılan lazer ameliyatları, mesela safra kesesi ameliyatı gibi gerekli bir ameliyat mıdır?

“Lazer ameliyatının esas yapılış amacı aslında hayatı daha kaliteli hale getirmek, hayatı kolaylaştırmak. Ancak bu zorunlu değildir. Bazı hastalarımız ameliyat oldukları zaman çok mutlu oluyorlar; işlerini daha iyi yapıyorlar, daha rahat spor yapıyorlar. Ama kesinlikle zorunlu bir ameliyat değildir.

Lazer ameliyatı ile kişilerin gözlükten, kontakt lensten tamamen bağımsız yaşamalarını sağlıyoruz. Aslında gözlük bir protez ve proteze bağımlı yaşamaktansa, bağımsız olmak hastaların tamamen tercihidir.”

. Lazer ameliyatı olan herkes mutlaka gözlük ya da kontakt lens kullanmaktan kurtuluyor mu?

“Hiçbir ameliyatta yüzde yüz garanti verilemez. Çünkü biz her ne kadar ameliyat öncesinde yüzde yüz emin olsak de uluslararası birçok kritere bakarak karar veriyoruz. Gözün vereceği cevabı bilemiyoruz. Bizim bilmediğimiz tek bir şey var aslında, göz ne cevap verecek?

Ancak lazer tedavisinin artık 20 yıllık bir geçmişi var. Güvenli bir cerrahi müdahale sonrasında tekrar ufak bir gözlük numarası kullanmak bile eski haliyle karşılaştırılınca oldukça büyük bir fayda anlamına geliyor.”

“LAZER AMELİYATINDA 18 YAŞ SINIRI VAR”

. Lazer ameliyatı için belli bir yaş sınırı var mı?

“18 yaş üzerindekilere lazer yapıyoruz. Ancak bizim için en önemli kriter yaştan çok gözün durumu. Eğer son 1-2 yılda gözlük numarası çok büyük bir ilerleme kaydetmediyse ameliyat ediyoruz.”

. Lazere uygun göz nasıl olmalıdır? Bu kapsamda baktığımızda kimler lazer ameliyatı için uygun değildir?

“Lazere uygun gözler genellikle miyop’u hipermetrop’u çok aşırı yüksek olmayan gözlerdir. 8 derecenin üzerindeki numaralarda lazer sonuçları çok garantili olmuyor. Biz muayene ettiğimiz zaman çok ayrıntılı değerlendiriyoruz. Öyküsünü soruyoruz. Göz tansiyonu var mı? Şeker hastalığı var mı? Göz tembelliği var mı? Göz tembelliği lazere engel değil ama önceden bilmemiz gereken bir durum. Katarakt’ı var mı? Gözünüzün sağlıklı olması lazım.

Damla koyup göz bebeğini büyütüyoruz ve hastalarımız yarım saat bekliyorlar. Bu aşamadan sonra gözün iç bölümünü değerlendiriyoruz. Retina kısmı yani gözün içindeki sinir tabakasında delik var mı? Yırtık var mı? Damarlarda tıkanıklık var mı? Gözümüzü bir kere yüzde yüz sağlıklı olması gerekiyor. Yani göz için check-up yapıyoruz. Ondan sonra lazer cerrahisi için spesifik ölçümlere geçiyoruz. Kornea kalınlığına bakıyoruz. Haritanın düzenli olup olmamasına bakıyoruz. Anatomisini ayrıntılı olarak değerlendiriyoruz. Ona göre lazer kararı veriyoruz.”

. Lazer ameliyatı olacak hastanın ameliyat öncesinde neler yapması gerekiyor?

“Ameliyat olacak kişi eğer kontakt lens kullanıyorsa, ameliyattın 3 gün öncesinden lensini çıkarmış olması gerekiyor. Ameliyattan önce bizim için en önemlisi bu. ‘Lazer ameliyatı’ diyoruz ama bu, ameliyat değil; ameliyat deyince insanın aklına büyük bir şeymiş gibi geliyor. Aslında bu bir işlem, hastalar ağrı, acı hissetmiyorlar zaten. Sadece ameliyat öncesinde heyecanlanıyorlar.”

. Hastalar ağrı, acı hissetmeden nasıl ameliyat oluyor, ne tür bir anestezi kullanılıyor?

“Göze bir damla damlatıyoruz. Bu damlattığımız damla tamamen göz yüzeyini uyuşturuyor. Biz aynı damlayı katarakt ameliyatında da kullanıyoruz. Yani bu şu demek; gözün içine yaptığımız ciddi bir ameliyatta bile aynı damlayı kullanıyorsak lazer çok daha yüzeyde bir işlem. Dolayısıyla aynı damlayla hiçbir şey hissetmiyor, tabii bu damla göz kapaklarını uyuşturmuyor. Gözün çevresine dokunduğumuzda hastalar hissedebilir. Çok hafif bir baskı hissedebilir. Ama batma, dokunma gözün içine değme hissini asla hissetmiyorlar.”

. Ameliyat nasıl oluyor? Ne kadar süreyle lazer ışını veriyorsunuz?

“Gözümüzün belirli bir bombeliği var. Bu bombeliğin şeklini biz lazer ışınlarıyla değiştirebiliyoruz. Bir heykeltıraş nasıl taşa şekil veriyorsa, biz de lazer ışınlarıyla gözün o yüzeyindeki bombe kısma şekil veriyoruz. Tabii verdiğimiz şekil, mikronlar derecesinde çok minik oynamalar. Diyelim hastanın 2 derece miyop’u var. Gözün tam merkezi bölümüne lazer ile atış yaparız; yaklaşık 15-20 saniyelik minik bir atış. Bu atışla gözün bombesi mikronlar derecesinde değişir ve miyop tamamen ortadan kalkabilir.”

“LAZER AMELİYATI 30-45 DAKİKA SÜREN BİR İŞLEM”

. Ameliyat için gelen kişinin hastaneye girmesiyle ameliyat olup çıkması ne kadarlık bir süreyi alıyor?

“Aslında işlem süresi iki göz için toplam 5-6 dakika. Ancak hazırlık aşaması var; gözü uyuşturuyoruz ve mikrop kapmaması için çok iyi steril ediyoruz. Sonra bekletiyoruz ve tekrar kontrol ediyoruz. Bütün bunlar toplam 30-45 dakikayı buluyor. Ama işlem süresi 5-6 dakika; bu 5-6 dakikanın da yaklaşık 30-40 saniyesi lazeri uygulama süresi.”

. Lazer ameliyatı sonrasında göz kapatılıyor mu?

“Gözü kapatmıyoruz hatta hastayı aynı gün evine yönlendiriyoruz. Diyoruz ki gözlerinizi evde kapatın dinlenin genellikle 2-3 saat yanma, batma oluyor. Bazı hastalar hiçbir şey hissetmiyor, bazı hastalar ‘biraz ağrım oldu’ diyor. Ama akşamı genellikle iyi geçiriyorlar.”

. Ameliyattan hemen sonra hastanın görme kusuru düzelir mi, yoksa belli bir zamana ihtiyaç oluyor mu?

“Aslında bazı hastalarımız bunu deniyorlar ve hemen ameliyattan sonra ‘görüyorum’ diyorlar. Ama biz kesinlikle böyle bir vaatde bulunmuyoruz. Biz, ‘gözünüzde ödem var, ödem biraz çekilsin ve ertesi gün normal günlük hayatınıza dönün’ diyoruz.

“BİRGÜN SONRA NORMAL HAYATINA DÖNEBİLİR”

. Ameliyat olan bir hasta ne zaman işinin başına dönebilir? Ne zaman araba kullanabilir? Sürekli bilgisayar ekranının karşısında olmasını gerektiren bir işi varsa ne yapmalıdır?

“Ameliyat olan hastalarımız ertesi gün normal günlük hayatlarına dönebilirler. Genelde ofiste çalışanlar ofislerine dönebilirler ama ortam çok tozluysa, aşırı dış etkenler varsa o zaman bir iki gün evde kalıp istirahat etmeleri avantajlı olur.”

. Ameliyattan sonra göz numarası sıfırlansa da zaman içerisinde tekrar numara geri gelir mi?

“Ameliyat öncesindeki muayene sırasında gözün ameliyat sonrasındaki durumunu tahmin edebiliyoruz. Eğer korneası çok inceyse bu hastyı ameliyat etmiyoruz. Riskli hastaları kesinlikle -ne kadar hastalarımız ısrar ederse etsin- ameliyat etmiyoruz.

Ama bazı gözler var ki çok yüksek numara diyelim ki 8 derece, bu hasta için ameliyat sonrasında sıfır numara planlasak bile uzun vadede belki 2 dereceye kadar miyop geri gelebilir.

Ancak 8 numara miyop olan bir kişi, ameliyattan sonra 1-2 derece miyop olsa da çok mutlu oluyor. Çünkü 8 derece miyopla yaşamak hayatı kısıtlayan bir durum. Böyle hastaların gözlük numaraları çok minik geri dönse bile hayat kaliteleri gerçekten çok artmış oluyor. Kaldı ki lazer ameliyatı yapılmış bir gözde kontak lens veya gözlük kullanabiliyorlar.”

“LAZERİN ALTERNATİFİ GÖZ İÇİNE YERLEŞTİRİLEN MERCEKLER”

. Gözü lazer tedavisine uygun olmayan kişileri gözlük ya da lens kullanmaktan kurtaran başka seçenekler var mı?

“Alternatif olarak gözün içine mercek yerleştiriyoruz. Genç hastalarda gözün kendi merceğine dokunmadan; iç kısma yaklaşık bir iki milimetrelik minik bir kesi yapıp gözün içine kontakt lens gibi kıvrılan bir merceği enjekte ediyoruz.

Ancak mercek takmak için de bir takım kriterlere bakıyoruz. Ön bölümdeki boşluğun derinliğin derecesine bakıyoruz eğer uygunsa merceği yerleştiriyoruz; hayat boyu bu merceği taşıyorlar. Sonuçta mevcut anatomiyi bozmadan herhangi bir doku almadan merceği gözün içine yerleştiriyoruz. “

. Bu katarakt cerrahisine benzer bir yöntem mi?

“Katarak cerrahisinden tamamen farklı çünkü katarakt cerrahisinde gözün içerisinden doku alıyoruz. Yani katarakta dönmüş lensi alıyoruz ve onun yerine mercek yerleştiriyoruz. Ama genç grupta katarakt gelişmediyse hiçbir dokuyu almadan anatomik olarak hiçbir şeye zarar vermeden gözün içine sadece merceği enjekte ediyoruz. Bakım gerekmiyor hastalar hiçbir şekilde hissetmiyor. Tak, çıkar yok, bakım yok ayrıca batma gibi bir şey de hissetmiyorlar.”

“MULTİFOKAL MERCEKLER HEM YAKINI HEM UZAĞI GÖSTEREN MERCEKLERDİR”

. Göze yerleştirilen merceklerin multifokal yani çok odaklı olanları da var mı?

“Multifokal dediğimiz mercekler, hem yakını hem uzağı gösteren mercekler ve aynı zamanda astigmatı da düzeltiyor. Katarakt cerrahisinde kullanıldığında hasta hem katarakttan kurtuluyor hem de yakın ve/veya uzak gözlüğünden.

Kataraktı gelişmeyen hastalarda da yakını gözlüksuz görebilsin diye ya da yüksek numaralı miyop ise uzağı görsün diye göze multifokal denilen mercekler yerleştiriyoruz.”

. Yaşa bağlı yakını görmekte zorlanan kişileri yakın gözlüğünden kurtaran tedavi seçenekleri neler olabiliyor?

“Aslında yakın gözlükten kurtulmak için birçok araştırma devam ediyor. Ancak geldiğimiz noktada korneaya lazer yaparak ya da gözün içine mercek yerleştirerek hastayı gözlükten kurtarıyoruz. Hastanın durumuna, yaşına, numarasına göre uygulanacak yönteme karar veriliyor.”

. Göz içine yerleştirilen merceklerin özellikle geceleri ışık kırılmalarına neden olduğu söyleniyor. Bu nedenle gece araba kullanımıde engel teşkil eder mi?

“Bu merceklerin geçmişi 15 yıl, ilk başta dizayn olan mercekler günümüze kadar geliştirildi. İlk merceklerle karşılaştırıldığında her ne kadar yan etki düşürülse bile yüzde yüz ortadan kaldırılamadı. Ama artık ışık kırılması şikayetlerini eskisi kadar sık görmüyoruz. Son teknoloji mercekler sayesinde nerdeyse gece araba kullanan uzun yol şoförlerinde bile bu mercekleri uygulayabiliyoruz.”

. İki göze aynı anda ameliyat (göz içine mercek yerleştirme) mümkün olabiliyor mu? Yurt dışından gelen hastalar için süre çok önemli…

“Lazer ameliyatını aynı gün iki göze de yapıyoruz. Ancak göz içi ameliyatları aynı gün yapmıyoruz. Arada minimum iki gün olsun istiyoruz. Yurtdışından gelen hastalarımız için geldikleri gün muayeneleri yapılıp ertesi gün ameliyat olmaları mümkün. İki gün sonra da diğer gözünü ameliyat ettiğimizi düşünürsek en az 4-5 gün kalmaları gerekiyor. Ama lazer ameliyatı için gelen hastalarımızın 2 gece kalmaları yeterlidir.”

. Lazer ya da merçek yerleştirme operasyonu geçiren kişiler ne kadar süreyle deniz ve havuza girmemelidirler?

“Operasyon sonrası iki hafta denize girmelerini çok tavsiye etmiyoruz ama başını sokmadan yüzebilirler. Denize dalınca gözlerini açmalarını istemiyoruz. Ameliyatlarını tatil sonrasında da olabilirler. Çünkü deniz kenarında damla kullanmak zor olabilir ayrıca güneşin etkisiyle gözde kuruluk gelişme ihtimali vardır. Ameliyat olup tatile gitmek istiyorlarsa, iki hafta denize ve havuza gidilmezse çok iyi olur.”