Mutasyonlar ve Varyantlar

. Varyant ve mutasyon arasında ne fark vardır?

‘‘Varyant, mutasyonların yarattığı yeni virüsün ismidir. Bir varyantta birden çok mutasyon ortaya çıkabilir ve o mutasyonlarla beraber oluşan o yeni virüs tipine varyant denilebilir. Mesela Güney Afrika varyantı denildiğinde onun üzerinde birden fazla orjinal olandan farklı mutasyon olduğu  anlaşılmalıdır.’’

VİRÜSLER NEDEN SÜREKLİ MUTASYONA UĞRUYOR?

. Virüsler neden sürekli mutasyona uğrar?

‘‘Virüslerin mutasyona uğraması doğal bir süreçtir. Virüsler her bölünme sırasında ortaya çıkan kopyalama hatalarıdır. Bir virüs ne kadar fazla çoğalırsa o kadar çok genetik kodlama hatası yapar ve bu genetik kodlama hatasına mutasyon denir. Virüs bölünürken onlarca mutasyon ortaya çıkar. Bu mutasyonlardan bazıları virüsün normal seyrini etkilemez, bazıları virüsü daha güçsüz kılar. Tamamen tesadüfi olarak kimi mutasyonlar da virüsü olduğundan daha kuvvetli yapar. Delta varyantındaki spike proteininde ortaya çıkan mutasyon buna örnektir. Bu mutasyonlar virüsün hem çoğalabilirliğini hem de direncini arttırabilir. Aşı yanıtlarını etkileyebilir ve elde ettiği bu yeni avantajla o hakim varyant bir zaman sonra doğal seyir olarak diğer virüs varyantlarını ortadan kaldırır. Böylece gerçek anlamda bir hakim varyant haline gelir. Örneğin dünyada şu anda delta varyantı hakim hale gelmiştir. Bir zamanlar da İngiltere'den alfa varyantı çıkmıştır. Burada önemli olan bu varyantların pandeminin çok hızla yayıldığı coğrafyalardan çıkmasıdır. Buna çok iyi örnek alfa varyantının noel zamanı İngiltere’den çıkmasıdır. Güney Afrika ve Brezilya’da da vakalar kontrolden çıkmıştı. Hindistan'da çok hızlı yayılmayla ortaya çıkan delta varyantı bütün dünyaya hakim hale geldi. En son ortaya çıkan mu varyantı ise Kolombiya kaynaklı bir varyanttır. Şili’de görülen lambda varyantı da kontrolsüz bir şekilde ortaya çıkmıştır. Buradan çıkarılacak önemli ders dünyanın bir köşesinde çıkmış beni hiç ilgilendirmiyor diye düşünmememiz gerektiğidir. Çünkü dünyanın bir köşesinde bir varyant varsa biz kendimizi güvende hissedemeyiz. Delta varyantının ilk tanımlandığı ve Hindistan’da görüldüğü zamanlarda İngiltere vaka sayılarını çok azaltmıştı; ölüm oranları bazen hiç olmamaya başlamıştı. Ama Hindistan’daki o varyant İngiltere’yi de vurdu. Döndü dolaştı Amerika’yı da vurdu. Bu, varyantların korkutucu olması sonucunu da doğuruyor.’’

‘‘ŞU ANDA DÜNYANIN SORUNU HALA DELTA VARYANTIDIR’’

. Son günlerde özellikle tehlikeli varyantlardan söz edilmesinin nedeni nedir?

‘‘Aslında sürekli mutasyon oluyor. Bu mutasyonların bazıları oluştuğu zaman, ortaya çıkan varyant daha güçsüz hale geliyor ve kayboluyor. Veya o mutasyon virüsün davranışını etkilemiyor ve bir önemi olmuyor. Bizim korktuğumuz yine tesadüfen ortaya çıkan bu mutasyonların virüsü daha güçlü kılmasıdır. Daha güçlü kıldığı zaman bizim işimiz zorlaşıyor. Bunu önlemenin yolu virüsün sık bölünmesini engellemektir. Bu da bulaşı kontrol altına almakla olur. Bulaş yaygınlaştıkça yeni varyantlarla karşılaşmamız son derece beklenir bir durumdur. Ancak kimi araştırmacılar delta varyantı ile virüsün son kozunu oynadığını iddia ediyorlar. Yani oluşan diğer mutasyonların hiçbiri delta varyantının yerini alabilecek güçte değil henüz. Bunları Dünya Sağlık Örgütü yakın izliyor. Elbette bunlara eklenen ek mutasyonlarla karakter değişebilir ama şu anda dünyanın sorunu hala delta varyantıdır.’’

. Virüsün tamamen etkisiz hale geldiği bir varyant söz konusu olabilir mi?

‘‘Delta varyantının bulaşıcılığını azaltan bir mutasyon ortaya çıktığında onun gücünü biraz kırmış olabilir. Ama ortaya çıkan bu mutasyonların hakim hale gelmesi artık zor. Çünkü güçlü bir mutasyon her şeyi ele geçirmiş görünüyor. Dünyadaki bütün vakalar delta varyantıdır. Bizim yapmamız gereken ciddi anlamda maskeyi mesafeyi olabildiğince sürdürmek ve insanların aşılanmasını sağlamak olmalıdır.’’

PCR TESTİNDE VARYANT BİLGİSİ NEDEN VERİLMİYOR?

. PCR testinde kişinin hangi varyanta dair olduğu bilgisi veriliyor mu?

‘‘Bunun için özel bir istek talep veya özel bir props kullanmak gerekir. Aksi takdirde rutin taramada kullanılan PCR kitleriyle bu başarılamaz. Bunun için mutasyon analizleri de yapan birtakım yaklaşımlar gerekir. Bunlar İngiltere’de çok yoğun yapılıyor. Türkiye’de, Amerika’da diğer başka ülkelerde bu oran düşük ama pratik olarak bunun bir önemi de yok. Çünkü Türkiye’de hakim olanın delta varyantı olduğunu artık biliyoruz. Her bulaş olanın delta varyantı olduğunu varsaymamız lazım. Bizim yaklaşımımız da pratik olarak çok değişmiyor. Çok özel durumlar olması lazım. Birtakım fiziksel ya da anlaşılabilir nedenler dışında bir bölgede çok ani ve kontrolsüz vaka artışı olduğu zaman acaba burada ne oluyor diye oradaki örneklerden mutasyon analizleri yapıp yeni varyantlar tespit etmek mümkün.’’