Ne Zaman Tüp Bebek?

Bir çiftin üreme potansiyeli, aşağıdaki dört sorunun cevabına bağlıdır:

• Yeterli sayıda canlı ve hareketli  sperm hücresi var mı?
• Yumurta hücreleri yeterli mi, yumurtlama oluyor mu?
• Sperm yumurtaya ulaşabiliyor mu? Yani kanallar açık mı?
• Döllenmiş yumurta implante olabiliyor mu? Rahim içi uygun mu?

Bu soruların cevabı “EVET” ise çift; güvenle bir yıl normal gebelik bekleyebilir. Bir yılın sonunda gebelik elde edilemiyorsa üremeye yardımcı tedavi yöntemleri için başvurmak gerekir.

Tüp bebek tedavisi erken menopoza yol açar mı?
Bu sorunun yanıtı kesinlikle hayır. Biz yumurtalıkları ilaçlarla uyararak çok sayıda follikül geliştirmeye ve yumurta elde etmeye çalışırız. Kadınların doğal döngülerinde de başlangıçta çok sayıda follikül seçilir. Fakat bu döngü içinde bunlardan sadece biri olgunluğa erişir, diğerleri geriler ve işlev görmeden kaybolurlar. Tüp bebek tedavileri ile bu folliküller de uyarılır ve onlardan da yumurta elde edilir. Kısacası tüp bebek kadınların var olan yumurtalık kapasitelerini en verimli kullanmaya yönelik bir yöntemdir, yumurtalıkları ‘tüketip’ erken menopoza neden olması söz konusu değildir.

Kullanılan hormonların zararı var mıdır?
Hormon kullanımı ile bazı hastalarda yumurtalıkların aşırı uyarılmasına bağlı bir rahatsızlık gelişebilir. Bu durum geçicidir, genellikle kısa süreli ve kendiliğinden düzelen formdadır.
Bu konuda sık karşılaştığımız bir soru da, bu hormonların kansere yol açıp açmadığıdır. Kullanılan ilaçlar, infertilite tedavilerinde –tüp bebeğin keşfi öncesinde de- çok uzun yıllardır kullanılan ilaçlardır, yan etkileri konusunda çok fazla araştırılmışlardır ve kansere yol açtıklarına dair bilimsel bir kanıt yoktur.

Çoğul gebelik riski artar mı?
Tüp bebek tedavilerinde çoğul gebeliklerle normalden daha sık karşılaşıyoruz. Örneğin 37 yaşından genç bir kadın tedaviyle gebe kaldığında bunun ikiz gebelik olması olasılığı iki embriyo transfer edilmişse % 30, üç embriyo transferinde de % 40 civarındadır. Üç embriyo verildiğinde üçüz gebelik oranı de yüzde 5’tir.

Çoğul gebelikler; düşük, erken doğum ve diğer gebelik komplikasyonları açısından artmış risk taşırlar. Bu nedenle eğilimimiz transfer edilen embriyo sayısını sınırlı tutmaktır. Hastanın yaşını, daha önceki denemelerini, embriyo kalitesini değerlendirir ve mümkün olan en az sayıda embriyoyu transfer ederiz. Buna rağmen üçüz gebelikle karşılaşırsak, fetus sayısını üçten ikiye indirme işlemi seçenek olarak hastaya sunulur.

Dış gebelik riskinde artış olur mu?
Doğal yolla oluşan gebeliklerde dış gebelik oranı % 1 civarındadır. Tüp bebek tedavilerinde de özellikle hastanın Fallop tüplerinin hasarlı olması bu ihtimali artırır. Tüp bebekte dış gebeliğin oluşum mekanizması aslında anlaşılabilir bir durumdur. Biz embryoları ne kadar dikkatli bir şekilde rahim içine verirsek verelim, bazen embriyolar fallop tüplerine sürüklenir ve orada tutunurlar. Tedavi sonucu gebe kalan hastalar yakın takip edilmeli ve dış gebelik tanısı konduğunda gebelik sonlandırılmalıdır.

Transfer edilen embriyoların bana ve eşime ait olduğundan nasıl emin olabilirim?
Tüp bebek laboratuvarlarında herhangi bir hatanın önüne geçmek için çok katı bir disiplin uygulanır. Bu disiplin bağımsız kalite denetleme kuruluşları tarafından da kontrol edilir ve uygun laboratuarlara akreditasyon verilir. Her basamak en az iki kişi tarafından kontrol edilir, bu sistem içinde insan hatasına yer yoktur. Hata, kayıp, karışma gibi durumlar olasılık dışındadır ve hastalarımızın içi rahat olmalıdır.

Dondurulmuş embriyolar da taze embriyolar kadar iyi midir?
Eğer tüp bebek tedavinizde çok sayıda kaliteli embriyo elde edilmişse, transfer edilenler haricindekiler dondurularak saklanır. Dondurulmuş embriyolar, negatif sonuç sonrasında hemen kullanılabileceği gibi sonraki gebelik istekleri için de saklanabilir.

Bebeklerin sağlığı konusunda çiftlerin kafasında soru işaretleri olabilir. Dondurulmuş embriyolarla oluşan bebeklerde daha fazla anomali görüldüğüne dair tıbbi bilimsel bir kanıt yoktur. Yeni bir tüp bebek tedavisine baştan başlamak yerine dondurulmuş embriyo transferi; kolay, ucuz ve daha az yorucu bir seçenektir. Pek çok hastamızda bu yöntemle denendiğinde gebelik olasılığının daha düşük olduğuna dair bir önyargı vardır ki, doğru değildir. Yaş gruplarına baktığımızda dondurulmuş embriyo transferi ile gebelik oranları, taze embriyo transferi oranları ile benzerdir. Saklanan embriyolarla ilgili kararlar, aile tarafından verilir. İstenildiğinde embriyolar imha edilir veya aileye teslim edilir.

Hayat koşullarım değiştiğinde saklanan dondurulmuş materyalin durumu ne olur?
Embriyo dondurma işlemi öncesinde çiftlere ayrıntılı bir bilgilendirilmiş onam formu imzalatırız. Yasal olarak çiftlerden birinin ölümü veya boşanma durumunda embriyolar imha edilir.

IVF bebeklerinde anomali olasılığı artmış mıdır?
Tüp bebek tedavisi sonrasında doğan bebeklerde saptanan anomali oranı yaklaşık %3’tür. Bu oran, doğal yolla elde edilen gebeliklerdeki anomali oranı ile benzerdir. Şimdiye kadar yapılan çalışmalar, mikroenjeksiyon (ICSI) ile doğum defektleri arasında da kesin bir kanıta işaret etmemektedirler.

Bebeğimizin cinsiyetini seçebilir miyiz?
Günümüzde, rahim içine yerleştirmeden önce embriyoların cinsiyet kromozomlarını belirlemek ve seçim yaparak transfer etmek teknik olarak mümkündür. Ancak, sadece cinsiyete bağlı geçiş gösteren bazı genetik hastalıkların varlığı durumunda böyle bir seçim uygulanabilmektedir. İsteğe bağlı cinsiyet seçimi ülkemizde yasal değildir.

Gördüğümüz tedavi hakkında çevremizdeki kişilere bilgi vermeli miyiz?
Bunu yapmak tedavi süresince yaşanabilecek sıkıntıları azaltacaktır. İşyerindeki amirlerin bilgilendirilmesini özellikle tavsiye ederim. Tüp bebek tedavisi gören bir kadının takipler ve testler için birçok kez hastaneye gitmesi gerekecektir. İşveren ya da amirlerin bilgi sahibi olması durumunda, izin almak ve işlerdeki gecikmeyi açıklamak daha kolay olur. Arkadaşlarınız ve aile fertlerinizle duygularınızı paylaşmanız ve desteklerini hissetmeniz ise stresi azaltmak ve rahatlamak açısından fayda sağlayabilir.

Yine de çok fazla kişiye tedaviden bahsetmek bana göre doğru değil. Çok kişinin bilmesi durumunda çok fazla soruya maruz kalacaksınız ve bu da stres seviyenizi yukarıya çekecektir. Güvenilir bir iki arkadaş yeterlidir. Diğer insanlarla konuşurken, infertil çiftler sıkılıp çekinebilirler. Bu durumun, çiftlerin yüzde 10-20’sinin karşılaşabileceği bir problem olduğunu ve tedavi görmenin ayıp olmadığını düşünmek, kendilerine olan güvenlerini artıracaktır.

Prof. Dr. Mustafa Bahçeci
Bahçeci Kliniği&Alman Hastanesi Tüp Bebek Merkezi Direktörü
www.bahceci.com