Neden Kabus Görürüz?

Kâbus, karabasan gibi kavramlar uyku esnasında bize zorlu bir gece yaşatan rüyalardır. Birçoğumuz sabah kalktığımızda bu tür rüyaları hatırlamak istemeyiz ya da gerçekten hatırlamayız.

Rüyülüron bizi bu kadar derinden etkilemesinin nedeni ne olabilir? Nöroloji Uzmanı Dr. Mehmet Yavuz, kâbus ve karabasan gibi rüyaların nedenleriyle ilgili soruları yanıtladı.

. Karabasan nasıl gerçekleşir?
Bir nevi kâbustur. Hayatımızın her evresinde her insan karabasan kâbusunu mutlaka yaşar. Karabasan esnasında insanın üzerinde tarifsiz bir ağırlık hissedilir. Nefes almak zorlaşır, kişi bağırmak, seslenmek ister ancak bunu yapamaz. Ellerini ayaklarını oynatamaz.

Aslında kişi uyku ile uyanıklık arasında bir yerdedir. Kanaatimize göre insanlar REM uykusundan birden uyandıklarında, henüz beyinin kaslardaki hareketsizlik emirleri kalkmamıştır.

Normalde insanlar uykuya geçtiklerinde gördükleri rüyaların etkisi ile kol ve bacaklar hareket etmesin diye, beynimiz kaslarımızı bir nevi geçici felç durumuna getirir. Yani bir çeşit uyku felci devreye girer. İşte bu yüzden kişi uyanır ancak kol ve bacaklarımızın hareketlerini uykuda iken frenleyen merkez henüz devre dışı kalmadığından hareket edemez, ses çıkaramaz.

Bilimsel olarak “uyku felci” şeklinde açıklanabilen karabasanın, halk arasında çok çeşitli yorumları vardır. Alman kültüründe karabasana “cadı basması” denir. Her ne şekilde yorumlanırsa yorumlansın, karabasanın insanı çok rahatsız eden bir durum olduğu bir gerçektir. Biz bilimsel bir yaklaşımla bunun ‘uyku felcinden’ kaynaklandığını düşünüyoruz. Uyku felci, insan organizması içinde mutlaka gerekli bir durumdur.

Zira uyku felci olmasa idi, insanlar rüyalarındaki hareketleri uykuda iken yapmaya çalışır ve hem birçok kol ve bacak yaralanmalarına neden olabilir hem de yanımızda bir başka kişinin de uyuması mümkün olamazdı.

. Kâbuslar tıbbi olarak nasıl açıklanabilir?
Kâbus görmek, rüyalardan biraz daha farklı bir durumdur. Bunu özetle rüya psikozu olarak adlandırabiliriz. Uyku esnasında limbik sistemdeki enerji yoğunluğunun kontrolsüz bir şekilde salıverilmesi söz konusudur. Bu patolojik enerji yoğunluğu, ön korteksin hiçbir müdahalesi ve kontrolü olmadan iç dünyamıza yansır. Limbik sistemdeki merkezlerin anormal kontrolsüzlüğü, girift bir şekilde birbirine karışarak aşırı ve istenmeyen görüntüler halinde uykuda tezahür eder.

Genellikle kâbusun etkisiyle, yataktan ani fırlamalar ve uyku bölünmeleri olur. Ayrıca kâbusun olumsuz etkisi gün boyu hatta günlerce sürebilir ve kişiyi bilinçli veya bilinçsiz etki altında bırakabilir.

. Kâbuslar kişiyi nasıl etkiler?
Limbik sistemdeki kontrolsüz enerji yoğunluğu, uykuda kâbuslara, bilinçlilik halinde ise panik ataklara neden olabilir. Bazen kâbuslar ve panik ataklar aynı kişide aynı zamanda bulunabilir. Bu durum panik atakların daha şiddetli vurmasına neden olabilir.

Kâbus görmek, bazen o kadar ağır ve korkutucu olur ki, insanlar uyumak istemezler. Uyumamak için günlerce direnebilirler. Uyku onlar için çok büyük bir işkencedir. Böyle kâbusların arka planında, limbik sisteme yönelik şiddetli biyokimyasal (ilaçlar, uyuşturucular vs) ya da psikolojik travmalar söz konusudur.

. Karabasan ve kâbuslar niçin görülür?
Uyuşturucular, özellikle kokain, LSD ve extasy, halisünasyonlara ve kâbuslara sebep olabilirler. Sanral sinir sistemi uyaranları ve amfetaminler, limbik sistemdeki merkezlerin işleyişini bozarak kâbuslara ve karabasana neden olabilirler.

Ayrıca Psikolojik rahatsızlıklar ve kan dolaşımındaki düzensizlikler de karabasan görmede etkili rol oynar.

. Karabasan ve kâbusları sıklıkla gören kişiler nasıl bir yol izlemeli?

Çok rahatsız edici ve sürekli olan kâbuslar ve karabasanlar için antidepresanlar nispeten fayda sağlayabilirler. Fakat doktor kontrolünde alınmalıdır. Analitik psikoterapi ve TMS uygulamaları da kâbuslar için tedavi alternatifleridir.