Nefes Darlığı ve KOAH

Nefes alabilmenin hayatımızda nasıl bir önemi var? Nefes darlığına hangi hastalıklar yol açar? Nefes darlığının derecelerine göre eşlik eden başka belirtiler var mıdır? Nefes darlığı testinin sonucunda ne tür hastalıklar ortaya çıkabilir? Kişide KOAH hastalığının belirtileri nelerdir? KOAH tedavisi görülen hastalar solunum ya da ağız yoluyla alınan ilaçlar kullanırken ne tür yanlışlar yapıyor? Hastalar hastalığın belirtileri geçtiğinde ilaçlarını almaya devam mı etmelidirler?

Türk Toraks Derneği Genel Sekreteri Doç. Dr. Zuhal Karakurt, bu soruların yanıtını Sağlığım İçin Herşey’de verdi. Ayrıca derneğin başlattığı nefes darlığı ve nefes darlığı yapan hastalıklar konusunda bilinçlendirme projesini de anlattı.

‘‘ANİ NEFES DARLIKLARI ÖNEMLİ’’

. Nefes alabilmenin hayatımızda nasıl bir önemi var?
“Nefesin önemi onu hissetmeye başladığımızda başlar. Çünkü normal bireyler nefes alıp verdiklerini hissetmezler. Nefesin alınıp verilmesi hissedilmeye başlandığı zaman adı nefes darlığı olur. Nefes darlığı merdiven çıkarken, koşarken veya yüzerken fark edilmeye başlayabilir. Ama önemsenmez. Ani nefes darlıkları önemlidir ve bu nedenle de insanlar acile gelebilmektedir. Göğse aniden bıçak saplanır gibi bir ağrı olup da acile gelindiğinde birçok tetkik yapılabilir. Ama yavaş yavaş olan ve kronikleşmiş nefes darlıklarını bulmak çok zordur. Bunu anlayabilmenin en güzel yolu, esprili bir farkındalık olsun diye yaş günlerinde insanların mumların sayısını arttırmalarıdır. Buna atıfta bulunmak adına Türk Toraks Derneği olarak bir kampanya düzenledik. Normalde sağlıklı bireyler 40 santimden 30 tane mumu üfleyebilmelidir. Eğer üfleyemiyorlarsa, nefesle ilgili problemleri hissetmeseler bile bunun varlığını düşünebilmelidirler. Göğüs hastalıkları alanında farkındalığı bu şekilde duyurmaya çalışmaktayız.”

‘‘PSİKOLOJİK SORUNLAR DA NEFES DARLIĞINA NEDEN OLABİLİR’’

. Nefes darlığına hangi hastalıklar yol açar?
“Toraks vücuttaki bir bölümün adıdır. Göğsün, akciğerlerin, kemiklerin, solunum kaslarının ve kalbin olduğu yapıya toraks denir. Türk Toraks Derneği olarak bu organlarla ilgili sorunları inceleyen hekimler ve projelerle halkı bilinçlendirmeye yönelik çalışmalar yapmaktayız. Torakstaki sorunlar; kaslardaki, diyaframdaki, akciğer zarındaki ve akciğerdeki hava yollarındaki sorunlar nefes darlığı olarak gelebilir. Ancak psikolojik sorunlar da nefes darlığına neden olabilir. Bunun ayrımını yapmak için de bir takım testler gerekir. Solunum fonksiyon testlerinin bu aşamada önemi büyüktür. Ayrıca nefesle ilgili sorunlarda kaslar, akciğerlerin içindeki büyük hava yolları ve küçük hava yolları, hava keseleri, akciğerin geneli, akciğerin içindeki damarlar, akciğer zarları, kemikler etkilenir. Nefes darlığımızın nefesini test etmek için göğüs hastalıkları hekimlerine bir şans verilmesi adına farkındalığımızı nefes darlığında ‘Nefesinizi ölçtürün’ ile başlatmak istedik. ‘Nefesini test et’ hashtagi ile sosyal medyada da bilinçlendirme başlattık.”

Doç. Dr. Zuhal Karakurt

NEFES DARLIĞININ BELİRTİLERİ NELER?

. Nefes darlığının derecelerine göre eşlik eden başka belirtiler var mıdır?
“Nefes darlığıyla birlikte öksürme veya hırıltılı solunum, konuşma ve cümle kurmada zorluk, bazı durumlarda nefes darlığının olması, bazı mevsimlerde nefes darlığının hissedilmesi ibi belirtilerin varlığı hastaya sorulur. Ayrıca vücudun pozisyonu ile nefes darlığının görülmesi de hastaya hekimin teşhis koymak için soracağı sorular arasındadır. Bu sorulara verilen yanıtla hekim hastanın hastalığı yönünde ayırıcı tanıya doğru ilerler.”

. Nefes darlığı testinin sonucunda ne tür hastalıklar ortaya çıkabilir?
“Türkiye’de her beş kişiden birinin KOAH olduğu söylenebilir. KOAH kronik havayollarındaki tıkayıcı hastalıktır. Sebebi hava kirliliği, çevresel ya da mesleki maruziyetler olabilir. Hava kirliliği, tütün ve tütün ürünleri, yakıtlar, tezek, odun, kömür önemli bir yere sahiptir. Bu hastalıkta bu maddelerden uzak durulursa mevcut olan hasar ilerlemeyip olduğu yerde kalır. Yaşam kalitesi de artar. En önemli iş ise ilk önce KOAH hastalığını tanımakla başlar.”

‘’KOAH VE ASTIMDA NEFES TESTİ ÖNEMLİDİR’’

. Kişide KOAH hastalığının belirtileri nelerdir?
“KOAH sebepleri arasında tütün kullanımı vardır. Tütün maruziyetinde süre de önemlidir. Yıllarla ilgili olan sürece bakılır. Günde bir paket içen bir kişi 10 yıldan beri sigara içiyorsa 10 paket yılı üstünden nefes darlığının başlaması beklenir. Bazı kişilerde akciğerlerinde bir sorun varsa bu süre daha da erken olabilir. Kişi günde iki paket içiyorsa beş yılda 10 paketi bulur. Beş yıl içerisinde de şikayetler başlayabilir. Ama şikayetler pek fark edilmez. Kişi sigara içtiği için öksürdüğünü düşünür. Öksürük normal değildir. Balgam çıkarmak da aynı şekilde normal değildir. Sigara içmeyi normalmiş gibi algılamamak gerekir.

KOAH hastalığında hekimlere hastalar ileri evrelerde gelir. Hastalar ne zaman gelirlerse gelsinler ilk önce maruziyetten uzak kalmaları önerilir. Bu maruziyet kirli hava, mesleki maruziyet ya da sigara olabilir. Ama mutlaka uzaklaşılacak en basit önlem sigara ve sigara dumanıdır. İlerlemesi bu şekilde durdurulabilir. Mevcut hasarın iyileşmesi şuan için mümkün değildir. Ama ilerlemesini durdurmak hayat kalitesi açısından çok önemlidir. Mevcut nefes darlığına iyi gelecek, kişiyi rahatlatacak, daha iyi efor kapasitesi sağlayacak ilaçlarla tedaviye devam edilir. Onların da kullanımı ayrı bir problemdir. Çünkü eğitim ve hekim takibi gerekir. İlaçlara tedavi yanıtında da KOAH ve astım hastalıklarında yapılan nefes testi önemlidir. KOAH’ın ileri evresinde elde hastanın hayat kalitesini düzeltecek yöntemler azalır.”

‘‘HASTAYA İLAÇLARINI ANLATMAK GEREKİR’’

. KOAH tedavisi görülen hastalar solunum ya da ağız yoluyla alınan ilaçlar kullanırken ne tür yanlışlar yapıyor?
“Türkiye’de astımda ve KOAH’ta ilaç kullanımı ile ilgili gülümseten kullanım şekilleri de vardır. Burnuna sıkan, parfüm gibi sıkan, yüzüne uzaktan sıkan ya da çekerek yutan olmaktadır. Bu kişiler için zaman ayrılarak, süre içerisinde ilaçlar anlatılır. Poliklinik süreçlerinde KOAH’lı bir hastanın muayenesi biraz zaman alır. Hastayı dinlemek, ilaçlarını anlatmak gerekir. Aynı formülden değişik ilaçlar kullanabilirler. İlacın yan etkilerinden dolayı bize başvurabiliyorlar. Bu çok önemlidir. Astım ve KOAH hastalarının ilaçlarının kullanım aparat şekilleri birbirine benzediği için hastanelerde eğitim odaları vardır. Bu konu ile ilgili eğitim almış hemşireler ve poliklinik şartlarında yoğun da olsa hekimler bu eğitimi verirler. Hastaların ilaçlarını anlaması ve kullanım şekillerini öğrenmesi hastalığın kontrolünde çok önemlidir.”

‘‘BELİRTİLER GEÇSE DE İLACA DEVAM EDİLMELİDİR’’

. Hastalar hastalığın belirtileri geçtiğinde ilaçlarını almaya devam mı etmelidirler?
“Hastalığın belirtileri geçtiğinde hastalar ilaçlarını almaya devam etmelidir. Çünkü KOAH’ın sebeplerinde maruziyetin tetiklediği bir hadise vardır. İltihabi bir durum başlar. Hava yollarındaki iltihabı durumun bulunduğu yerler, akciğerin hava keselerine kadar uzanan hasarı önlemek için ilaçlar alınır. Mümkün olduğu kadarıyla dar olan hava yollarını genişletmek için ilaçlar kullanılır. Keşke tedavide tek bir ilaç ya da hap olsaydı. Ama bu mümkün değildir. Birkaç sprey ve birkaç hapı kullanmak gerekir.”

. Bundan sonra sosyal sorumluluk projeleri ile ilgili neler yapmayı planlıyorsunuz?
“Çok büyük hedeflerimiz var. Bir hasthtag ile yarışma planladık. Ünlülerle görüşüyoruz. Onlar da pastadaki mumları üflüyorlar. Sosyal medyadan da çekilen videoları paylaşıyoruz. Bizler de bir yarışma düzenledik. İlk üç aileye bir gezi planlıyoruz. Birisi yurt dışında, ikinci ve üçüncüye Antalya’da bir otelde bir tatil hediyemiz var. ‘‘Nefesini test et’’ hashtagi ile yaş günü pastalarındaki 40 santimden 30 mumu üfleyecekler. Bunun sonucu ne olursa olsun beğendiğimiz videolara bahsettiğim ödülleri vereceğiz.”