Nodüllü ve Nodülsüz Zehirli Guatr

Tiroid, hormon üretir ve kanımıza verir. Bu hormon ise vücudumuz için hayati öneme sahiptir. Ömür boyunca bu hormona ihtiyaç duyarız. Bu hormonun adı “tiroksin”dir. Tiroksin, vücudumuzda T3 ve T4 şeklinde bulunur. Bu hormondan başka, halk arasında daha az bilinen diğer bir hormon daha tiroid tarafından üretilir. Bu hormona “kalsitonin” deriz. Kemik metabolizması ile ilgilidir.

Tiroid`in arka iç yüzüne gömülü ve yapışık, 4 tane, mercimek tanesi büyüklüğünde, kalsiyum bezesi (paratiroid bezeleri) vardır. Bu kalsiyum bezelerinin sayısı 1 ile 6 arasında değişebilir. Genel olarak, tiroid`in hormon hastalıkları denildiğinde sadece tiroksin isimli hormonun azlığı veya çokluğu ile ilgili iki ana grup hastalık anlaşılır:

1) Tiroid hormonunun fazlalığı
2) Tiroid hormonunun yetersizliği

TİROİD HORMON FAZLALIĞI
Bu hastalık grubunda, tiroid, gereğinden ve ihtiyaç duyulandan daha fazla tiroksin üretip kanımıza verir. Bunun sonucunda fazla hormon “zehir” etkisi yapar. Bu nedenle, bu hastalığa zehirli guatr denir. Tıbbi adı “hipertiroidizm” dir.

Zehirli guatr`ın iki ana türü vardır:
a-Nodüllü zehirli guatr
b-Nodülsüz zehirli guatr

Nodüllü Zehirli Guatr: Nodüllü guatrda iki önemli durum vardır: 1) Tiroid hormonu fazla üretilir, 2) Nodül bir kitledir, bir yumrudur, kanser riski vardır, bu risk iğne biyopsisi ile araştırılmadan hiç bir tedavi yapılmaz. Nodüllü zehirli guatr iki alt gruba ayrılır:

1) Sıcak nodüllü zehirli guatr,
2) Ilık-soğuk nodüllü guatr.

Sıcak nodüllü zehirli guatr: Sıcak nodül “baskın” ise sadece nodül çalışır, çok çalışır, fazla hormon üretir, tiroidin geriye kalan bölümü “çalışamaz” (bastırılır, bu duruma supresyon denir). Çalışmayan (bastırılmış) bu bölümde bulunan (varsa) diğer nodüller “soğuk” olmadığı halde “soğuk” olarak raporlanıp hastanın “kanser riski fazlaymış gibi” algılanıp hastanın ameliyat olma zorunluluğu ile karşı karşıya kalması gibi yanlış bir yöne gitmesine neden olabilir. Bunu önlemek için; sintigrafi çekimi yapıldıktan sonra “çalışmayan” tiroid dokusunu “görünür” hale getirmek için, kalsik teknik olarak,   çok çalışan sıcak nodülün üstüne kurşun plaka kapatılıp tekrar çekim yapılabilir.

Ilık-soğuk nodüllü zehirli guatr: Aslında çoğunlukla yanlış tanıdır, hem soğuk nodül hem de zehirli guatr genellikle birbiri ile uyuşmayan durumlardır. Ya hormonlar yanlış ölçülmüştür, ya geçici bir zehirli guatr durumu vardır veya nodül soğuk değildir.

Nodülsüz Zehirli Guatr
İki ana türü bulunur:
1) Tiroid oto-antikorlarının (anti-tg, anti-tpo antikorları) yüksek olduğu nodülsüz zehirli guatr,
2) oto-antikorların normal olduğu nodülsüz zehirli guatr.

Antikorların yüksek olduğu zehirli guatr`da;  Hastaların gözlerinin dışarı doğru çıkması (egzoftalmi) sık görülebilir ama şart değildir. En tipik örneği Basedow Graves hastalığı isimli türdür. Antikorların yüksek olmadığı zehirli guatr`da; gözlerin dışarı doğru çıkması belli belirsiz düzeyde hafif olabilir ve tedaviden sonra çoğunlukla düzelir.

TİROİD HORMON YETMEZLİĞİ
Bu hastalık grubunda tiroid, yeterli hormon üretemez. Bu hastalığın tıbbi adı; hipotiroidizm`dir. Bir çok nedeni vardır:

1) tiroid`in cerahatli olmayan iltihapları sonucunda tiroid`de oluşan hücrelerin harabiyeti (bunun en tipik örneği tiroid oto-antikorlarının yüksek olduğu iltihabi durumdur ki buna Haşimato hastalığı denir),
2) Tiroid ameliyatları,
3) Radyoaktif iyot tedavisi,
4) Uzun süre anti-tiroid ilaçların (propicil, thyrimazol vs) kullanımı,
5) Bazı psikiyatrik ve depresyon ilaçlarının kullanımı (örneğin lityum),
6) Yaşlanan tiroid.

Tiroid hastalıkları, genel olarak, genetik geçişin sık görüldüğü bir hastalık grubudur, ancak, özellikle hormon yetmezliği, en yaygın genetik geçişin görüldüğü durumlardır.

Tiroid hormon yetmezliğinde, ilk tanı aşamasında tiroid`de nodül (kitle, yumru) olabilir. Eğer ilk tanı aşamasında nodül yoksa bile tedavi kısa süre içinde yapılıp kesik hormon yeterince yerine konulmazsa uzun süre yüksek kalan TSH nodül gelişimine neden olur.

Kaynak: Guatr ve Tiroid Derneği web sitesi
(www.guatr.org.tr)