Nörolojik ve Robotik Rehabilitasyon Nedir?

Nörolojik rehabilitasyon nedir? Bir hastaya nörolojik rehabilitasyonla hangi hareketler yeniden kazandırılabilir? Nörolojik rehabilitasyon kapsamında ne tür tedaviler uygulanır? Robotik rehabilitasyon nedir? Yürüme robotundan en çok fayda gören hasta grubu hangisidir? Hastaların ne kadar sıklıkla robotik rehabilitasyon için tedaviye gelmeleri gerekir? Bir seansın süresi ne kadardır? Nörolojik ve robotik rehabilitasyon dışındaki diğer tedavi seçenekleri nelerdir? Hastalara aktiviteleri nasıl öğretilir? Hasta ve hasta yakınlarının tedaviye uyumu ne kadar önemlidir? Romatoid artrit gibi hastalıkların tedavisinde de ergoterapi faydalı mıdır? Hidroterapide suyun sağlığımız üstündeki etkisi nedir? Nörolojik rehabilitasyona bağlı olarak hastaya evde yapabilecekleri egzersiz ödevleri verilir mi?

Romatem Fizik Tedavi Hastaneleri’nden Fizyoterapist Emre Erden, nörolojik rehabilitasyon hakkında merak edilen bu soruları Sağlığım İçin Herşey’de yanıtladı.

. Nörolojik rehabilitasyon nedir?
“Merkezi sinir sistemi ve periferik sinir sisteminde meydana gelen hasarlar sonucunda insanlar önceden yapabildikleri hareketleri yapamayarak bir kayba uğrarlar. Bu, beyinde ya da omurilikte meydana gelen rahatsızlıklar, travma ya da enfeksiyonlar sonucu da oluşabilir; doğuştan da kaynaklanabilir. Doğuştan olan problemler biraz daha uzun vadelidir. Hastaları uzun, yoğun ve sabırlı bir tedavi bekler. Sonradan kazanılan kayıplarda ise hastaların psikolojik desteği de çok önemlidir. Çünkü önceden yapabildikleri hareketleri bir süre sonra yapamamaya başlayacaklar; günlük yaşam aktivitelerinde eskiden suyu alıp içebilir ya da kalkıp tuvalete gidebilirken artık bunları yapamadıkları için kendilerinde bir kayıp hissedeceklerdir. Dolayısıyla bu hastalara erken tedavi, yoğun tedavi ve böyle umudu anlatarak, onları tekrardan destekleyerek hayata kazandırmak gerekir.”

HANGİ HAREKETLER YENİDEN KAZANDIRILIR?

. Bir hastaya nörolojik rehabilitasyonla hangi hareketler yeniden kazandırılabilir?
“Örneğin felç hastaları belli bir süre yatakta kalırlar. Eskiden bu hastaların tedavisi mümkün olmasına rağmen bilinmediği için maalesef ölüme terk edilirlerdi. Ancak şimdi internetin de yayılmasıyla hastalar daha bilinçlendi ve tedaviyi daha da arzular hale geldiler. Bugün, oturamayan hastalar oturuyor, yürüyemeyen yürüyor, konuşamayan konuşuyor ve bütün hareketleri tekrardan geri kazanabiliyorlar. Yeter ki doğru tedavileri görsünler.

Bir iğne vurulmasından dolayı siyatik sinirinde olan hasardan dolayı bacağı felç olan hasta da var; bir tarafı felç ya da sadece belden aşağısı felç olan ya da sadece kol kısmını kullanamayan hastalar da var. Bunların tedavilerini iyi irdelemek gerekir. Çünkü kol tedavisinde uygulanan materyaller diğer şeylerle birleştirilemez. Hasta komplike olarak değerlendirilmelidir. Bununla ilgili robotik rehabilitasyon, havuz tedavisi, ergoterapi (işuğraşı tedavisi) ve nörolojik rehabilitasyonun komplike olarak hastaya verilmesi gerekir.’’

. Nörolojik rehabilitasyon kapsamında ne tür tedaviler uygulanır?
“Hastların ilk başta beyinsel olarak istemsiz kasılmaları olur. Bu istemsiz kasılmaları, ilk başta vücuda bir hileyle onları kullanarak hasta ayağa kaldırılmaya çalışılır. Daha sonrasında bu istemsiz kasılma baskılanarak hastanın daha rahat hareket etmesi sağlanır. Yatak içi egzersizlerle bunlar desteklenir, denge çalışılır. Hastalara ayakta yapabilecekleri bütün hareketler uygulanır ve  tekrar hayata adapte edilir.”

ROBOTİK REHABİLİTASYONDAN KİMLER FAYDA GÖRÜR?

. Robotik rehabilitasyon nedir?
“Nörolojik rehabilitasyon insansal bir tedavi olduğu için empati çok önemlidir. İnsansal tedavinin yanısıra robotik rehabilitasyon da daha destekleyici bir tedavidir. Hastayı bir an önce ayağa kaldırmak için robotlardan faydalanılır. Bunun için hastaların ağırlığı alınarak yapamadıkları hareketler robotlarla birlikte öğretilir; unuttukları hareketler beynine tekrar hatırlatılır.”

. Yürüme robotundan en çok fayda gören hasta grubu hangisidir?
“Kısmi felç hastalar, trafik kazaları sonucu omurilik yaralanmaları ya da belden aşağısı felç olan hastalar yürüme robotuna dahildirler. Ayrıca çocuk rehabilitasyonunda serebral palsi  hastalarının rehabilitasyonunda da önemli aşama kaydetmektedir. Yürüme robotu hastanın ağırlığını alır, güven duygusu verir ve doğru hareketi yaptırır. Daha sonradan kazanılacak kötü alışkanlıkları ilk başta sıfıra indirir. Kol, omuz hatta el robotları da omzunu ve elini kullanamayan hastalara aynı şekilde yine elinin ve omzunun ağırlığını alarak ve doğru hareketi en başından itibaren öğreterek hastanın eski günlere geri dönmesini sağlar. Çok tekrarla beyne eski aktiviteleri hatırlatılır.”

Fizyoterapist Emre Erden

. Hastaların ne kadar sıklıkla robotik rehabilitasyon için tedaviye gelmeleri gerekir? Bir seansın süresi ne kadardır? Özellikle yürüme robotunda hastanın karşısında ekran var mıdır?
“Hasta kendisini monitörize ederek, kendi yapabildiği hareketi oradaki animasyondaki kişiye, çocuğa ya da nesneye yaptırmaya çalışır. Gerekirse elma armut toplatır, gerekirse hayvanları yakalamaya çalışır, altın toplar ve bunlar insanı motive eder. Çünkü  felç rehabilitasyonu, uzun süreli bir tedavidir. Bazen hastalar 10. seansında robotik rehabilitasyona başlayıp 20. seansında bırakarak nörolojik rehabilitasyonuna devam ederler. Yani robotik rehabilitasyonu bir geçiş evresi olarak da kullanabilirler.”

DİĞER TEDAVİ SEÇENEKLERİ

. Nörolojik ve robotik rehabilitasyon dışındaki diğer tedavi seçenekleri nelerdir?
“Tedavide diğer seçeneklerden biri ergoterapi (işuğraşı tedavisi)dir. Ceket giymek, gömlek düğmelerini iliklemek nörolojik hastalarda bazen mümkün olmayabilir. Pantolonlarını giyebilmeleri, kemer, çatal, bıçak, kaşık tutabilmeleri hatta kıyafetlerini giyip lavabodan kalkarken kendi çamaşırlarını toplayabilmeleri yani günlük yaşam aktivitelerinde yaptıkları her aktivite ergoterapide öğretilir.”

. Hastalara aktiviteleri nasıl öğretilir? Hasta ve hasta yakınlarının tedaviye uyumu ne kadar önemlidir?
“Bu bir ekip işidir. Fizik tedavi doktoru, fizyoterapist ve hasta yakını bizim için bir ekiptir. Hasta yakını, tedaviyi desteklemesi bakımından önemlidir. İşuğraşı tedavisinde aynı evdeki materyaller gibi materyaller, telefon ahizesinden çatal bıçağa kadar, kullanarak onları tekrardan kazanmaya çalışır. Aynı zamanda kol robotu ve el robotuyla da desteklenir. Hem mekaniksel hem fiziksel olarak hastalar desteklenip tekrardan yaşamlarına sunulur.”

. Romatoid artrit gibi hastalıkların tedavisinde de ergoterapi faydalı mıdır?
“Romatoid artritli olup kendi düğmesini ilikleyemeyen hastalar vardır. Romatoid artritte bir açısal bozukluk da olur. Parmak açılarında içe dönüklük ya da dışa dönüklük olur. Bu açıları düzeltme anlamında değil de hastanın o açılarla hayatını sürdürebilmesi sağlanır. ”

HİDROTERAPİNİN FAYDALARI

. Hidroterapide suyun sağlığımız üstündeki etkisi nedir? Hastalarda etki edici faktör kaldırma kuvveti midir?
“Su, kaldırma kuvvetinden dolayı hastaya güven hissi verir. Nörolojik hastalarda ilk ayağa kalktıklarında bir düşme korkusu olur. Su içerisinde olduğu için hasta hiç düşme riski olmadan kendi egzersizlerini yapabilir, ayakta bağımsız durabilir. Bu da motivasyon sağlar. Ancak suda biz elle ya da ayakla uğraşırken vücudun sabit durması için bütün vücudunu hastanın kasması gerekir. Bu da komplike bir tedaviye işaret eder.”

. Nörolojik rehabilitasyona bağlı olarak hastaya evde yapabilecekleri egzersiz ödevleri verilir mi?
“Hasta yakınları ekibimizin bir parçasıdır. Biz hastayı 2-3 saat görebiliriz; günün geri kalanında eğer yatılı hastanede değilse evinde olur ve o gözlemi hasta yakınları yapar. Hastadan harfiyen ödevlerini yapması istenir. Hasta yakınları ödevlerini yapmalarını sağlamaları açısından bizim destekleyicimizdir.”

TEDAVİDE ZAMAN ÇOK ÖNEMLİ

. Nörolojik sorunlar nedeniyle ellerini kollarını kullanamayan, kendi işlerini yapamayan insanlara neler önerirsiniz?
“İlk önce ilaçlarını düzgün almalılar. Hastaların çoğu ilaçlarını, artık iyiyim diyip bırakıyorlar ve bir süre sonra o ilacın etkisi geçtiğinde tansiyonu yükseliyor ve beyin kanaması ya da felç olabiliyor. Onun için kendi düşüncelerine göre ilaçlarını bırakmasınlar, mutlaka doktorlarının tavsiyelerini dinlesinler. Olay gerçekleştikten sonra ise bir an önce tedaviye başlasınlar. Çünkü bizim için zaman çok önemlidir. O kaybedilen hareketi çok zorlaştırmadan, çok fazla uzaklaştırmadan geri kazanmak için zaman çok önemlidir.”

. Zamanın önemi nedir?
“Hasta stabil olduktan yani yaşamsal faaliyetleri düzgün hale geldiği andan itibaren tedaviye başlanır. Bazen yoğun bakımda hastanın bilinci kapalıyken de eklemler kilitlenmesin diye başlanır. Bazen de hastanın bilinci, kalpsel ve damarsal fonksiyonları yerine geldikten sonra gerek yatılı hastanede gerekse normal ayaktan alınan tedavi merkezlerinde direkt tedaviye alınır.”