Nöropatik Ağrı Nedir, Kimlerde Görülür?

Nöropatik ağrının insanları hayattan kopardığını söyleyen Türkiye Nörolojik Bilimler Vakfı Başkan Yardımcısı Prof. Dr. Mustafa Ertaş, doğru tedavi edildiği taktirde nöropatik ağrılardan kurtulmanın mümkün olduğunu kaydetti.

Allodini kavramından bahseden Prof. Dr. Ertaş, pamuk gibi yumuşak bir cisimle bile kişinin vücuduna dokunulduğunda jilet kesiyor hissine kapıldığını, bunun yanlış alarm olduğunu söyledi. 

Fantom ağrıya (hayalet ağrı) da değinenen Prof. Dr. Ertaş, fantom ağrıyı, “kesilen bir organın yerinde olduğu sanılarak ağrı duyulmasıdır” şeklinde tanımladı.

Prof. Dr. Mustafa Ertaş, nöropatik ağrıyla ilgili soruları yanıtladı.

. Nöropatik ağrı ne sıklıkla görülen bir ağrıdır?
Sıklığını bilmiyoruz, diyabet gibi bazı hastalıklardaki nöropatik ağrılara bakacak olursak yüzde 1-2 gibi bir sıklık görülüyor ama bu belki de yüzde 10’lara kadar çıkabiliyor çünkü o kadar çok şey nöropatik ağrıya dönebiliyor ki… Mesela sinir sıkışması, bel fıtığı ağrıları ilerlediğinde ve sinir hasarı yaptığında kronikleştiğinde bunlar da nöropatik ağrı oluyor. 

. Nöropatik ağrıların ne tarz özelliği vardır, bildiğimiz ağrılardan farkı nedir?
Normal bir ağrıda yani doku ağrılarında, sağlam bir sinir sistemi bize ağrı duygusunu duyurur çünkü alarmın çalması için alarmla sistem arasında kablonun sağlam olması gerekir. Örneğin, jiletle eliniz kesilirse, sinirler jiletle kesilme hissini beynimize duyurur. 

Nöropatik ağrılar ise doku ağrılarından farklı olarak, sinir sisteminin herhangi bir yerindeki hasardan ya da hastalıktan kaynaklanan ağrılardır. Dolayısıyla yanlış alarm çalıyor, bir yerinizi jilet kesmiyor ama kesiyormuş gibi bir acı duyuyorsunuz. Ya da yanıyor gibi olduğunu söylerler mesela şeker hastaları ayaklarının altının yandığını söylerler. 

Empati yapmak zor ama hem yanar hem donar olduğunu hissedenler de var çünkü ikisi de yanlış alarm, bu tür ağrılar nöropatik ağrılar ve bunlar kronik ağrılardır. Bu ağrılar, insanları hayattan koparan ağrılardır. 

. Vücudun hangi bölgelerinde nöropatik ağrılar olabilir? 
Bedenimizin her yeri sinirlerle kaplı hatta cildimizin altındaki dokularda da sinir uzantıları söz konusu, dolayısıyla vücudumuzun her yerinde nöropatik ağrı olabilir.

Mesela şeker hastalarında en fazla ayaklar ve ellerde ağrılar görülür. Hastanın ayağı yanıyor, uyuşuyor, karıncalanıyor ve hastalık ilerledikçe ağrının ellere de yayıldığını söylüyor. Doku ağrılarından farklı olarak nöropatik ağrılar gece ortaya çıkar ve artar. Üstüne üstlük sadece ağrı değil uykusuzluk ve buna bağlı olarak gelişen başka sorunlarda ortaya çıkabiliyor. 

Karıncalanma da bir nöropatik ağrıdır mesela bacak bacak üstüne attığınızda bir süre sonra karıncalanma hissedersiniz ve bacağınızı indirirsiniz ama nöropatik ağrı hastaları bunu devamlı yaşar. 

Kaşınma da nöropatik ağrı semptomu olabiliyor, çıldırtıcı bir kaşıntı olabilir. Bu bir doku sorunundan kaynaklanmayıp sinirin yanlış alarmından kaynaklanıyorsa bunu susturamıyorsunuz. Ağrıyı önlemek için, hastalığın adını doğru koyup doğru tedavi uygulamak gerekiyor. 

HASTANIN ŞİKAYETİ TANI KOYMAK İÇİN YETERLİ
. Hekimlerin nöropatik ağrıyı tanımakta bilgilerinin az olduğunu söylemek doğru mu?

Çok doğru bunun bir sebebi de şu; nöropati hastalığını çok iyi tanıyan kişi hastalardır çünkü çeken onlar ama bunu tanımayan ve adını doğru koyamayan biz hekimlerdik çünkü nöropatik ağrıdaki mekanizmaları, bu belirtileri nereye konumlandıracağımızı 10 yıl önce bilmiyorduk. 

Buna özgü ilaçlar son zamanlarda gelişti ve bu ilaçların nereyi etkilediğini anladıkça, hastalığın da mekanizmasını anlamaya başladık, aslında nöropatik ağrı tanısı koymak için bir gerece ihtiyaç yok. 

Ancak bu ağrılara yol açan nöropatiyi de tedavi edelim dediğimizde birtakım tetkikler yapıyoruz ama bütün bu tetkikler normal bile çıksa, hastanın ifade ettiği ağrılar nöropatik ağrı tipi ise ve yerleri de sinir dağılımına uyuyorsa, sadece bu kadarı tanı koymak için ve tedaviye başlamak için yeterlidir.

. Nöropatik ağrıların özellikleri yanma ya da donma şeklinde mi?
Karıncalanma nöropatik ağrı için iyi bir şikayettir. İğnelenme, karıncalanma, uyuşukluk ama rahatsız edici bir uyuşukluktur, yanma olabilir. Donma, kişi doğrudan acı hissediyor olabilir jilet kesiği ya da çivi batması gibi hissedebilir. Elektrik çarpması gibi bir acı hissedebilir bunlar doku hasarında olmaz. Sizi gerçekten elektrik çarpmıyorsa bu bir sinir ağrısıdır bunun dışında kaşınma gibi de seyrek belirtiler olabilir.

Çok önemli bir belirti vardır biz buna allodini diyoruz, kişinin dokunulduğunda acı hissetmesidir. Normalde bir insana pamukla dokunduğunuzda acı hissetmez ama nöropatik ağrıda sinirlerde hatlar o kadar karışıyor ki; sinir aldığı şeyi yanlış yere iletiyor. Beyin pamuğu jilet sanıyor, beyinde jiletle kesiliyormuş gibi bir acı hissediyor. Bu nöropatik ağrıda çok tipiktir.

Örneğin güneşte yandığınızı ve kıpkırmızı olduğunuzu düşünün ve birisi de gelip cildinize bastırdı. Yani yanmamışken yanmış duygusu da allodiniye örnektir. Bu yüzden insan giyinemeyebilir; bir hastam vardı iç çamaşır giyinemiyordu. Tedaviyle iç çamaşırı giyer hale geldi.

. Nöropetik ağrıya hangi tip (Tip-1, Tip-2) diyabetlilerde daha fazla rastlanıyor?
Hem Tip-1 hem de Tip-2  diyabette rastlanmakla birlikte yine de nöropati tip-2’lerde biraz daha fazla. Nedeni ise, şeker hastalığında şekerin süresi ve glisemi düzey dediğimiz şekerin yüksekliği nöropati gelişmesi için bir risk faktörü. 10-15 yıldır diyabetli olan birisi, 2-3 yıldır diyabeti olan birisine göre daha yüksek bir riske sahiptir. 

Tip-1 diyabette ise insülin kullanılıyorsa şeker düzeyi iyi kontrol ediliyor demektir ve şekeri kontrol ediyorsanız nöropati gelişimi  daha düşüktür.

GEREKSİZ KULLANILAN VİTAMİNLER NÖROPATİK AĞRI YAPIYOR
. Başka hangi hastalıklar nöropatik ağrı yapabiliyor?
Diğer metabolik hastalıklar da yapabiliyor ama diyabeti tekrar vurgulamak istiyorum. Yalan yanlış gereksiz bir şekilde kullanılan vitamin ilaçları da nöropatik ağrı yapabiliyor. Lipit düşürücü ilaçlar da nöropati nedenidir.

TURDEP-2 çalışmasına göre şeker hastalığında yüzde 90’ın üzerinde bir artış olduğu görüldü. 12 yıl önce yapılan araştırmada şeker hastalığı yüzde 7 iken 12 yıl aradan sonra yapılan ikinci çalışmada bu oran yüzde 13’ün üzerine çıktı.
Nöropatik ağrı çeken hastaların yüzde 80’i orta ya da şiddetli ağrı çekiyor ki bu, hastanın hayatını çok olumsuz etkileyen ağrılardır. 

. Nöropatik ağrılardan kurtulmak mümkün mü?
Tedavide de sorunun adının doğru konulması çok önemli. Hastaya ilk sorumuz şudur, “ağrı kesici iyi geliyor mu?” Hasta, “çok iyi geliyor” dediğinde orada bir terslik var demektir. Ağrı kesici nöropatik ağrıya iyi gelmez ama beraberinde bir doku sorunu varsa ağrılara o da katkıda bulunuyorsa biraz iyi gelebilir. 

Sadece nöropatik ağrıyı geçiren ilaçlar var; nöropatik ağrıyı, nöropatik ilaçlar geçirir. Başka hiçbir ağrıya etkisi olmayan ilaçlardır bunlar, doğru ve düzgün kullanıldığında bu ilaçlar son derece başarılıdır. 

İLAÇSIZ TEDAVİ: AYNA TEDAVİSİ
. Fantom ağrı (hayalet ağrı) nedir, nöropatik ağrıların bir tipi midir?
Fantom ağrıda; mesela bir şeker hastası bacağını kaybetmiştir ama hala ayak parmakları ağrıyordur. Fantom ağrı, olmayan bir organın ağrısıdır. Bu yanlış alarmdır, orada parmak yok ama oraya gelen yanlış uyarılarla ayak ağrıyor gibi hissediyor. 

Fantom ağrısında ilaç tedavileri de mümkün ama yeni ortaya atılan bir yaklaşım vardır o da ayna tedavisidir. Hasta sol ayağını kaybetmiştir, sol ayak ile sağ ayak arasına ayna yerleştirilir. Sağ ayağını oynatıyor ve düzenli sıklıkla oynatıp aynaya bakıp sanki sol ayağı oynuyormuş gibi hissettiğinde fantom ağrısı kayboluyor. Bu bir tedavi yöntemidir.