Obezite ve Tedavi Yöntemleri

Obezite nedir? Bir kişiye obezite tanısı nasıl konur? Obezite tedavisinde temel noktalar nelerdir? Obezitede ameliyatsız çözümler nelerdir? Obezite cerrahisi nedir? Kimler obezite cerrahisine adaydır? Obezite cerrahisinde kullanılan başlıca yöntemler nelerdir? Obezite cerrahisi sonrasında hastalar ne kadar sürede kaç kilo verebilirler? Cerrahi sonrası hastaların sağlık durumunda ne gibi düzelmeler olur? Ameliyattan sonra hastaların tekrar kilo alma gibi bir riski var mıdır? Diyabetin tedavisinde cerrahinin nasıl bir yeri vardır? Metabolik cerrahisinin obezite cerrahisinden ne gibi farklılıkları vardır? Metabolik cerrahi hangi diyabet hastaları için uygundur?

İstanbul Aydın Üniversitesi VM Medical Park Florya Hastanesi Genel Cerrahi Uzmanı Prof. Dr. Halil Alış, obezite ve cerrahi tedavisine dair merak edilenleri Türkiye’ye Sağlık Yolu programında anlattı.

KİME OBEZ DENİR?

. Obezite nedir? Bir kişiye obezite tanısı nasıl konur?
“Halk dilinde fazla kilo olarak adlandırılan obezite, Dünya Sağlık Örgütü tarafından vücutta fazla yağ birikimi olarak tanımlanır. Obezitenin tanısı için farklı yöntemler uygulanır. Kolun, belin, göğsün ölçüldüğü topografik ölçümlerin yanı sıra vücut kitle endeksi ölçümü vardır. Vücut kitle endeksi için en kolay yöntem, kilo bölü boyun karesinden çıkan rakamdır. Normalde 18-25 arasında olmalıdır. 25-30 arası kilolu, 30-40 arası şişman, 40’ın üzeri şişmanlık hastalığı olarak kabul edilir.”

TEDAVİDE TEMEL NOKTALAR

. Obezite tedavisinde temel noktalar nelerdir?
“Obezite tedavisinde en temel nokta kişinin yaşam tarzını değiştirme kararlılığıdır. Eğer yaşam tarzını değiştirmeyecekse, en zorlayıcı cerrahi yöntemler bile kullanılsa kişi kilosunu geri alacaktır. Kilosuna şu andaki yaşam tarzı sebep olmaktadır ve bunu değiştirmeyi bir numaraya koymalıdır. İkinci olarak biraz daha fazla hareketi koymak gerekir. Buzdolabı, koltuk, araba, iş yerindeki koltuk döngüsü bozulmalıdır. Eğer bu bozulmazsa ne yapılırsa yapılsın başarısızlıkla sonuçlanacaktır. Ancak bunun üzerinede birtakım tedavi yöntemleri de eklenmeye başlanır.”

AMELİYATSIZ ÇÖZÜM DE MÜMKÜN

. Obezitede ameliyatsız çözümler nelerdir?
“Vücut kitle endeksi 25-30 arasında olanlara yaşam tarzı değişikliğinin ve hareketin yanında yeme davranış değişikliği de eklenir. Daha yavaş yemeleri ve birtakım doğru diyetler önerilir. Vücut kitle endeksi 30’un üzerinde olanlara ise endoskopik yöntemler önerilir. Endoskopik yöntemle midenin içine hacim oluşturan bir nesne yerleştirilir. Böylelikle kişi daha az yemek yer. Son dönemde ise midenin kasılmasını engellemek için ilaçla botoks uygulanmaktadır. Çünkü normalde mide içine gıdalar girdiği zaman mide kasılarak bunları atar. Bu kasılmayı engelleyecek ilaçla botoks yapılırsa kasılma yavaşlayacağı için kişi daha az acıkır. Acıkma süresi yaklaşık 8-12 saat arasında olur. Bu yöntem genellikle vücut kitle endeksi 30-32 olan veya ameliyatı çok riskli olan kişilere uygulanır.”

HERKESE OBEZİTE CERRAHİSİ UYGULANIR MI?

. Obezite cerrahisi nedir? Kimler obezite cerrahisine adaydır?
“Vücut kitle endeksi 40’ın üstünde olan ya da vücut kitle endeksi 35 olup yandaş hastalığı da olanlara cerrahi önerilir. Ameliyat için alt yaş sınırı 18, beklenen yaşam süresi de 7 yıldan daha uzun süredir. Türkiye’de üst yaş sınırı yaklaşık 75 olduğuna göre, 65-66 yaşa kadar ameliyat edilir. Ayrıca ciddi bir psikiyatrik problemi ve alkol bağımlılığı olmamalıdır. Ve en az 6 aylık bir süre boyunca diğer kilo kontrol yöntemlerini denemiş olmalıdır. Kişinin ameliyat edilebilmesi için bütün bu sebeplere çok iyi uymak gerekir. Son dönemde Avrupa’da özellikle Fransa’da vücut kitle endeksi 32’nin üzerinde olanlar da ameliyat sınırına dahil edilmeye başlanmıştır.”

. Obezite cerrahisinde kullanılan başlıca yöntemler nelerdir?
“Şu anda tüm dünyada en fazla kullanılan yöntem tüp mide ameliyatıdır. ABD’de gastrik bypass yönteminin uygulanması yüzde 60-65’lerdedir. Türkiye’de de en sık şu anda (yüzde 85) tüp mide ameliyatları uygulanmaktadır. Gastrik bypass, emilimi bozan ameliyatlarcır. Yaklaşık yüzde 3-5’lik bir grup için de marjinal ameliyatlar vardır. Ama bunlar ancak çok özel durumlarda uygulanır.”

OBEZİTE CERRAHİSİ SONRASI KİLO VERME

. Obezite cerrahisi sonrasında hastalar ne kadar sürede kaç kilo verebilirler?
“Obezite cerrahisi sonrasında kilo verme miktarı seçilen yönteme göre değişir. En sıklıkla uygulanan basit bir tüp mide ameliyatında beklenen kilo kaybı toplam kilonun ortalama yüzde 35’leri civarındadır. Gastrik bypassda ise yüzde 45’dir. Örneğin 100 kilo olan biri tüp mide ameliyatı sonrası 65 kiloya, gastrik bypass sonrası da 55-60 aralığına kadar iner. Bu kilolar 12-15 ay arasında verilir. Verilecek kilonun kabaca yüzde 50’si ilk 3-4 ayda, kalan yüzde 50’si de 6-9 ayda verilir. Kilo ilk 1-2 hafta hızlı verilir; sonra bir duraklama olur ve daha yavaş kilo verilir. Bu duraklama dönemleri adaptasyon dönemleridir.”

Prof. Dr. Halil Alış

AMELİYAT SONRASI BİRÇOK HASTALIĞA VEDA

. Cerrahi sonrası hastaların sağlık durumunda ne gibi düzelmeler olur?
“Seçilen yönteme göre kiloya bağlı hastalıkların yüzde 90’ların üzerinde düzeleceği varsayılır. Kiloya bağlı hastalıklar aslında bu ameliyatları yapma gerekçemizdir. Diyabet, hipertansiyon, kalp damar hastalıkları; meme, endokrin, rahim veya kalın bağırsak kanserleri gibi bazı kanser türleri, kolesterol yükseklikleri, psikiyatrik problemler, cinsel fonksiyon bozuklukları kiloyla beraber ortaya çıkan hastalıklardır. Seçilen yönteme ve ne kadar süredir var olduğuna göre bu hastalıklar yüzde 90’ların üzerinde düzelir. Ama kişi ilk 5 yıl içinde ameliyat edilirse bu hastalıkların düzelme oranları yüzde 95’in üzerine çıkar.”

CERRAHİ SONRASI YAŞAM TARZINIZA DİKKAT EDİN

. Ameliyattan sonra hastaların tekrar kilo alma gibi bir riski var mıdır? Tekrar kilo almamaları için hekimler ne gibi önerilerde bulunurlar?
“Yaşam tarzını değiştirmeyen hastalar muhakkak kiloyu geri alıyorlar. Burada özellikle şunu vurgulamak lazım insanlar yemek yeme davranışını sadece acıktıkları için yapmazlar. Aynı zamanda ruhsal açlıklarını dindirmek, deşarj olmak için yaparlar. Sevinir yer; üzülür yer; kızar yer; öfkelenir yerler. Kiloyu geri alma oranı tüp mide ameliyatında yaklaşık yüzde 15, gastrik by passda yüzde 10-12’ler civarındadır.”

OBEZİTE CERRAHİSİ VE DİYABET İLİŞKİSİ

. Diyabetin tedavisinde cerrahinin nasıl bir yeri vardır?
“Şişmanlık ameliyatları yapılmaya başlandığından bu yana diyabetin de düzeldiği görülmüştür. Amerikan Diyabet Birliği 1,5 yıl kadar önce vücut kitle endeksi 30’un üzerinde olup kontrolsüz diyabeti olan herkese ameliyatı önerdi. Kontrolsüz diyabet, Hemoglabin A1c denen 3 aylık kan tetkikinin 7 buçuğun üzerinde olmasıdır. Seçilen yönteme göre başarı oranları yüzde 90-92’lere kadar çıkmakatdır.”

METABOLİK CERRAHİ Mİ OBEZİTE CERRAHİSİ Mİ?

. Metabolik cerrahisinin obezite cerrahisinden ne gibi farklılıkları vardır?
“Metabolik cerrahi ile obezite cerrahisin dayandıkları nokta aynıdır. Ama bariatrik cerrahiden farklı olarak, metabolik diyabet cerrahisinde, sindirim sisteminde salgılanan diyabetin ortaya çıkmasını sağlayan hormonların değiştirilmesi amaçlanır. Doğal olarak burada gıdaların yolu değiştirilerek hormonlar değiştirilmeye çalışılır. O yüzden de temel anlamda tüp mide gibi ameliyatlar yerine bypass türü transit bipartisyon, ileal interpozisyon gibi ameliyatlara geçiyoruz.”

. Metabolik cerrahi hangi diyabet hastaları için uygundur?
“Kalbin ne kadar atacağı, pankreasın ne kadar insülin salgılayacağı ya da yumurtalıktan kaç tane yumurtanın yumurtlayacağı doğduğumuzda bellidir. Biz pankreasının insülin salgılayabilme kapasitesi hala olan hastaları ameliyat ediyoruz. 10 yılın üzerindeki diyabetlilerde artık insülin salgılama kapasitesi düştüğü için bu hastaların yanıt verme olasılığı düşüktür. O yüzden de başlangıç evresindeki Hemoglabin A1c’si 7,5 üzerinde olan diyabetlileri ameliyat etmek istiyoruz.”

. Metabolik cerrahide farklı yöntemler var mıdır?
“Metabolik cerrahide klasik şişmanlık ameliyatları yapılmaz. Sindirim sisteminin yolunu değiştirip hormonları etkilemeye çalışırız. Transit bipartisyon, ileal interpozisyon ya da jejuna ileal bypass diye farklı farklı yöntemler uygularız.

DİYABET YÜZDE 90 DÜZELİYOR

. Hem aşırı kilolu hastalarda hem de Tip2 diyabet hastalarında obezite cerrahisi mi yoksa metabolik cerrahi mi uygulanır?
“Şişman olan hastalarda şişmanlığa yönelik ameliyatlar öne doğru alınır. Çünkü o ameliyatlar da yüzde 90’lara varan oranlarda diyabeti düzeltir. Yani vücut kitle endeksi 40’ın üstünde olup diyabeti olan bir hastaya basit bir tüp mide şişmanlık ameliyatı yapıldığında ilk 5 yıl içinde diyabeti varsa bunun yüzde 90-92 düzeleceği bilinir. Ama eğer kilo aşağıya doğru geliyorsa bu sefer o diğer uç ameliyatlara doğru geçilir; şişmanlık ameliyatlarından uzaklaşılır.

. Diyabet cerrahisi sonrasında hastaların sağlık durumlarında ne gibi değişimler olur?
“Diyabet kontrol altına alındığı için diyabete ait komplikasyonlar ortadan kaybolur. Diyabetin hedeflediği gözler, sinirler, damarlar ve bunların gittiği organlardan göz, kalp, böbrekler veya ayaklar buralarda ortaya çıkan problemler artık o noktada duruyor olarak kabul edilir. Bunların geri dönüşleri henüz daha ispatlanamadı. Kendi olgularımızla bir miktar düzelme, hasarlanmış alanının da düzelebileceğini görüyoruz ama tüm dünya hasarın olduğu yerde duracağını ve buradan daha ilerleyemeceğini öngörüyor. Yani böbrek yetmezliğine insanların gitmeyeceğini, kataraktının ortaya çıkmayacağını, damar sertliğinin, kalp krizinin ortaya çıkmayacağını varsayıyoruz şu an.’’