Obezitenin Yol Açtığı Psikososyal Problemler

Amerikan Hastanesi Uzman Psikolog Banu Şahin Bariyatrik Cerrahi’ye karar verme, öncesi ve sonrasında neler yapılması gerektiğiyle ilgili bilgileri aktardı. Şahin, “Morbid obezite problemi yaşayanlar, kıyafet seçiminde yaşadıkları sorunların yanı sıra zamanla çevresel baskılar, gidilen davetlerde ya da etkinliklerde huzursuz olmaları veya yaşadıkları ruhsal sorunlar dolayısıyla hem fiziksel hem de ruhsal olarak olumsuz etkilenebiliyor. Bariyatrik Cerrahi yöntemiyle kilolarından kurtulan kişilerin 3’üncü aydan sonra kendileri daha iyi hissettiklerini ve hayat tarzlarını değiştirdiklerini söylemek mümkün,” diyor.

OBEZİTENİN KİŞİ ÜZERİNDEKİ ETKİSİ

Morbid obezite problemi insan ömrünü azaltan, psikolojik ve sosyal olarak kişiyi olumsuz etkileyen önemli bir sağlık problemidir. Kişinin ruhsal yapılanması iyi olsa da morbid obezite problemi yaşayan birçok kişinin yaşadığı ortak psikososyal problemler mevcuttur. Bunların en başta geleni, kişinin kıyafet bulma sorunudur. Kişiler arzu ettikleri kıyafetleri bulamazlar, kendi istedikleri tarzda, renkte giyinemezler, birçok mağazaya girmeyeli yıllar olmuştur. İmkânı olan özel diktirir, imkânı olmayan ise seçenekleri çok az olan mağazalara mahkum kalır. Bu hastalığa sahip birçok kişinin kıyafetle ilgili hayali, bir kot ve bir tişört tercihi gibi basit giyinmektir.

Giyim sorununun beraberinde gelen başka bir sorun da sosyalleşmek ve davetlere katılmaktır. Birçok obezite hastası giyecek kıyafet bulamadığı ve kendini iyi hissedemeyeceğini düşündüğünden verilen davetlere, düğünlere, yemeklere katılmaz. Çevresinde duyduğu sözler ya da maruz kaldığı bakışlar birçok kişiyi sosyal ortamlardan uzak durmaya iter.

Eğer kişi bu sözlere itibar etmeyen bir yapıya sahipse, bu sefer de yol gitmek, yürümek, hareket etmek konusunda zorlandığı için gideceği yerlerin sayısını kısıtlar. Her türlü imkânı olmasına rağmen hareket kısıtlaması olduğundan yıllardır turistik tatil yapamayan kişilerin olduğunu söylemek mümkün.

“YARDIM ALMADAN ÇORAP VE AYAKKABI GİYEMEZLER”

Bir diğer en önemli konu ise, çorap ve ayakkabı giymektir. Çorap giyerken değişik yöntemler bulunur ya da yardım almak durumunda kalınır. Ayakkabı giyerken de bağcıksız ayakkabı tercih edilir. Bu nedenle zayıflama motivasyonu sorulduğunda, “Ayakkabılarımı rahatlıkla bağlayacağım ve çoraplarımı da yardımsız giyebileceğim,” cümlesi sıkça duyulabilir.

Toplu taşıma araçlarında yaşanan rahatsızlıklar, uçakta ekstra kemer istemek zorunda kalmak, gösteri merkezlerinde, bekleme salonlarında oturduğu koltukta rahatsız olmak da sürekli dikkat çekmekle ilgili yaşanan sıkıntılar arasındadır.

Obezite hastalığı nedeniyle işe alınmamak, terfi alamamak, partner bulamamak, olan partnerle ilişki sorunu yaşamak ve değersiz görülmek, çocuklarla isteğince oynayamamak gibi problemler de kişiyi ruhsal olarak en çok etkileyen problemlerdendir.

“AMELİYATIN 2’NCİ, 3’ÜNCÜ YILINDAN İTİBAREN YAVAŞ YAVAŞ KİLO ALMAYA BAŞLAYAN HASTALAR OLABİLİYOR.”

Birçok obezite hastası bunlara benzer problemlerin birçoğunu yaşar. Sağlık riskleri başta olmak üzere psikososyal etkilerle birlikte ameliyat olmaya karar verir. Obezite cerrahisi ameliyatları son yıllarda oldukça artmış, birçok kişinin hayatının pozitif yönde değişmesine neden olmuştur. Ancak her şeye rağmen ameliyatının 2’nci, 3’üncü yılından itibaren yavaş yavaş kilo almaya başlayan hastalar olabiliyor. Hastanın kendisi de dahil olmak üzere birçok kişinin düşüncesi, hem sağlık hem de psikososyal olarak bu kadar sıkıntıyı çekmesine rağmen bir kişi nasıl tekrar kilo alır, şeklindedir.

Bireysel farklılıklar söz konusu olmakla birlikte ilk ay midenin ameliyat sonrası iyileşme süreci olduğundan özel bir beslenme dönemi vardır. 1’inci ayın sonu kişilerin kilolarının yaklaşık yüzde 10’unun verildiği bir dönemdir. Ruhsal açıdan eğer ameliyat öncesi kişide atıştırma alışkanlığı fazlaysa ve tıkınırcasına yeme problemi varsa, öfke ve depresif semptomlar görülebilir. Ancak bu durum genelde geçicidir ve katı gıdalara geçişle birlikte gittikçe azalır.

“1’İNCİ VE 3’ÜNCÜ AY ARASI DİKKATİN EN FAZLA OLDUĞU DÖNEMDİR”

1’inci ve 3’üncü ay arası dikkatin en fazla olduğu, yeni mide hacminin anlamaya çalışıldığı dönemdir. Bu dönemde hemen her hasta en az bir kere yiyecek miktarını ayarlayamadığından ya da hızlı yediğinden sıkıntı verici bir tıkanma hissi yaşar. Bundan sonraki süreçte bazı hastalar kaçınma geliştirerek tekrar çorba içmeye yönelebilir. Az az ama yetersiz yiyerek yeni bir yeme bozukluğu paterni geliştirebilir. Tıkanma hissini gidermek için katı sıvı kuralını bozup sıvı tüketimine yönelebilir. Bu nedenle bu dönem için davranış olarak yerleşmesi beklenen alışkanlık, yavaş ve farkına vararak yemedir.

3 ila 9’uncu ay arası obezite cerrahisi geçirmiş bir hastanın en harika hissettiği dönemdir. Bunun nedeni kişinin uzun yıllardır inemediği kilosuna inmiş olması, beden ölçülerinin oldukça değişmesi, kiloya bağlı sağlık risklerinin çoğunlukla ortadan kalkması ya da oldukça azalmasıdır.

9’uncu aydan itibaren ise artık fazla kiloların yüzde 70’e yakını verilmiş ve kilo veriş eskiye göre yavaşlamıştır. Bu dönem zaman zaman tekrar kilo alma endişelerinin başladığı bir dönemdir. Ameliyat öncesine göre yaşam tarzının değişmiş olması bu dönemde çok önemlidir.

Ameliyatının ilk senesinde kişi yaşam tarzını değiştiremediyse bir süre sonra tekrar kilo alma riski ile karşı karşıya kalabilir. Bunun temel nedeni, yeme probleminin buzdağının sadece görünen yüzü olmasıyla ilgilidir.  Görünmeyen kısmında ifade edilemeyen duygular, bitmemiş işler, zamanında olmuş ya da süregiden olumsuz yaşam olaylarıyla baş edememe, değersizlik, yetersizlik duyguları gibi faktörler vardır. Bu nedenle kişinin kendini gözden geçirme yöntemlerini öğrenip hâlâ değişmesi gereken ne varsa bunlarla ilgili çaba göstermesi gerekir. Bundan sonraki çaba, kendini anlamak ve tanımak için kendine özgü beslenme eğitimini tamamlamak, iyi alışkanlıkları sürdürmekle ilgili engellerini anlamak ve değiştirmek adına gerekirse uzun dönemli psikoterapi desteği almak olabilir.