Prematüre Bebek Annelerinin Merak Ettiği 10 Soru

Her yıl yaklaşık 150 bin prematüre bebek dünyaya geliyor. Erken dünyaya gelen bu bebekler, zamanında doğan bebeklere göre; solunum sistemi, sinir sistemi, işitme, görme ve daha sonraki yaşlarda öğrenme ile ilgili bilişsel fonksiyonlarda ciddi sorunlarla karşılaşabiliyor. Memorial Şişli Hastanesi Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Bölümü’nden Yenidoğan Yoğun Bakım Sorumlusu Doç. Dr. Ercan Tutak, “17 Kasım Dünya Prematüre Günü” kapsamında prematüre bebek annelerinin en merak ettiği 10 soruyu yanıtladı.

1.Her zayıf doğan bebek prematüre midir?

Halk arasında doğru bilinen yanlışlardan biri, yeni doğan bebeğin kilosuna göre prematüre olup olmadığının belirlenebilecek olduğudur. Halbuki doğum kilosu, bebeğin prematüre olup olmadığını göstermez. 2 bin gram olan bir bebek prematüre olmazken, 3 bin gram doğan bir bebek prematüre olabilir. 37. haftadan önce doğan bebeklere prematüre bebek denmektedir.

2.Prematüre bebekler mutlaka ciddi sağlık sorunları yaşar mı?  

3.haftadan önce dünyaya gelen bebeklerde beyin, karaciğer, böbrek, kalp, akciğer, bağırsaklar gibi hayati öneme sahip organ ve organ sistemlerine ait bozukluklar ortaya çıkabilmektedir. Doğumdan hemen sonra bebek, aldığı ilk soluk ile birlikte anne karnındaki dolaşım sisteminden tamamen farklı bir sisteme uyum göstermek zorundadır. Prematüre bebeklerin doğum haftaları küçüldükçe artan oranda başta solunum sistemi olmak üzere diğer organ sistemlerinde de sıkıntılar baş göstermektedir. Bu nedenle prematüre doğacak bebeğin yenidoğan yoğun bakım ünitesinin olduğu merkezlerde dünyaya gelmesi önemlidir.

3.Erken doğan bebeklere anne sütü hemen verilmeli mi?

Bağışıklık sistemi henüz olgunlaşmadan doğan bebeği emme, yutma, nefes alma ve tüm bunların koordinasyonunda yaşanan sorunlar beklemektedir. Prematüre doğan bebekte özellikle ilk beslenmenin kolostrum denen anneden gelen ilk sütle yapılması çok önemlidir. Beslenme sırasında yaşanan soluk tutma, morarma atakları, emme, yutma ve nefes alma koordinasyonun sağlandığı dış ortama uyum süreci içerisinde ilk günler, bazen de birkaç hafta sürebilen, sık yaşanan sorunlardandır. Prematüre bebeklerde mideden yemek borusuna doğru besin kaçışı, kalp atımında yavaşlama ve morarma ataklarına neden olabilmektedir.

4. Bu bebeklerde ısı kaybı neden daha önemlidir?

Prematüre bebeklerin ciltlerinin inceliği, cilt altı yağ dokularının az olması dolayısı ile ısı üretme yetenekleri çok azdır. Bir de bunun üzerine doğar doğmaz uygun ısı ortamı sağlanmamış bir yerde, iyi kurulanmadan ilk bakımı yapıldığında ısı kaybı had safhaya ulaşacaktır. Vücut ısısı azaldığında vücut, ısı üretebilmek için daha fazla oksijen tüketecektir. Erken doğan ve zaten solunum sıkıntısı yaşayan bir bebekte üstüne üstlük ısı üretimi için artan oksijen tüketimi oksijene olan ihtiyacı kat be kat artıracaktır. Bu durum, oksijensiz kalma, beyin kanaması, organ sistemlerinde ağır bozulmalara neden olacaktır. Bu nedenle prematüre bebeklerde ısı kaybını en aza indirmek için doğumdan hemen sonra yapılacak olan ilk müdahaleler mutlaka bir ısı kaynağının altında yapılmalı, cilt özenle kurulanmalı ve en fazla ısı kaybının yaşandığı baş kısmı en kısa zamanda örtülmeli. Asla 24 saat geçmeden banyo yaptırılmamalıdır.

5. Prematüre bebekler de sarılık olur mu?

Prematüre bebekler zamanında doğan bebeklere göre daha kırmızıdırlar. Bu durum, kan hücre sayılarının yüksekliği ve derilerinin çok ince olmasından kaynaklanır. Prematüre bebeklerde sarılık, zamanında doğan bebeklere göre daha uzun sürer. Fazla sayıdaki kan hücrelerinin parçalanması ile açığa çıkan bilirübin cilde ve göz akına sarı bir renk verir. Sarılığın tedavisi yeterli beslenme ve fototerapi ile sağlanır.

6. Prematüre bebekleri enfeksiyondan korumak için ne yapılmalıdır?

Vücut savunma fonksiyonları son derece zayıf olan prematüre bebeklerin enfeksiyonlardan korunabilmesi için bu bebeklere dokunmadan önce mutlaka el temizliği sağlanmalıdır. Bu nedenle yenidoğan ünitelerinde el yıkama vazgeçilmez bir alışkanlık olmalıdır. Yenidoğan ünitesinin kapalı devre mikrop tutucu filtreye sahip bir havalandırma sistemi ile havalandırılması gerekmektedir. Prematür doğmuş bir bebeğin boğmacaya karşı korunması için son zamanlarda önerilen koza stratejisi denen bir uygulama gereği bebeğin etrafındaki kişilerin özelikle bebeğe teması en yüksek olan anne ve babanın aşılanması çok önemlidir.

7. Prematüre bebeklerde tansiyon olur mu?

Prematüre bebeklerde karşılaşılan bir diğer sorun da beyin kanaması ve buna dair gelişen komplikasyonlardır. Zamanında doğmuş bebeklerde kan basıncındaki değişikliklerin beyine direkt olarak yansımasını önleyen kan-beyin engeli, prematüre bebeklerde tam olarak olgunlaşmamıştır. Tansiyon değişikliklerinin takibi önemlidir. Yoğun bakım gören bebeklerde gerekli yatıştırıcı ilaçların yanı sıra çevresel ışık, ses ve dokunma ile verilen uyaranların sayı ve şiddeti azaltılır. Prematüre bebek takip eden ünitelerde “Az elle, çok gözle” en önemli prensiplerden biridir.

8. Prematüre bebeklerde işitme ve görme riski daha mı fazladır?

Prematüre bebeklerde karşılaşılan bir diğer sorun da görme kaybıdır. Hastalığın erken dönemde yakalanması tedaviyi mümkün kılar. Bu tür operasyonları gözün ağ tabakası hastalıkları ile ilgilenen özel bazı göz hekimleri yapar. Kan şekeri, kalsiyum, magnezyum düşüklüğü prematüre bebeklerde karşılaşılan diğer metabolik sorunlardandır. Tedavisi için eksik olanların tespit edilip damardan veya ağızdan yerine konulmasıdır. 30. haftadan önce, 1000 gr’ın altında doğan yardımcı solunum cihazı ile oksijen tedavisi gören bebeklerde işitme azlığı ve beyin felci karşılaşılan diğer durumlardandır.

9.Prematüre bebeğin eve gitme zamanı neye göre belirlenir?

Tamamen ağızdan anne sütü veya formül mama ile beslenebilen, beslenmesini tolere eden, solunum sayısı 25-55/dk. arasında olan, hastanede tedavi gerektirecek herhangi bir organ fonksiyon bozukluğu olmayan bebekler taburcu planına alınır. Anne eğitimi birebir verilir, eğer hiç anne yanında izlenmemişse bir gün anne yanında izlenerek tüm bakımının anne tarafından sağlanıp sağlanmayacağı kontrol edilir. Anne bebeğini besleyebiliyor, bebekte bir problem gelişmiyorsa, araba koltuğuna yatırıldığında bebekte morarma, soluklaşma nefes tutma belirtileri görünmüyorsa ve oda havasında vücut ısısını koruyabiliyorsa artık eve gönderilebilir.

10. Erken doğan bebeğim evdeki bakımında ailesinin dikkat etmesi gereken noktalar nelerdir?

Günlük kaka sayısı, idrar miktarı, öğün saatleri, öğün miktarları bir tabloya kaydedilmelidir. Yaşanan anormal durumlar kaydedilmeli ve doktoru ile paylaşılmalıdır. Oda ısısının 23-25 derece olması ve bu ısıya uygun bir şekilde altta zıbın, üstte tulum ve yatarken üzerine ince battaniye örtülerek, gürültüsüz bir ortamda kendine ait yatakta yatırılması önerilir. Gıda reddi, emmeme, sürekli ağlama veya hiç ağlamama, çok gevşek pozisyonda olma ve el ayakları oynatıldığında oynatılan uzuvların olduğu yere yığılması, morarma, sık ve zor nefes alma, ateş veya düşük vücut ısısı, cildinde gözle görülür sarılık olması halinde acilen doktora başvurulmalıdır. 28 haftanın altında doğan bebekler 3 yaşına, daha büyük prematüre bebekler 2 yaşına kadar doğum haftaları gözetilerek büyüme ve gelişmeleri izlenir. Bu yaştan sonra artık düzeltilmiş yaşa bakılmasına gerek yoktur. Yaşıtlarını yakalamış olması gerekmektedir.