Prostat Hastalıkları ve İyi Huylu Prostat Büyümesi

Prostatın ne tür hastalıkları vardır? Hangi belirtilerin varlığında üroloji uzmanına başvurulmalıdır? Parmakla yapılan rektal muayene olmadan diğer tetkiklerle prostat kanseri olup olmadığı tanısı konabilir mi? İyi huylu prostat büyümesi nedir? Prostatitin belirtileri nelerdir? İyi huylu prostat büyümesinin tedavi seçenekleri nelerdir? Ne zaman tedavi edilmesi gerekir? İlaçlar prostatın büyümesini engeller mi? Prostat tedavileri cinselliği nasıl etkiler? Cinsel sağlığı koruyan prostat ameliyatları var mıdır?

Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Üroloji Ana Bilim Dalı öğretim üyesi Prof. Dr. Emre Akkuş, prostat hastalıkları ve iyi huylu prostat büyümesi hakkında merak edilenleri Sağlığım İçin Herşey’de anlattı.

. Prostatın ne tür hastalıkları vardır?
“Prostat bir hastalığın değil, bir organın adıdır. Mesanenin hemen altında bulunan idrar kanalını çevreleyen bir organdır. Her organın olduğu gibi prostata ait hastalıklar da vardır. Bu hastalıklardan en önemlisi hayatı tehdit eden bir hastalık olan prostat kanseridir. Bunun dışında, prostatın iyi huylu büyümesi denilen prostat hipertrofisi vardır. Prostatın iltihapları, enfeksiyonları-enflamasyonları, prostatitler de en sık rastlanan prostata ait patolojilerdir.”

PSA TESTİ VE REKTAL MUAYENE ÖNEMLİ

. Hangi belirtilerin varlığında üroloji uzmanına başvurulmalıdır?
“Hayatı tehdit eden prostat kanseri genellikle belirtisizdir. Bazen idrarda yanmalar, sızılar, sık idrara çıkmalar gibi belirtiler verir. Bu nedenle her erkek hiçbir idrar yakınması olmaksızın 50’li yaşlarda hatta 45 yaşından itibaren mutlaka düzenli bir üroloji kontrolünden geçmelidir. Çünkü prostat kanseri erken teşhis edilirse o hasta prostat kanserinden ölmez. Erken tanı için düzenli olarak yılda bir kez PSA denilen kan tahlilini yaptırmak gerekir. Bu kan tahlili eğer belirli normların üzerine çıkarsa o zaman gerekirse bir prostat biyopsisi ile bunun tanısı konur. Rutin olarak yapılması gerekenlerden biri de erkeklerin çok sevmediği yılda bir uygulanan parmakla rektal muayenedir. Prostat kanserinin erken teşhisinde PSA testiyle birlikte parmakla muayene iki önemli unsurdur.”

. Parmakla yapılan rektal muayene olmadan diğer tetkiklerle prostat kanseri olup olmadığı tanısı konabilir mi?
“Mutlaka parmakla yapılan prostat muayenesi gerekir. Başka testlerle prostat kanseri teşhisine varmak çok gerçekçi bir yaklaşım değildir. Aslında gerçek prostat kanseri tanısı, prostat biyopsisi ile olur. Eğer PSA testi ve rektal muayene sonucu bir şüphe varsa bunun yapılması gerekir. Parmakla muayeneden çok daha zahmetli bir yöntemdir. Transrektal ultrasonografi denilen makattan girilerek yapılan ultrasonografi eşliğinde biyopsi alınması erkekleri daha da rahatsız edebilir.”

İYİ HUYLU PROSTAT BÜYÜMESİNİN BELİRTİLERİ

. İyi huylu prostat büyümesi nedir?
“50’li yaşlardan itibaren özellikle prostatın fizyolojik bir büyümesi olur. Bu büyüme anatomik olarak prostat idrar kanalının çevresine yerleştiği için idrar kanalında bası yapmaya başlar. Bu bası da hastalarda idrar şikayetlerine yol açar. Hasta sık idrara çıkmaya başlar. Normalde bir erkek aşırı sıvı almadığı sürece gece idrara kalkmaz. Bu bazen 1-2 bazen 3-4 bazen daha fazla olabilir, uykusuz geceler başlar. İdrar yaparken yanmalar, sızılar meydana gelir. Hiçbir idrar hissi yokken aniden 1-2 dakika içerisinde ciddi bir sıkışma hissi, aniden tuvalet arama duygusu başlar. Bazen idrarda kanamalar meydana gelir. İdrar yaparken yanma ve sızılar meydana gelebilir. İdrarını yaptıktan sonra tuvaletini bitirdiğini düşünür; çıkar 15-20 dakika içerisinde sanki 15-20 dakika öncesinde o idrarı yapan kişi o değilmiş gibi aynı şiddette aynı idrar şikayetleri tekrarlar ve tuvalete gittiğinde ciddi bir miktar idrar yapabilir. Bazen de ufak tefek idrar kaçırmaları olabilir. Bunlar iyi huylu prostat büyümesinin en sık görülen belirtileridir.’’

PROSTATİTİN BELİRTİLERİ

. Prostatitin belirtileri nelerdir?
“Prostatit de özellikle idrar yaparken yanma ve sızıya yol açar. Şiddetli yanmalar en belirgin semptomdur ve bunun dışında da kasıklara ve karına doğru yayılan ağrılar vardır. İyi huylu prostat büyümesinde ağrı genellikle olmaz. Ama prostatitte tam olarak hastaların da tanımlayamadığı belli belirsiz batına doğru, kasıklara doğru yayılan ağrılar çok fazladır. Bazen makata doğru yayılan ağrılar görülür. Ama bu ağrıların dışında da idrar yaparken ciddi şikayetlerle ortaya çıkar.”

Prof. Dr. Emre Akkuş

İYİ HUYLU PROSTAT BÜYÜMESİ NASIL TEDAVİ EDİLİR?

. İyi huylu prostat büyümesinin tedavi seçenekleri nelerdir? Ne zaman tedavi edilmesi gerekir?
“Genellikle hastaların hepsinde büyümeye bağlı semptom olmaz. Bazı hastaların prostatı çok büyüdüğü halde idrar kanalına bası yapmaz ve semptom vermez. Bu yüzden ciddi olarak şikayet oluşturmayacak büyüklükteki prostatlarda hiçbir ilaç verilmez. Bu hastalar takip programına alınır. Belirli aralıklarla 6 ay ya da yılda bir kontrolleri yapılır. Şikayetleri belirginleşmediği sürece de ilaç başlanmaz. Eğer belirgin idrar yakınmaları başladıysa, hastanın gece uykuları bölünmeye, sosyal hayatı etkilenmeya başladıysa, örneğin sinema, tiyatro gibi sosyal bir aktiviteye katılmaya çekinir hale geldiyse ikinci seçenek olarak ağız yoluyla alınan ilaçlara başlanır. Bu ilaçlar genellikle günde bir kez alınan ilaçlardır ve prostatın yaptığı gerek dinamik gerek mekanik o tıkanmayı ya da daralmayı idrar akımını bozan durumu gidermek için elimizdeki önemli silahlardan biridir. Bazen bu ilaçlar hayat boyu bile kullanılabilir ve genelde de oldukça iyi sonuç alınır. Ancak bu ilaçlar prostatı küçültmez ama prostatın büyümesinin verdiği şikayetleri azaltır.”

PROSTAT BÜYÜMESİ NE ZAMAN AMELİYAT EDİLİR?

. İlaçlar prostatın büyümesini engeller mi?
“İlaçlar prostatın büyümesini engellemez. Sadece yakınmaların azalmasına neden olur. İdrar akımının daha rahat çıkmasını sağlar. İlaç bir anlamda idare etme tedavisidir. Eğer prostat daha fazla büyümez, idrar kanalına daha fazla bası yapmazsa hasta bu ilaçlarla hayatı boyunca idare edebilir; herhangi bir ameliyat gereksinimi de doğmaz. Ancak eğer bu ilaçlar artık işe yaramıyorsa ve hasta;

* İdrarını yaparken çok ciddi zorlanmaya başlıyorsa,

* Bazen idrarını yapamıyor sonda takılmak zorunda kalıyorsa sondasını çıkardıktan sonra yine yapamıyor yine sonda takmak gerekiyorsa,

* Mesanesinde taşlar oluşuyorsa,

* Sosyal hayatı ciddi anlamda bozulmuşsa,

* Bazen o idrar yolundaki kanamalar çok ciddi kanamalar haline geliyorsa,

* Hastanın mesanesini boşaltamadığı hissi ultrasonografi bulgularıyla da teyit ediliyorsa,

o hasta artık ameliyat olması gereken bir döneme girmiş demektir. Ameliyatın halk arasında açık ameliyat, kapalı ameliyat diye söylenen tipleri vardır. Açık ameliyat keserek yapılan bir ameliyat türüdür. Bu, prostatın belli hacimlerin üstünde olduğu çok büyük prostatlarda günümüzde halen kullanılan bir yöntemdir. Ancak prostat çok büyük değilse o zaman açık ameliyata gerek yoktur. Kapalı ameliyat uygulanarak bir nevi idrar kanalından girilir ve ince ince prostatı kesilerek o kanalı tıkayan bölümü temizlenir. Bu cerrahi yöntemin dışında lazer teknolojisi de kullanılır. Lazer teknolojisiyle dokunun buharlaşması sağlanır. Buharlaşınca prostatın o kanalı daraltan kısmı rahatlar. İdrar kanalı açılır ve böylelikle hasta idrarını rahat bir şekilde yapar.”

PROSTAT HASTALIKLARININ CİNSEL SAĞLIĞA ETKİSİ

. Prostat tedavileri cinselliği nasıl etkiler? Cinsel sağlığı koruyan prostat ameliyatları var mıdır?
“Prostatın büyümesi ciddi idrar şikayetlerine yol açıyorsa; yanmalar, sızılar, idrar yaparken zorlanmalar, idrarı yapamamalar, idrardan kan gelmesi bunların hepsi alt üriner sistem semptomları haline gelir. Hasta bu yakınmaların şiddetinden dolayı cinsel hayatında sorun yaşamaya başlar. İdrar yaptıkları organda bu ciddi şikayetler cinsel hayatını bu anlamda olumsuzlaştırır. İyi huylu prostat büyümelerinde yapılan ameliyatlardan sonra cinsel hayatta sorun olabileceği düşüncesi yanlıştır. İyi huylu prostat büyümelerinde yapılan ameliyatlarda cinsel hayatın olumsuz etkilenmesi yüzde 10-25 civarındadır. İyi huylu prostat büyümeleri sonrasında ister lazer teknolojisi ile olsun, ister kapalı ameliyat ya da açık ameliyat olsun bunların sonunda cinsel hayatları sekteye uğramayacaktır. Ehil ellerde usta ürologlar vasıtasıyla yapılacak olan ameliyatlarda cinsel hayatlarında hiçbir sekte olmayacaktır. Ancak prostat kanseri ameliyatı, çevre dokularla birlikte prostatın çıkarılması ameliyatı olduğu için sonrasında cinsel sorunları yaşama riski vardır. Eğer prostat kanseri izin veriyorsa, damar ve sinir koruyucu cerrahi yöntemler uygulandıktan sonra dahi hastanın cinsel sağlığını sürdürmesi son derece mümkündür.”