Radyoterapi ve Beslenme

Günümüzde radyoterapi teknik ve cihazlarındaki modern gelişme sayesinde yan etkilerin oldukça azaltılmıştır. Üç boyutlu ve yoğunluk ayarlı radyoterapi ile kanserli dokularda yüksek dozlarda ışınlarken sağlam komşu organlara daha düşük dozlar verilebilmektedir. Bu teknolojik ilerlemelere rağmen özellikle kemoterapi ile beraber radyoterapi uygulamaları yan etkileri arttırabilmekte ve hastanın yaşam kalitesinde bozulmalara yol açabilmektedir.

Türk Radyasyon Onkolojisi Derneği Başkan Yardımcısı Prof. Dr. Esra Kaytan Sağlam radyoterapi sırasında besleme hakkında  bilgiler verdi.

Baş-boyun, akciğer, yemek borusu gibi organların ışınlanması, ağız içi ve yemek borusu mukozasında bozulma, yutma güçlüğü, ağız kuruluğu, tat değişiklikleri gibi yan etkiler oluşturmaktadır. Tedavi öncesi ağız hijyeni bozuk olan ve tedavi sırasında özenli ağız bakımı yapmayan kişilerde bu yan etkiler daha kısa sürede ve daha şiddetli gözlenmektedir. Sindirim sistemi ve genitoüriner sistem tümörlerine ait batın ve pelvis bölgesi ışınlamalarında ise bulantı, kusma, ishal, kramp tarzı karın ağrısı, idrar ve dışkılamaya ait yan etkiler ağırlık kazanmaktadır. Mesane ve barsağın son kısmı olan rektumun duyarlılaşmasına bağlı bulgular ilaç tedavisi gerektirebilmektedir. Bu durumda hastanın beslenmesi de gelişen yan etkilere bağlı olarak bozulmaktadır.

Yapılan klinik çalışmalarda, radyoterapi öncesi vücut ağırlığı ve genel performans durumu iyi olan olguların tedavi uyumunun daha iyi olduğu gösterilmiştir. Radyoterapi sırasında diyetisyen takibinde besin desteği alan baş-boyun tümörlü hastalarda yan etkilerin anlamlı ölçüde azaldığı kaydedilmiştir.

SİGARA VE ALKOLDEN KESİNLİKLE UZAK DURULMALI

Baş-boyun bölgesi, akciğer ve yemek borusu ışınlamalarında:

-Tedavi sırasında dişler düzenli fırçalanmalı, tuzlu-karbonatlı gargaralarla düzenli ağız bakımı yapılmalı, pamukçuk gelişirse tedavi edilmeli, dil pası temizlenmeli

-Günde 8-10 bardak su içilmeli

-Sigara ve alkol kesinlikle kullanılmamalı

-Yan etkiler ortaya çıkana kadar normal beslenmeye devam edilmeli ancak mukozayı tahriş edecek asitli ve acı-baharatlı vb. yiyeceklerden uzak durulmalı

-Sulu yumuşak gıdalar tercih edilmeli. Et suyu-tavuk suyu çorbalar ve sütlü tatlılar protein yönünden oldukça zengindir.

-Her gün en az bir yumurta tüketilmesi tavsiye edilir. Yumurta saf protein kaynağıdır ve kolesterolü yüksek olan olgular bile güvenle tüketebilir.

-Gıdalar oda sıcaklığında olmalı, çok soğuk veya kaynar tavsiye edilmez.

-Diyetisyen kontrolünde, haftalık kilo ve vücut-kitle indeksi, vucüt yağ, protein ve su oranları takip edilmeli, gereklilikte protein ve kalori desteği amacı ile sıvı veya toz formda bulunan hazır mamalar kullanılabilir. Glutamin adlı aminoasitin mukoza hasarını ve yutma güçlüğünü azaltan katkısı klinik çalışmalarda kanıtlanmış olduğundan uygun dozlarda kullanılması önerilmektedir.

-Baş-boyun bölgesinden radyoterapi alacak olgular radyoterapi öncesi mutlaka diş hekimine giderek diş ve dişeti hastalıklarını tedavi ettirmelidir.