Rahim Şekil Bozuklukları ve Üreme Sağlığına Etkileri

Rahim şekil bozuklukları ne demektir? Ne tür rahim şekil bozuklukları olabilir? Rahim filmi nasıl çekilir? Sonradan ortaya çıkan rahim bozukluklarında tetikleyici faktörler var mıdır? Hiç bebek sahibi olmayı denememiş bir kadında rahim şekil bozukluğu anlaşılabilir mi? Bu bozukluklar adet düzensizliğine neden olabilir mi? Rahim şekil bozukluklarında tiplerine göre ne tür tedaviler uygulanabiliyor? Bu tedaviler sonrasında kadınların anneliği tatma şansı olabiliyor mu? Yani tüp bebeğe gerek kalmadan doğal yöntemlerle de hamile kalınabiliyor mu?

İstanbul Tüp Bebek ve Kadın Sağlığı Merkezi  Kadın Hastalıkları ve Tüp Bebek Uzmanı Op. Dr. Aret Kamar rahim şekil bozuklukları ve üreme sağlığıyla ilgili merak edilenleri Sağlığım İçin Herşey’de anlattı.

‘‘İYİ ÇEKİLEN RAHİM FİLMİ HER TÜRLÜ PROBLEMİ GÖSTERİR’’

. Rahim şekil bozuklukları ne demektir? Ne tür rahim şekil bozuklukları olabilir?
‘‘Rahim, aşağıda girişi olan ve tepede de tüplerle bağlantılı, içinde bir bebeğin büyümesine müsaade eden bir organdır. Normalde yedi-sekiz santim olan rahmin boyu bebekle beraber kocaman olur. 9 aylık süreçten sonra, bazısını bildiğimiz bazısını da bilmediğimiz mekanizmaların etkisiyle kasılmaları başlar. O kasılmalarla bebek dışarıya doğru atılarak doğum gerçekleşir. Doğumdan sonra rahim bir aya kalmadan eski boyutuna gelir. Çok esneyebilen, kasılabilen ve büyüyebilen bir organdır. Normalde rahimin şekli; tabanı yukarıda, tepesi aşağıda olan bir üçgendir. İlişkiye girildiğinde tepe kısmından spermler içeriye girer ve tabanın üstündeki iki noktadan tüplere, oradan da yumurtalıklarla olan bağlantılara gider. Normalde üçgen olan rahim her zaman öyle olmayabilir. Bazen üçgenin tepesindeki yer biraz çökük olur. Buna arkuat denir. Bir başka durumda rahimin içinde bir perde oluşabilir ya da rahimin bir kısmı olur, bir kısmı hiç olmaz. Rahmin doğuştan hiç gelişmediği durumlar da söz konusudur.

Hastadan hastaya değişen pek çok rahim bozukluğu çeşidi vardır. Eğer rahim oluşumu itibariyle, kendi içinde bebek barındıramaz ya da o bebeği 9 ay içinde tutamaz durumda ise müdahale gerekir. Rahimin duvarları müsaade ettiği kadar düzeltilir. Tecrübeli bir hekim ultrasona baktığında rahimin şeklinin nasıl olduğunu anlayabilir. Ama temel olarak iyi çekilen bir rahim filmi de bunu ortaya çıkarır. Bazen ultrasonda gözden kaçan problemler olabilir. İyi çekilen bir rahim filmi, rahmin içerisindeki doğuştan ya da sonradan olan her türlü problemi önümüze serebilir. Böylece bebeğin tutunması ve 9 ay içeride durması ile ilgili bir sıkıntı yaşanılıp yaşanılmayacağı görülür. Bu yüzden rahim filmini gecikmeden yaptırmak gerekir. “Benim çocuğum olmuyor” diyen bir kadının, erkek nasıl sperm testi yaptırıyorsa, ultrasondan sonra yaptırması gereken ilk tahliller içerisindedir. Çünkü bu tedaviler meşakkatlidir ve gebe kalınmadığı zaman üzücüdür. Tedaviye başlamadan evvel mutlaka herkesin, şansını azaltan bir şey var mı diye bilmesi gerekir. Maalesef tüp bebek yapılacağı zaman insanlar nasıl olsa yumurtayla sperm dışarıda birleştirileceği için önemli olmadığını düşünürler. Ancak rahimin içerisindeki ufacık bir sıkıntının bile bebeğin oraya yerleşmesini engelleyeceğinden film çekilmesi gerekir.’’

Op. Dr. Aret Kamar

SONRADAN OLUŞAN RAHİM BOZUKLUKLARI

. Rahim filmi nasıl çekilir?
‘‘Rahmin içerisine, röntgen ışınlarında görülebilen bir ilaç verilir. O ilaç basınçla verilirse rahimde kasılmalar olduğu için biraz ağrı oluşabilir. Ama nazikçe verildiğinde ağrı olmaz. Orada doğal bir boşluk vardır. İlaç verildiği zaman önce rahim boşluğu içerisinde ilerler; rahim dolduktan sonra da tüplerin içerisinden karnın içerisine doğru gider. Bu gidiş sırasında çekilen filmlerde tüpün neresinin tıkalı olduğu, tıkanıklığın işimizi bozup bozmayacağı, rahmin içerisinde herhangi bir sıkıntı olup olmadığı ortaya çıkar. Dolayısıyla çok önemlidir ve mutlaka çekilmelidir.’’

. Sonradan ortaya çıkan rahim bozukluklarında tetikleyici faktörler var mıdır?
‘‘Çoğunda bir müdahale vardır. Örneğin, kadın düşük yaptıktan sonra mecburen kürtaj olmak zorunda kalır. Kürtajdan sonra rahmin içerisinde yapışıklıklar olabilir. Bazen komplikasyonlar olur. Mesela rahim delinebilir, delindikten sonra bazı problemler ortaya çıkabilir. Bazen de bir enfeksiyon oluşur ve tüpler tıkanabilir. Rahim şekil bozukluğu çoğu zaman doğuştan gelen problemlerdir ama böyle durumlarda sonradan da oluşabilir.’’

RAHİM ŞEKİL BOZUKLUĞU ADET DÜZENSİZLİĞİNE NEDEN OLUR MU?

. Hiç bebek sahibi olmayı denememiş bir kadında rahim şekil bozukluğu anlaşılabilir mi? Bu bozukluklar adet düzensizliğine neden olabilir mi?
‘‘Rahim şekil bozukluğu her zaman rahmin oluşumuyla ilgili değildir. Kadın genital sisteminin oluşumuyla da ilgili olabilir. Rahim iki parçadan oluşur. Bu oluşum sırasında bir parça oluşur bir parça oluşmazsa buna yarım rahim denir. Eğer iki parça aşağı gelir de birbirleriyle birleşmezlerse iki tane ayrı rahim oluşur. Daha ilerisinde bu ayrı rahimler birbirini bularak yanyana gelir ve birleşirler. Ancak aralarındaki perde erimez. O zaman rahmin içerisinde büyük bir perde olur. Normalde rahmin aşağısında adet kanının aktığı yerin açılmadığı durumlar da olabilir. Yani bir kısmı kör, bir kısmı açık kalır. Tamamen kapalı ise genç bir kadın hiç adet görmeyebilir. Ama bu durum rahmin kapalı olduğu şeklinde yorumlanmamalıdır. Adet gördükleri zamanlarda çok şiddetli ağrıları olur. Kör boşlukla sonuçlandığı için kan geriye doğru birikmeye başlar ve önce rahmin, oradan tüplerin içine, daha sonra da karnın içerisine akar. Bu durum karnın içerisinde çok şiddetli yapışıklıklara ve çikolata kistlerine neden olur. Dolayısıyla gençlerin ergenlik döneminde, özellikle adet gecikirse mutlaka oluşumsal problemleri akla getirip muayene olmaları gerekir. Eğer böyle bir problem erken saptanıp, kör olan bölgede kanın dışarıya akmasını engelleyen kısım tahliye edilirse doğurganlık etkilenmemiş olur. Ama farkına varılmazsa doğurganlık döneminde ne kadar uğraşılırsa uğraşılsın olumlu sonuçlar alınamayabilir.’’

‘‘RAHİMDEKİ SORUNLAR ÇÖZÜLDÜĞÜNDE TÜP BEBEĞE GEREK KALMAZ’’

. Rahim şekil bozukluklarında tiplerine göre ne tür tedaviler uygulanabiliyor? Bu tedaviler sonrasında kadınların anneliği tatma şansı olabiliyor mu? Yani tüp bebeğe gerek kalmadan doğal yöntemlerle de hamile kalınabiliyor mu?
‘‘Rahimdeki sorunlar çözüldüğünde tüp bebeğe gerek kalmadan, kadın kendi kendine de hamile kalabilir. En sık görülen arkuat, rahim içi perdeler ve rahmin iki duvarının erimemesi gibi problemler histeroskopi denilen işlemle çok basit bir şekilde çözülür. Histeroskopi ışıklı bir kamera sistemidir. Rahmin içerisine bir sıvı verilerek rahim şişirilir. Rahim şişince aradaki perdeler net olarak görülür ve rahmin duvarlarının elverdiği ölçüde düzeltilir. Bu işlemden sonra bir iki ay içerisinde kadının rahmi normal haline döner ve sperm sayısı müsaitse normal yoldan hamile kalabilir.

Genellikle rahim şekil bozuklukları, tıkanıklık ve kapalılık durumları dışında, hamile kalmaya engel değillerdir. Ama bebeği 9 ay taşıyamamaya ve düşük yapmaya sebep olabilirler. Dolayısıyla tedavide ilk olarak rahimde bir problem varsa o düzeltilir. Bazı şekil bozukluklarını ise düzeltmek mümkün değildir. Rahmin iki ayrı tarafta durduğu durumlarda eskiden ameliyatta birleştirme yöntemi uygulanırdı. Ama bu birleştirme sonrasında kadın gebe kaldığında, zayıf bir nokta oluştuğu için bebek büyürken rahimde açılmalar olabiliyordu. Şimdi ise onları iki ayrı tarafta değerlendiriyoruz ve en iyi gelişen kısma bebeği yerleştirip bebeğin orada 9 ay durmasını sağlayabiliyoruz. Yarım rahimlerde ise, oluşan doku esnek bir yapıda olduğu için, çok rahatlıkla ikiz bebekleri bile taşımaya, doğurmaya müsaittir. Yeter ki uygun tedavi yapılabilsin.’’