Retina Hastalıklarının Tedavisinde Vitrektomi Ameliyatı

Retina hastalıklarını ve retina hastalıklarının tedavisinde önemli bir yeri olan vitrektomi ameliyatını Batıgöz Altunizade’den Göz Hastalıkları Uzmanı Prof. Dr. Tayfun Bavbek Sağlığım İçin Her Şey’de anlattı.

VİTREKTOMİ AMELİYATI

Vitrektomi ameliyatı nedir? Nasıl yapılır? Retina hastalıklarının tedavisinde vitrektomi ameliyatının nasıl bir yeri bulunuyor?
Vitrektomi ameliyatı, gözün arakasında bulunan retina ve gözün içini dolduran sıvı olan vitreus ile ilgili bir ameliyattır. Üç kimi zaman ise dört tane iğne deliği kadar ufak delikten girilerek yapılır. Bir tanesi gözün sönmemesi için bir sıvı pompalıyor. Bir diğeri içeriyi görebilmek bir ışık kaynağıdır. Üçüncüsü ise gözün içinde manipülasyonlar yapmak için kullanılan giyotin tipi kesiciler, makas tipi kesiciler, pensetler veya diğer mikro aletler için ufak deliktir. Dördüncü delik ise yeterince bir aydınlatma elde edilememişse ek bir ışık kaynağı içindir. Ameliyatı yapan cerrah, gözün içine mikroskoptan bakar ve bunun için de özel birtakım görüntüleme sistemleri kullanır.

Gözün içindeki vitreus ya da görmeyi sağlayan retinanın bir sürü hastalıkları vardır. Bu hastalıklarda hem vitreus hem retina bazen de sadece bir tanesi etkilenebilir. Vitrektomi ameliyatında gözün içindeki jel mutlaka alınır. Retinaya müdahale etmek için alınır veya vitreusta bu jelin içinde bir kanama varsa ya da başka iltihabi bir olay varsa alınır. Sonunda yerine replasman olarak yani idame ettirici bir şey koyulması gerekir.  Bu gaz ya da silikon olabilir. Bu vitreus jeli gibi saydam optik olarak görmeyi engellemeyen bir şeydir. Ama 3-4 ay sonra bazen de 6 ay sonra geri alınması gerekir. Gaz konulursa kendiliğinden bir ay içinde emilir ve yok olur. Bu sırada vitreus sıvısı jel olarak değil ama sıvı olarak tekrar üretilmiş olur.

Vitrektomi ameliyatını her göz hastalıkları uzmanı yapabilir mi? Yoksa vitrektomi ameliyatı ayrı bir uzmanlık, deneyim, bilgi gerektiren bir cerrahi midir?
Çok komplike bir ameliyat olduğu için ciddi bir eğitim ve deneyim gerektiren bir operasyon yöntemidir. Yasal olarak ülkemizde göz hastalıkları alanında alt branşlaşma yok. Ama yine de göz hekimleri arasında içimizde böyle bir alt branşlaşma var. Türk Oftalmoloji Derneği’nin de önerdiği ve uyguladığı şekilde kendi içimizde alt branşlaşmış durumdayız. Dolayısıyla vitrektomi ameliyatı için uzman olmuş cerrahların ciddi bir eğitimden geçiyorlar. Kısacası her göz doktoru yapamıyor.

ŞEKER HASTALIĞI VE GÖZ HARABİYETİ

Diyabetik retinopati yani şeker hastalığının gözde yarattığı harabiyete ne oranda rastlanıyor? Bu görmeyi nasıl etkiliyor?
Şeker hastalığı, çok önemli bir toplum sağlığı problemidir. Günümüzde endüstriyel beslenme alışkanlıklarıyla çocuklarda da giderek artan oranda insülin direnci dediğimiz olay oratay çıkıyor. Bunun da arkasından şeker hastalığı geliyor. Tabi ki şeker hastalığı kalıtsal bir hastalık ancak aynı zamanda kendi alışkanlıklarımızla da körüklenen ve ortaya çıkabilen bir hastalıktır. Gözle beraber bütün küçük damarları, kılcal damarları etkilediği için önemli bir sorundur. Tek yolu çok düzenli bir diyabet kontrolüdür.

Kimi zaman gelen hastaların bazıları “görmemde aniden azalma oldu” diye başvuruyorlar. İncelediğimizde diyabetik göz tutulumu olduğunu ve gözün içinde kanamalar olduğunu görüyoruz. Diyabet hastalığını incelediğimizde bir yıldır diyabetik olduğunu söylüyorlar. Bir kişinin göz tutulumu olması için en az 15 sene şeker hastalığı olması gerekir. Dolayısıyla uzun bir süre diyabet olduğunu anlamadan yaşamış oluyorlar. Toplumun yaklaşık yüzde 10’u şeker hastası; yani 8 milyon kişi var. Çoğu kişi belki de farkında değil.  Şeker hastalığı teşhisi konar konmaz kontrol altına alınması gerekir. Şeker hastalığı teşhisi konmuş her hasta mutlaka göz muayenesine de yönlendirilmelidir. Çocukluktan itibaren senede bir kere göz muayenesi olunmasında büyük fayda vardır.

Prof. Dr. Tayfun Bavbek

Diyabetik retinopatisi olan; yani şeker hastalığına bağlı gözünde bir problem oluşmuş bir kişinin durumuna göre ne tür tedavi seçenekleri var? Vitrektomi ameliyatı da gerektiğinde bu yöntemler içinde de bulunuyor mu?
Vitrektomi ameliyatı son aşamada bulunuyor. Şeker hastalığı minik damarlarda; yani kılcal damarlarda tıkanmalar yapabilir. Damarı tıkanan doku beslenemez, beslenemeyen doku etrafa toksik maddeler, zehirli maddeler saçar. Seneler içinde bunlar da minik kanamalar yapar. Daha sonra beslenemeyen doku kendini beslemek için patalojik damarlar üretir. Bu patalojik damarlar seneler içinde kanamaya başlar. Bu göz hastalığının tedavisi yapılmazsa göz içine doğru; yani vitreusa doğru giriyor. Bu damarların etrafında kılıflar var. Bu kılıflar bağ dokusu; yani zarlar gelişmeye başlar ve damarlarla beraber zarlar girer. Bu zarlar ileri dönemde retina yırtıkları yapıyor.  Dolayısıyla vitrektomi zarların temizlenmesinde, göz içinde oluşmuş kanamaların temizlenmesinde etkilidir. Retinanın yatıştırılmasında uygulanabilecek tek tedavi yöntemidir.

Bu noktaya gelmeden önce örneğin; 10 senelik bir diyabet hastası ve hiçbir şikayeti yoksa göz dibine bakıldığında diyabetik retinopati dediğimiz göz hasarı olmaya başlamışsa hastaya son aşamada argon lazer tedavisi önerilir. Birçok kişi argon lazer deyince korkuya kapılıyor ve yaptırmak istemiyor. Bu çok basit bir ameliyat değildir, bir ışık tedavisidir. Damarların tıkanmış olduğu bölgeleri dışarıdan yakılır. Herhangi bir acı yoktur. Vikrektomi ameliyatına gerek kalmadan hastalara tedavi uygulanmış olur. Zamanında ve gerekli miktarda yapılırsa zarların oluşması, kanamaların olması gibi korkunç tablolar yaşanmaz.

RETİNA DEKOLMANI

Retina dekolmanına bağlı olarak ne tür belirtiler ortaya çıkıyor. Retina dekolmanı nasıl tedavi ediliyor?
Retina dekolmanı, göz içindeki jel dediğimiz vitreus tabakasının zamanla dejenere olmasıdır. Dejenere olması, homojen yapının içinde su dolu gölcükler, lakinalar oluşması anlamına gelir. Bu lakinalar bir süre sonra birleşirler ve retinaya yapışık saydam olan vitreus jelinin balon gibi sönerek retinadan ayrılmasına yol açarlar. Buna vitreus dekolmanı denilir. Bu herkeste olabilecek bir fizyolojik olaydır. Ama bu olay esnasında binde 5 ihtimalle retinada yırtık olabiliyor. Bin kişiden beşinde bu yırtıkta, ani şimşek çakmaları olur. Her an, her saniye şimşek çakmaları olur. Aniden yırtıktan hücrelerin göz içine dökülmesi sonucu veya kanama sonucu oluşan kar yağması gibi göz içinde bir görüntü ortaya çıkar. Dolayısıyla bu belirtileri olan kişiler mutlaka bir göz doktoruna muayene olmalıdır. Eğer bir yırtık varsa dekolman dediğimiz ayrışma olmadan önce bu yırtık kapatılarak dekolman önlenebilir.

Vitrektomi ameliyatında anestezi nasıldır? Kişinin hastanede kalması gerekiyor mu? Yurt dışından Türkiye’ye bu ameliyat için olması gerekenler veya gelecekler varsa kaç günlerini ayırmaları gerekiyor?
Yurt dışından gelecek olanların bir haftalarını ayırmaları yeterlidir.  Bu tür durumlarda retina yırtığını yatıştırmak için göz içine silikon konulur. Silikonla uçağa binmekte bir sakınca olmuyor; ama gaz konulmuşsa basınçtan dolayı bir ay uçağa binilmemelidir. Vitrektomi ameliyatı lokal anestezi ile uygulanan bir ameliyattır ve hasta aynı gün taburcu edilir. Sadece bir gün göz kapalı kalır, ertesi gün ise açılır. Vitrektomi ameliyatından sonra hemen ertesi gün silikon konulmuşsa göz numarası biraz değişir ve hipermetrop olunur. Gaz konulmuşsa 2-3 hafta biraz bulanık görme olabilir. Ama daha sonra görme düzelir. Retina dekolmanı ameliyatında mutlaka vitrektomi yapılır. Ayrışma demek dekolman retina katlarının birbirinden ayrılması, yırtıktan içeriye sıvı girerek sıvı retina altında toplanması demektir. Bunun için de vitrektomi şarttır.