Robotik Genel Cerrahi Ameliyatları

Robotik cerrahi nedir? Genel cerrahi alanında robotların yardımı ile yapılan ameliyatlar ile çabuk iyileşip, taburcu olabilmek mümkün müdür? Açık cerrahiye kıyasla robotik cerrahi hem hastaya hem de cerraha ne tür avantajlar getirmektedir? Kanser cerrahisinde her hastaya robotik cerrahi uygulanabilir mi? Acıbadem Atakent Hastanesi Genel Cerrahi Bölümü Başkanı Prof. Dr. Bilgi Baca, genel cerrahide robot yardımıyla yapılan ameliyatların yerini Sağlığım İçin Herşey’e anlattı.

. Robotik cerrahi nedir?
“Robotik cerrahi, robot kullanılarak yapılan bir ameliyat tekniğidir. Bu tekniği yetkin ve yetenekli bir cerrahın yapması gerekir. ‘Bir doktor, bir yerden başka bir yerdeki hastaya nasıl ameliyat yapabilir?’ sorusu ile bu teknik geliştirilmiştir. İlk kez 1993’de bir kadın doğum uzmanı tarafından tüplerin birbirine dikilmesi ameliyatında uygulanmıştır. Çok ince hareketler çok hassas aletlerle el titremeden çok rahat yapılabilmektedir. Bu nedenle ileri bir yöntemdir. Hekim, normalde açık bir ameliyatta ne görüyorsa onun daha iyisini konsol aracılığıyla üç boyutlu olarak görür. Bu kapalı ameliyatta kullanılan bir takım aletler hastaya yerleştirildikten sonra robot aletlere monte edilir. Sonrasında cerrah konsolun başına geçer. Robotun yanında mutlaka başka bir cerrah olur. Dışarıdan bir iğnenin vurulması, organın çıkartılması veya gazlı bezin atılması gibi işlemleri asistan doktor yapar. Hemşire de aletleri doktora vererek konsoldaki cerrahın dediklerini uygular. Bu işlem mikrofon sistemi ile yapılır.”

GENEL CERRAHİDE HANGİ AMELİYATLARDA KULLANILIYOR?

. Genel cerrahide hangi hastalıkların tedavisinde ameliyatı robotik cerrahi ile yapmak mümkün hale geldi?
“Dünyada ve ülkemizde yaygın olarak robotik cerrahinin kullanıldığı branş, iki-üç sene öncesine kadar ürolojiydi. Bunun sebebi eski robotların biraz daha iri olmasıydı. Kolları daha kalındı ve çalışma imkanları bir takım yerlerde kısıtlayıcı oluyordu. Çünkü kolların çalışırken birbirine çarpmaması gerekiyordu. Yeni jenerasyon robotların üretilmesi ile genel cerrahinin neredeyse her türlü ameliyatlarında robotik cerrahi kullanılabilir hale geldi. Genel cerrahide ise günümüzde yemek borusu, mide, pankreas, karaciğer, kalın bağırsak kanserleri ve ince bağırsakla ilgili hastalıklar, safra kesesi ve böbreküstü bezi ameliyatları, tiroit cerrahisi robotik olarak yapılabilmektedir.”

İYİLEŞME SÜRESİ KISALIYOR

. Açık cerrahiye kıyasla robotik cerrahi hem hastaya hem de cerraha ne tür avantajlar getiriyor?
“Laparoskopik cerrahi hastaya açık cerrahiye göre ciddi avantajlar sağlar. Örneğin bir safra kesesi ameliyatı 20 santimlik bir yaradan ya da birer santimlik deliklerden yapılabilir. Bu sayede hasta daha küçük yaralara sahip olur ve çabuk iyileşir. Ayağa ameliyattan bir iki saat sonra kalkabilir.”

. Robotik cerrahi estetiğine önem veren kişilerde vücutta geniş bir kesi bırakılmayacak şekilde yapıldığı için tercih sebebi olabiliyor mu?
“Robotik ameliyatlarda kesi görünür yerde olmaz. Sadece deliklerin bir santimetre kadar kesileri olur.”

DAR ALANLARDA YAPILAN AMELİYATLAR İÇİN AVANTAJ

. Kapalı yöntem olan laparoskopik cerrahi ile robotik cerrahi arasında ne fark var?
“İkisi arasında hasta açısından çok ciddi bir fark yoktur. Sonuçta hasta yine deliklerden yapılmış bir ameliyat olmaktadır. Ama ameliyatın kalitesi açısından fark vardır. Kanser cerrahisi yapılıyorsa sinirlere dikkat edilerek ameliyatı yapmak gerekir. Robotik cerrahide üç boyutlu bir görüntü sağlandığı için damar, sinir, organ gibi dokulara zarar verme ihtimali çok daha düşüktür. Laparoskopik ameliyatlarda genellikle düz aletlerle çalışılır. Robotik ameliyatlarda ise daha çok kıvrılabilen, 540 derecelik bir hareketi tamamlayan ve hareket rahatlığı sağlayan aletler kullanılır. Özellikle dar alanlarda; örneğin leğen kemiği ameliyatlarında, hareket ve açı vermenin yanı sıra aletlerin katlanabilir özellikte sahip olması çok ciddi avantaj sağlar. Cerrah aynı zamanda yorulmadan ve dikkati dağılmadan ameliyat yapmış olur. El titreme hissi laparoskopik ameliyatlarda bir süre sonra doktor yorulduğu için yoğunlaşırken, robotik cerrahide bu titreme hissi olmaz. Robotik cerrahi, konsol yardımıyla üç boyutlu görüntü sağlandığı için normal açık ameliyat gibidir. Özellikle kilolu hastalarda yorulmadan bir dokuyu uzun süre aynı pozisyonda tutmayı sağlar. Bu dokuyu robot, cerrah için taşımış olur.”

Prof. Dr. Bilgi Baca

KANSERİN ROBOTİK CERRAHİ İLE TEDAVİSİ

. Kanser cerrahisinde her hastaya robotik cerrahi uygulanabiliyor mu? Tümörün yeri, yaygınlığı, cinsi gibi faktörler bunu etkiler mi?
“Kanser lokal bir hastalık halindeyken cerrahi olarak tedavi edilebilir. Eğer yayılmış bir kanserse cerrahi öncesi hastanın kemoterapi alması gerekir. Bazen de ışın tedavisiyle birlikte kemoterapi alır. Daha sonrasında cerrahi tedaviler uygulanır. Laparoskopik ameliyat yapılamayan; örneğin ciddi akciğer ya da kalp hastalığı olan kişilere uygulanamaz. Bunun nedeni,  ameliyattan önce alanı arttırabilmek için hastaya verilen karbondioksitten bu durumdaki hastaların daha çok etkilenmesidir. Daha önce birkaç defa karın ameliyatı olmuş hastaların karın içi çok yapışık olduğundan karna bir giriş yeri bulunamaz. Karın şişirilemeyeceğinden robotik cerrahi de yapılamaz.”

. Bir cerrah başka bir şehirden veya ülkeden hastasını ameliyat edebilir mi? Bilişim teknolojisindeki zamandan dolayı eş uyum sağlanabiliyor mu?
“Robotik cerrahi ilk olarak uzayda astronotlara cerrahi bir müdahale gerektiğinde dünyadaki cerrahın o ameliyatı gerçekleştirmesi için tasarlanmıştır. Şuanda dünya şartlarında böyle çalışan bir klinik veya ülke yok. Çünkü hem o ülkedeki cerrahın robot konusunda deneyimli olması hem de uzaktan ameliyat yapıldığı zaman bağlantının ve iletişimin sağlıklı kurulması gerekir. Bu tür girişimler tabii deneysel aşamada var ve yapılabilir.”

LAPAROSKOPİK AMELİYAT AÇIK AMELİYATA DÖNÜŞTÜRÜLEBİLİR Mİ?

. Robotik cerrahi ile ameliyat yaptığınız bir vakada ameliyatın bazen laparoskopik yöntemden açık ameliyata geçirilmesini gerektiren bir durum olabilir mi?
“Her laparoskopik ameliyat açık ameliyata dönüştürülebilir. Bir safra kesesi veya apandisit ameliyatı gibi basit ameliyatlar açık ameliyata dönebilir. Bu dönüşün sebebi hasta ile ya da ameliyatın seyriyle ilgili olabilir. Hasta laparoskopik cerrahiyi kaldıramaz veya anestezist cerrahı uyarır. Ameliyatı yaparken anatomik bir farklılık da oluşabilir ve hastanın hayatını tehlikeye atmamak için ameliyat açık ameliyata çevrilir. Bu hem robotik hem de laparoskopik ameliyat bu şekildedir.”

‘‘TEK DELİKTEN ROBOTİK CERRAHİ MÜMKÜN OLACAK’’

. Robotik cerrahi alanındaki gelişmeler nereye gidiyor?
“Robotik cerrahi, gelişen teknolojiyle birlikte artık hastalara çok daha kaliteli tedavi sunmaktadır. Laparoskopik cerrahi ameliyatlarda üst düzey bir tedavi sağlarken, robotik cerrahi bunun da üstünde bir cerrahidir. Teknoloji geliştikçe tek delikten girilerek robotlarla ameliyatlar yapılabilecektir. Tek delikten bir robotik kol girip ameliyatı yapacak ve çıkacak. Hasta çok daha az acı hissedecek ve işine, normal hayatına çok daha çabuk dönecek.”