Robotik Rehabilitasyon Nedir?

Şubat 16, 2021 - 03:13

Pendik Bölge Hastanesi Yönetim Kurulu Başkanı Fiziksel Tıp Ve Rehabilitasyon Uzmanı Prof. Dr. Turgut Göksoy, “Esra Kazancıbaşı ile Sağlığım İçin Herşey” programının konuğu oldu. Prof. Dr. Göksoy, ATV Avrupa kanalında yayınlanmakta olan programda, Kazancıbaşı’nın sorularını yanıtladı.

Robotik rehabilitasyon nasıl uygulanıyor? Felçli hastaların rehabilitasyonunda giyilebilir robotlar ne işe yarar? Robotik rehabilitasyon sadece felçli hastalara mı uygulanabiliyor? Robotik rehabilitasyonu uygulanamayacağı bir hasta kitlesi var mı? Robotik rehabilitasyonunun getirdiği avantajlar nelerdir?

İşte yanıtları…

. Fiziksel Tıp ve Rehabilitasyon nedir ve ne tür tedaviler içerir?

“Rehabilitasyon herhangi bir nedenle fonksiyonlarını tamamen veya bir kısmını yitirmiş olan bir insana bu fonksiyonları tekrar kazandırma çabalarıdır. Bunun için çeşitli etmenler söz konusudur. Biz hastalara fiziksel yöntemlerle tedavi ederiz ya da bizzat fizyoterapistler tarafından egzersizler ve bir takım hareketlerle kaybedilmiş fonksiyonları yeniden kazandırmaya çalışırız.

Yıllardan beri bu böyleydi ama teknolojinin ilerlemesiyle nasıl ki robotik cerrahi ortaya çıktıysa artık rehabilitasyonu da robotlar vasıtasıyla yaparak daha iyi sonuçlar almamız mümkün olabiliyor.”

. Robotik rehabilitasyon nasıl uygulanıyor?

“Normal koşullarda eskiden felçli bir hastanın yürütülebilmesi hele de bu kilolu bir hastaysa, tek başına bir fizyoterapistin beceremeyeceği bir işti. Böyle bir hastaya, günde 100 adım attırabilmek için iki kişinin bir saate aşkın bir çaba harcaması gerekiyordu. Sonuçta da atılan adımların ne kadar düzgün olduğunu kontrol etme şansımız yoktu.

Günümüzde rehabilitasyonla yeni bir çığır açıldı. Artık robotlar vasıtasıyla kişinin, en doğru yürüme modeliyle hem de en seri hareketlerle yürüme şansı ortaya çıktı.”

. Robotik rehabilitasyon sadece felç nedeniyle yürüyemeyen ya da bir eline veya kolunu kullanamayan hastalara mı uygulanır yoksa felç dışındaki başka sağlık problemleri olanlar da robotik rehabilitasyondan faydalanabiliyorlar mı?

“Robotik rehabilitasyonun uygulanmasında felç birinci sırada. Bunun dışında omurilikte yarı ya da tam kesilme sonucunda ortaya çıkan her iki bacağın kullanılamadığı omurilik felçli hastalara da robotik rehabilitasyon ygulanıyor.

Bunun dışında SP (Serebral Palsi) yani beyin felçli spastik çocuklar da bu tedavilerden faydalanıyorlar. Öte yandan MS hastalığı, Parkinson ve ortopedik nedenlerle yürümesinde veya elini kullanmasında herhangi bir problemi olan ya da bir kaza, bir travma, bir ameliyat sonrası komplikasyon nedeniyle ayak ya da ellerini kullanamayanlarda da aynı şekilde robotik rehabilitasyon başarıyla kullanılıyor.”

. Robotik rehabilitasyon, kırık sonrasında sinirde oluşan hasar nedeniyle elini ya da bacağını kullanamayan kişilere ve bel fıtığı sonrasında yürüme zorluğu çekenlere de uygulanabilir mi?

“Evet bu saydıklarınız uygulamaya yapılan hastaların bir kısmı. Bunun dışında spesifik bir takım ameliyatlar el cerrahisinde istenilen sonucun alınamaması veya sonucun pekiştirilmesi amacıyla biz el robotlarıyla eli çalıştırıyoruz. Kalça veya omuz robotlarıyla omuzu çalıştırıyoruz. Kullanım alanlarımızda en bilinenler yürüme robotları ve giyilebilen robotlardır.

Yürüme zorluğu çeken hastalar, efor testlerinde kullanılan kayan batların üzerinde bant ters hareket ederek yürütülmeye çalışılırdı. Hastanın dengesini sağlamak için yukarıya doğru asıyorsunuz ve bant sizin yürümenizi sağlıyor. Ayaklarınıza o devinimi veriyor. Fakat bu teknoloji artık eskidi şimdi kullanılan robotik teknolojide hasta, sanki bir ormanda yürüyormuş gibi yerdeki bir çakılı veya bir ağaç parçasını dahi hissedebiliyor. Robot sayesinde merdiven çıkabiliyor, yokuş aşağı inebiliyorsunuz veya yokuş yukarı çıkarabiliyorsunuz. Kısacası robot, hayat içersindeki tüm aşamaları yaptırıyor.”

“DENGESİNİ SAĞLAYAMAYAN HASTAYA ROBOTİK REHABİLİTASYON UYGULANAMAZ”

. Robotik rehabilitasyonu uygulanamayacağı bir hasta kitlesi var mı?

“Robotik rehabilitasyon için mutlaka oturma dengesi olan hastalar arıyoruz. Herhangi bir nedenle felç olmuş ama oturma dengesini tamamlayamamış hastaların, maalesef ne giyilebilen robotları ne de yürüyebilen robotları kullanma şansları yok.

Bunun dışında hastanın ilk evrelerinde kullanılan ayağa kaldırma masalarımız var. Eğilebilen masa üzerinde fazlaca duramayıp bir anda baş dönmesiyle derhal yatırılması gereken hastalar bu çalışma programına belli bir süre için alınamıyor. Hastanın iki bacak uzunluğu arasında ciddi bir fark varsa (beli bir ölçüdeki minik farkları makinelerimiz törele edebiliyor), hasta ileri yaşlardaysa, kalp tansiyon sorunu varsa ceya hamile ise robotik rehabilitasyon uygulanamıyor. Çocukların da bir metrenin üzerindeki boya ulaşmış olmaları gerekiyor ki bu cihazları kullanabilsinler.”

. El bölgesindeki sorunlara uygulanan robotlar da var mı?

“Elini kullanamayan çok sayıda insan var. Bu ya doğuştan gelen bir hadise ya da bu olay daha sonradan oluşmuştur. Eldeki sorunların rehabilitasyonu için kullanılan cihazlar var tabii. Bu cihazların ekranında hasta, bazı sanal oyunlar oynuyor. Mesela, bir yangını söndürmek, elmayı toplamak gibi… Bunu küçük parmak hareketleriyle yaparken parmakların istemli olan hareketlere adaptasyonu sağlanmış oluyor.”

. Karpal Tünel hastalığında veya romatizmal hastalığa bağlı olarak da kişiler ellerini kullanamayabiliyorlar. Robotik rehabilitasyon bu tür durumlardaki hastalar için de kullanılabiliyor mu?

“Hayır. Bu standart Romatoid artrit tedavisinde kullanılan bir program değildir. Ancak, romatoid artrit olup herhangi bir nedenle ameliyat olmuş ve ameliyat sonrası bir takım eksikler kalmış (tendonundaki düzelme, sinirdeki düzelme yeterli olmayan) hastalarda uyguluyoruz.”

“YİRMİ DAKİKA İÇERİSİNDE 800 ADIM”

. Robotik rehabilitasyonunun getirdiği avantajlar nelerdir? Belli bir aşamadan sonra hasta tek başına da yapabiliyor mu?

“Mutlaka bir fizyoterapist eşliğinde yapılıyor. Daha önce, bir hastaya 100 adım attırmak için 2 kişinin bir saat o hastayla ilgulenmesi gerekiyordu.

Robotla yirmi dakika içerisinde 800 adımı çok düzenli olarak atmış oluyoruz. Hastanın önceki bulgularını, o andaki bulgularını izleyebiliyoruz. Bu bulgularla hastanın adalelerinin kasılmasının tek tek tespit edebiliyoruz. Bu bize çok ciddi avantaj sağlıyor; makineler sayesinde nerede takıldığımızı tespit ediyoruz. Tespit ettiğimiz yerleri artifisyel bir takim uygulamalar da yapıyoruz. Bu bazen yürümesini kolaylaştıracak bir cihaz kullanmak bazen de el için özel bir aparat takmak olabiliyor veya orada kasılmış bize engel olan bir adale varsa bu adaleyi gevşetmek için nereye botoks enjeksiyonu yapacağımızı görebiliyoruz.”

. Tıp teknolojisinde çok hızlı bir ilerleme var. Buna bağlı olarak da robot teknolojisi de hızla ilerliyor. Giyilebilen robotlar teknolojisi nedir, giyilebilir robot sistemi özellikle hangi hasta grubunu hedef alıyor? “Gelinebilen robotlar hakikatken son teknoloji aslında bazen tıbbın gelişmesinde askeri amaçlarla yapılan araştırmalar çok önemli rol oynuyor. Aynı şekilde uzay araştırmaları ile tıbbı zaman zamanda yan yana görebiliyoruz. İlk çalışmalar, askerlerin üzerlerindeki teçhizatlarıyla engebeli bir araziyi geçmelerindeki zorluktan yola çıkılarak başladı. Vücudun dışarısından giydirilen o robokop gibi bir görüntüyle çok hızlı hareket edebilen, çok güçlü bir asker, bir komando düşününüz. Çalışmalar bunu sağlamak amacıyla başladı.

Daha sonra neden biz bunu felçli hastalara uygulamıyoruz noktasına geldi. Son yirmi yıl dünya bunun için çok uğraştı belli ülkeler öne çıktı; kuşkusuz teknolojinin beşiği Amerika burada en ön sırada yer aldı. İlk başlangıçta dengeleri sağlayabilmek için bir yürüteç kullanmaktayız. Daha sonra koltuk değneğini dahi bırakıp hayatın içersinde sadece bu makinelerle yürüyüp merdiven çıkabilecek duruma geliyorlar.

Bacaklarda hiç hareket olmayan bir omurilik felçli hastayı düşünelim, hiç hareket yok ancak kol gücü ile oturması söz konusu ve tekerlekli sandalyeye basarak kalkıp kendisini yatağa veya otomobile alabilecek durumda. Bu durumda olanlarda bu cihazla müthiş sonuçlar alıp hastanın tamamen bağımsızlığını ilan etmesi söz konusu olabilir.”

. Felçli bir hastada ne oranda bir iyileşme olabiliyor?

“Felçlerinde türü var; omurilik felçli hastaların, yukardan asılmalı cihazla tamamen yürümesi mümkün değil. Sadece egzersizler yaptırmak, yürüme ve motivasyonlarını sağlamak için hastalara çok büyük katkı getirir. Ama bu cihazdan ayırdığımız zaman kişinin kendi başına yürümesi olanaklı değildir. Ara vakalarda, yarı kesilerde yürüme imkanı var ama tam kesilerde bu mümkün değil.

İşte biz, yürüme hayali hiçbir zaman söz konusu olmayan ancak tekerlekli sandalyeyle yaşamını sürdürecek veya çok ağır değneklerin yardımıyla kendisini ileri atamak zorunda olan hastaların yürüyebileceği yeni bir alanın gelişmiş olduğunu buradan göstermiş oluyoruz.”

“HER BİR SEANS MİNİMUM 20 DAKİKA SÜRÜYOR”

. Ortalama olarak bir seans ne kadar sürüyor ve seans aralıkları nasıl ayarlıyorsunuz?

“Duruma göre haftada 3 ila 5 arasında değişiyor. Her bir seans 20 dakika minimum, bu makinelerin çalıştığı dönem bundan ayrılması ve buna bağlanması giriş ve çıkısın beşer dakika olduğunu düşünürseniz toplam 30 dakikalık bir işlemden bahsediyorum. Bu minimum yapacağımız iş. Bunun ötesinde bir saatte kadar bu işin uzatılması söz konusu.”

“AŞIRI SPASTESİ OLAN HİÇBİR ÇOCUĞU BU TEDAVİ SİSTEMİNE ALAMIYORUZ”

. Spastik çocuklara Robotik Rehabilitasyon ne tür kazanımlar sağlıyor? “Eğer spastiği çok fazlaysa bu cihazlardan sonuç almak mümkün değil çünkü cihaz, spastik bir kasılmayla mücadele ettiği taktirde veya siz bilinçli olarak sanki spastiği taklit etmek için ayağınızı yürüme pateninden uzaklaştırdığınızda cihaz durmayı tercih ediyor. Dolayısıyla biz aşırı spastesi olan hiçbir çocuğu bu tedavi sistemine alamıyoruz. sistem, daha ziyade spastik çocukların, spastisenin ön planda olmadığı tiplerinde daha başarılı sonuçlar getiriyor. “

. Gerek Robotik Rehabilitasyon gerek bildiğimiz klasik fizik tedavi ve rehabilitasyon yöntemleri olsun sabır gerektiren uzun ve meşakkatli bir yol değil mi?

“Rehabilitasyon da bir sinirin günlük bir milimetre kendisini iyileştirme kapasitesi var. Hâlbuki karşımıza diyelim ki siyatik sinir için konuşuyorsak bir metre yirmi cm bir sinir var. Dolayısıyla hakikaten rehabilitasyon çok minik kazanımların üst üste konulması ve mevcudun da muhafaza edilmesiyle sonuç alınıyor. O nedenle rehabilitasyon da çaba ve sabır çok önemlidir.”