Romatizma Genç Yaşlarda Başlıyor

Romatizma bilinenin aksine sadece yaşlılarda değil gençlerde, hatta çocuklarda görülebiliyor. Ömür boyu tedavi ve takip gerektiren romatizmal hastalıkların oluşumunda genetik özellikler önemli rol oynasa da, başlatıcı nedenler tam olarak bilinmiyor. Bazı romatizma çeşitleri akciğer, böbrek, karaciğer gibi iç organlara da zarar verebiliyor. Anadolu Sağlık Merkezi İç Hastalıkları ve Romatoloji Uzmanı Dr. Selda Öktem romatizma hastalığıyla ilgili soruları yanıtladı.

. Romatizma ne demektir, nasıl bir hastalıktır?
“Romatizma” Yunan kökenli bir kelime, eklemlerde kötü özellikli iltihaplı sıvı birikmesi anlamına geliyor. Ama günümüzde Romatoloji Bölümünün ilgilendiği hastalıklar grubunun sadece bir kısmını ifade etmeye yetiyor. Eklemlerde ağrı, şişlik, hareket kısıtlılığı, sabahları eklemlerde sertlik, daha sonra yavaş yavaş gevşeme, el parmaklarında soğukta beyazlaşma, sararıp solma, cilt altında bezeler, güneşte ciltte aşırı duyarlılık ve yaralar gelişmesi, ellerde veya vücudun herhangi bir yerinde deride sertlik, kas güçsüzlüğü, merdiven inip çıkamama, oturup kalkamama ve kaslarda ağrı, özellikle sabahları daha belirgin bel ağrısı ve tutukluk hali, gözlerde sık sık iltihaplanma gibi belirtilerle ortaya çıkıyor.

Romatizmal hastalıklar genel olarak kronik (süreklilik gösteren) hastalıklardır. Bu da romatizmal hastalık tanısı konan kişinin bu hastalıkla yaşamayı öğrenmesi anlamına geliyor. Bu kişilerin, diyabet ve hipertansiyonda olduğu gibi sürekli ve düzenli olarak hekim izleniminde olmaları ve ilaç kullanmaları gerekiyor.

. Her eklem ağrısı romatizma mıdır?
Her eklem ağrısı romatizma anlamına gelmez. Çoğu romatolojik hastalıkta ağrıya ek olarak eklemde şişlik, hareketlerde kısıtlılık ve özellikle güne başlarken eklemlerde sertlik hali söz konusudur. Toplumumuzda çoğunlukla romatizma kelimesi ağrıyla eşdeğer şekilde kullanılıyor ama bu doğru değil. Ağrının romatizmal hastalığın göstergesi olup olmadığının hekim tarafından ayırt edilmesi gerekiyor.

. Romatizmal hastalıklar iç organları da etkiler mi?
Çoğunlukla romatizmal hastalıklar eklemlerden başlıyor ve hastalığın tipine göre eklemlerde şekil bozukluklarına, kalıcı değişikliklere neden oluyor. Bazı romatizma çeşitleri akciğer, böbrek, karaciğer gibi iç organlara da zarar verebiliyor. Vaskülitler (damar romatizmaları) dediğimiz grupta ise öncelikli hedef damarlardır. Eğer iç organları besleyen damarlar romatizmadan etkilenmişse bu durum solunum yetmezliği, böbrek yetmezliği, inme (felç) ve sindirim sistemi yakınmalarına neden olabiliyor.

. Bu hastalıklardan korunmak mümkün mü?
Çoğu romatizmal hastalıkta genetik yapı önem taşıyor. Çevresel koşullar, enfeksiyonlar ve  bilemediğimiz bazı durumlar romatizmanın başlamasına neden oluyor yani tetiğini çekiyor. Kısacası romatizmal hastalıkların nedeni henüz tam olarak bilinemiyor ve ne yazık ki önlem almak mümkün değil.

. Soğuk hava ve nem romatizmal hastalığa neden olur mu?
Soğuk havalarda ve nem oranının yüksek olduğu durumlarda eklem içinde bulunan az miktardaki kayganlaştırıcı sıvının akışkanlığı ve dağılımı değiştiği için ağrı sızı olması doğal. Bu durum sağlıklı bireylerde de görülüyor, kişisel duyarlılıklar önem taşıyor. Ancak soğuk hava ve nem tek başına romatizmaya neden olmaz. Mevcut sorunların daha da ağrılı algılanmasına neden olur.

. Romatizma ilerleyen yaşlarda mı görülür?
Yaş ilerleyip eklem ağrıları başladığında bunun romatizma ağrısı olduğu düşünülüyor. Oysa, bilinenin aksine çoğu romatizmal hastalık genç yaşlarda başlıyor. Özellikle omurga romatizmaları genç erkekleri etkilerken, eklem romatizmaları doğurganlık çağındaki kadınlarda daha sık görülüyor. Genç erkeklerde görülen bel ve kalça ağrıları maalesef mekanik sebeplere ve bel fıtığına yorulup, romatizma düşünülmüyor. Bu da çok erken yaşlarda omurga hareketlerinin kısıtlanmasına ve kişinin sakat kalmasına yol açabiliyor. Özellikle bel ağrısından yakınan genç yaştaki erkeklerin mutlaka omurga romatizması yönünden değerlendirilmesi gerekiyor. Oysa ileri yaşlarda özellikle yük taşıyan eklemlerde (diz, kalça, ayak bileği) başlayan ağrılara ve şekil bozukluklarına çoğunlukla kireçlenme yol açıyor.

. Çocuklarda romatizma görülür mü?
Romatizma çok küçük yaşlarda bile başlayabiliyor. Çocukluk yaş grubuna özgü romatizma tipleri bulunuyor. Tanısı erken konulup tedavi edilmezse kalıcı sakatlıklara ve gelişme geriliğine neden olabiliyor.

. Romatizmal hastalığı olan kişinin bebek sahibi olmasında bir sakınca var mı? Hastalık bebeğe geçer mi?
Bu durum romatizmanın tipine ve iç organlarda yıpranma olup olmamasına göre değişiyor. Hastalığın o dönemde aktivitesi azalmış ve kontrol altına alınmışsa, uzun süredir hastalık şiddetinde alevlenme olmamışsa bazı incelemelerden sonra gebeliğe izin verilebiliyor. Bu süreçte hastanın çok sıkı izlenmesi gerekiyor. Bazı romatizmal hastalıklar gebelik esnasında alevlenip artış gösterirken, bazıları tamamen sessizleşiyor. Hekim onayı alınmadan gebe kalınmaması gerekiyor. Tedavide kullandığımız bazı ilaçların uzun süren etkilerinin olması nedeni ile ilaç kesildikten sonra da bir süre beklemek önem taşıyor.

Bulaşıcılık gibi bir durum söz konusu değildir. Ama nadir durumlarda anne kanından bebeğe geçebilen bir takım maddeler nedeni ile bazı romatizmal hastalıklar bebeğin ilk günlerinde geçici olumsuzluklar yaratabilir.

Anne veya babada romatizmal hastalık varsa, bebeğe sadece genetik olarak yatkınlık geçebilir. Ama bu durum sadece yatkınlık geçişidir, ileride hastalık oluşacağı anlamına gelmez.

. Tedavide ne tür ilaçlar kullanılıyor, egzersizin yararı var mı?
Tedavide romatizmanın temel etkili ilaçları ve yardımcı ilaçlar kullanılıyor. Temel etkili ilaçlar bağışıklık sistemi üzerinde etkili. Tedavi süreci düzenli hekim ve kan testleri takibi gerektiriyor. Kortizon çok sık kullanılıyor. Yine kullandığımız bir takım ilaçlar, bazı kanser türlerinin tedavisinde kullanılan ilaçlarla ortaktır. Bu önemli ilaçların mutlaka hekim kontrolünde kullanılıp bırakılması gerekiyor.

Mutlaka egzersiz yapılması önem taşıyor. Hareketleri sınırlanmış eklem ve omurganın esnekliğine kavuşması için, kas ağrılarında spazmın çözülmesi için egzersizin ihmal edilmemesi gerekiyor.

. Kaplıca tedavisi romatizmaya iyi gelir mi?
Genel olarak iltihaplı eklem romatizmalarına kaplıca ve sıcak uygulamalar iyi gelmez. Hatta aktif hastalık esnasında yakınmaları daha da artırabilir. Sadece inaktif hastalık durumunda ve hareket kısıtlılığı varsa uygulanabilir. Daha çok kireçlenmenin tedavisinde önerilir. Kaplıcaya gitmeye karar vermeden önce hekim onayı alınması gerekiyor.