Romatizmal Hastalıklar ve Tedavisi

Romatizma nasıl bir hastalıktır ve kaç çeşit romatizma vardır? Romatizma sınıfına giren hastalıklar hangileridir? Romatoid artrit ve ankilozan spondilitin ortak belirtileri var mıdır? Hastanın hangi şikayetleri romatizma hastası olduğunu düşündürür? Ankilozan spondilit hastalarına tanı koymak ne kadar sürer? Romatizmayı çağrıştıran başka belirtiler var mıdır? Romatizma ve çeşitleri en çok kimlerde görülür? Kalıtımın etkisi var mıdır? Romatizma türüne göre tedaviye yaklaşım nasıldır? Tedavide fizik tedavi ve rehabilitasyonun yeri nedir? Romatizmanın her tipinde kaplıca etkili midir? Hasta ve hasta yakınlarının doktorlarına danışmadan romatizmaya rağmen kaplıcaya gitmeleri doğru mudur?

Bursa Romatem Fizik Tedavi ve Rehabilitasyon Hastanesi’nden İç Hastalıkları ve Romatoloji Uzmanı Dr. Sevtap Şimşek romatizma hakkında merak edilen soruları Sağlığım İçin Herşey’de yanıtladı.

“200’ÜN ÜZERİNDE ROMATİZMAL HASTALIK VAR”

. Romatizma nasıl bir hastalıktır ve kaç çeşit romatizma vardır?
“Romatizma, vücuttaki eklemlerin iltihabıdır. Fakat romatizmanın özelliği, diğer organ sistemlerini tutabilmesidir. Mesela eklemde iltihap olduğu bir hastalıkta aynı zamanda kalp zarı da su tutabilir, akciğer zarında, böbreklerde de problem olabilir. Romatizmaların özelliği sistemik hastalıklar olmasıdır. 200’ün üzerinde romatizmal hastalık ve bunların hepsinin de kendine göre farkları vardır. Tedaviye yaklaşım da tamamen değişir.”

. Romatizma sınıfına giren hastalıklar hangileridir?
“Toplumda en sık görülen, romatoid artrittir. Küçük eklemlerin iltihabıyla başlayan ama büyük eklemleri de tutabilen; kronik, ilerleyici eklem deformiteleri yapabilen bir romatizma türüdür. Zamanında tanı ve tedavi ile deformiteleri ve hastalığın ilerlemesi önlenebilir. Ankilozan spondilit de yine çok sık görülen romatizma türlerindendir. Bir omurga romatizmasıdır. Ancak ankilozan spondilitli her hasta eğilmek zorunda değildir.  İyi tedavi ve takiplerle hasta dimdik hayatını sürdürebilir. Sık görülen bir diğer hastalık, Behçet hastalığı olup Türkiye’de diğer ülkelere göre sık görülür. Ailevi Akdeniz ateşi de bir romatizma türüdür. Karın ağrıları ile seyreder ve Türkiye’de daha sık görülür.”

BULGUDA EKLEM AĞRISI ÖNEMLİ

. Romatoid artrit ve ankilozan spondilitin ortak belirtileri var mıdır? Hastanın hangi şikayetleri romatizma hastası olduğunu düşündürür?
“Romatizmanın bulgularında eklem ağrısı önemlidir. Mesela sabahları eller ve parmaklar tutuluyorsa, ayaklar yere basıldığında topuklar ağrıyor ve hareketle rahatlanıyorsa ve bu ağrılar dakikalar sürüyorsa romatizmayı düşündürebilir. Bel ağrıları da çok önemlidir; eğer gece kalça, sırt ve bel ağrısı ile uyanılıyorsa; sabaha doğru bel ve sırt tutuk kalkılıyorsa; bir süre hareket ettikten sonra açılmaya başlıyorsa ve bu süre yarım saati geçiyorsa bu bel ağrısı fıtıktan çok, iltihaplı omurga romatizmasını düşündürebilir. Özellikle genç yaş grubunda çok atlanılan bir durumdur. Çünkü pek çok kişide MR çekildiğinde küçük ya da büyük bir fıtık olabilir. Bunlar masum da olabilir. İlla ağrı yapması gerekmediği için hiç farkedilmeyebilir. Omurga romatizması fıtık ile beraber de olabilir. Ama ağrı karakteri çok önemlidir. Fıtık ağrısı ayakta durmakla, zorlanmakla, iş yapmakla artan bir ağrı iken omurga romatizması ağrısı sabah kalkıldığında dinlenmeyi sevmez. Bel fıtığı olan bir hasta yatarak dinlenir.”

. Ankilozan spondilit hastalarına tanı koymak ne kadar sürer?
“Ankilozan spondilit tanısı koymak ortalama 10 yıla kadar ulaşır. Ankilozan spondilit genç hastalığı olduğu için 10 yıla ulaştığında hastanın deformiteleri olmuş olur. Yani hasta eğilmiş, omurgalar birbirine yapışmıştır. Halbuki erken tanı koyulduğunda egzersiz gibi tedavide pek çok yaklaşım vardır ve engellenebilir.”

Dr. Sevtap Şimşek

‘‘AFTI OLAN HASTADA OMURGA ROMATİZMASI ARAŞTIRILIR’’

. Romatizmayı çağrıştıran başka belirtiler var mıdır?
“Aftlar ağızda masum gibi görünebilir. Her aftı olanın altında büyük bir hastalık çıkmaz. Fakat eğer aft varsa ve bunun ile beraber hasta eklem ağrısı tarif ediyorsa bu çok değerlidir. Aftı olan her hastada omurga romatizması araştırılır. Behçet hastalığı var mı diye bakılır. Bazen iltihaplı bağırsak hastalıklarıyla beraber hem aft hem romatizmalara rastlanır. Sistemik organları tutabilen iltihaplı bir hastalık olan lupusda da aftlara sık rastlanır.

Diyabeti olmayan bir hastada ısrarcı bir şekilde ağız kuruluğu, beraberinde göz kuruluğu varsa ve beraberinde eklem ağrısından bahsediyorsa bu bizim için önemlidir. Şöblen denilen romatizmal hastalığın en büyük belirtileri ağız kuruluğu, göz kuruluğu ve yanında eklem ağrılarıdır. Bunun dışında önce dolaşımın durmasına bağlı beyazlaşma sonra kızarma ve morarmalarla parmaklarda devamlı bir üşüme ve soğukluk hissediliyorsa; ayaklarda da soğukluk varsa buna raynaud fenomeni denir. Bu belirtiler de romatizmalar açısından çok uyarıcıdır. Bunun yanı sıra göz rahatsızlıklarından üveit de romatizmal bir hastalığın belirtisi olabilir. Hastanın sık sık gözü kızarıp kanlanıyor ve sulanıyorsa; her sabah belinde ve tabanlarında bir ağrı varsa romatizmal hastalıklardan şüphelenir. Behçet hastalığı böyle seyredebilir.”

GENETİK YATKINLIK ÖNEMLİ BİR FAKTÖR

. Romatizma ve çeşitleri en çok kimlerde görülür? Kalıtımın etkisi var mıdır?
“Eğer ailede ankilozan spondilit varsa diğer fertlerde olma olasılığı daha fazladır. Genetik yatkınlık romatoid artrit ve diğer romatizmalar için de geçerlidir. Behçet hastalığında da genetik yatkınlık için doku gruplarını bakılır. Çevresel faktörlerden de olabilir. Aslında tam nedeni bilinmemektedir; pek çok neden bir araya gelerek romatizmaya yol açabilir. Ama ailede hiç olmadan da romatizma çıkabilir.’’

‘‘DEFORMİTELERİN TEDAVİSİNDE FİZİK TEDAVİNİN YERİ ÖNEMLİ’’

. Romatizma türüne göre tedaviye yaklaşım nasıldır? Tedavide fizik tedavi ve rehabilitasyonun yeri nedir?
“Romatizmanın türüne göre tedaviler değişir. Ankilozan spondilit, romatoid artrit ve Behçet hastalığının tedavisi farklıdır. Hepsine ilk basamakta mutlaka medikal tedavi uygulanır. Medikal tedaviler de artık çok gelişti ve gerçekten çok iyi ilaçlar var. Her romatizmal hasta sakat kalmak zorunda değildir. Hastanın normal hayatını sürdürmesi için artık elimizde çok alternatif bulunmaktadır. Fizik tedavi ve rehabilitasyon ile devamlı birarada çalışılır. Eklemin tam açılıp tam kapanmasını engelleyen deformitelerin tedavisinde fizik tedavinin çok önemli yeri vardır. El ve kol robotları ile şekil bozuklukları önlenebilmektedir. Hidroterapiler çok önemlidir. Su içi egzersizlerde, fizyoterapistlerle birebir yapılan egzersizlerin hem hastalığın ilerlemesini önleyici hem de deformite gelişmesini önleyici yeri çok önemlidir. Yine ankilozan spondilit hastalarına mutlaka günlük egzersiz ve yüzme önerilir. Çünkü gerçekten fizik tedavinin medikal tedavi kadar hem hastalığın deformite geliştirmesini önleyici hem ağrıda rahatlama sağlayıcı hem tedavi destekleyici büyük yeri vardır.”

‘‘KONTROLSÜZ KAPLICA KULLANIMI HİÇ UYGUN DEĞİL’’

. Romatizmanın her tipinde kaplıca etkili midir? Hasta ve hasta yakınlarının doktorlarına danışmadan romatizmaya rağmen kaplıcaya gitmeleri doğru mudur?
“İltihaplı romatizma aktif dönemdeyken hastanın sırtı ve eklemleri ağrır. Bir de üzerine kaplıcaya gidince o hasta sedye ile geri gelir. Kaplıca aktif dönemdeki romatizmalarda önerilmez. Çünkü hastalığı daha çok aktive edip kötü bir periyoda sokabilir. Hastalığın uyuma döneminde ise mutlaka bir fizik tedavi uzmanına danışılarak ona göre ayarlanmış bir hidroterapi görülebilir.”

. Romatoid artrit gibi hastalıkların alevlenme dönemlerinde doktora danışmadan kaplıcalara gidilmesi sakıncalı sonuçlar doğurabilir mi?
“Hastalık çok daha fazla alevlenir ve ağrılar içinde eklemleri şiş hastalar gelir. Kontrolsüz kaplıca kullanımı romatizma hastalarına hiç uygun değildir.”