Şaşılıkta Erken Tedavinin Önemi

Dünya Göz Hastanesi, teşhisinden tedavisine, çeşitlerinden ameliyatlarına kadar şaşılıkla ilgili merak edilenler hakkında ayrıntılı bilgi verdi.

Şaşılık, görme bozukluklarından, kas anomalilerinden veya felçlerinden kaynaklanır. Büyüklerde de yüksek tansiyon, şeker hastalığı, damar hastalığı olan kişilerde veya çarpma ve kazalara bağlı olarak oluşabilir. Kas felçlerine bağlı olmadan oluşan şaşılıkların birçok nedeni olabilir. Yüksek hipermetropi, miyopi veya astigmatizma bebekte her iki gözde veya tek gözde kaymaya neden olabilir. Gebelikte geçirilen hastalıklar, zor doğum, erken ve düşük kilolu doğum, bebekte görme problemlerine ve buna bağlı gözde şaşılığa yol açabilir. Ailesel yatkınlık şaşılıkta rol oynar. Ailede gözünde kayma olan varsa bebekler muayene edilmelidir, kayma her zaman ortaya çıkmayabilir ama ateşli bir hastalık veya bir yerden düşme sonrası şaşılık başlar. Beyni ilgilendiren bazı hastalıklar şaşılıkla karşımıza çıkabilir. Bir de çok önemli olarak bazı tümörler sadece gözde kayma ile kendini gösterebilir.

Şaşılık nedir?
Şaşılık gözlerin paralelliğinin bozulması durumudur. Organlarımız içinde hareket yönünden en mükemmel özeliklerle donatılmış olanı gözlerimizdir. Gözün hareketini gözün dışına yapışan kaslar sağlar. Her bir gözde 6 adet kas bulunur;

İÇ REKTUS 
DIŞ REKTUS 
ÜST REKTUS 
ALT REKTUS 
ALT OBLİKLER 
ÜST OBLİKLER

Bu kaslar gözleri uyum içinde hareket ettirerek devamlı birlikte odaklanmayı sağlarlar. Bu kasların bir veya birkaçının görevini iyi yapamaması durumunda şaşılık meydana gelir. Bebeklerde ilk 3 ayda ara sıra olan göz kaymaları normaldir. Çünkü bu döneme kadar bebekler gözlerini parallel tutan her iki gözüyle algılama yeteneğini geliştirmemişlerdir. Daha sonra olan kaymalar mutlaka göz hekimince değerlendirilmelidir.

Şaşılık sebepleri nelerdir?
Şaşılığın oluşmasında tek bir neden yoktur. Hamileliğin nasıl geçtiği, doğumun problemli olup olmadığı, çocuğun gelişimi, geçirdiği hastalıklar şaşılık için risk faktörü oluşturabilir. Şaşılık için genetik yatkınlık söz konusudur yani ailede gözünde kayma olan varsa ortaya çıkma şansı daha fazladır. 
Çocukluk döneminde yani 2 yaşından sonra görülen şaşılıklarda genellikle neden kırma kusurudur. Yatkınlığı olan bir çocukta gözdeki kayma ateşli bir hastalık veya bir travma (düşme, ameliyatlar, kazalar) sonrası başlayabilir.
Göz kaslarımızın hareketini yöneten merkez beyindedir, bu nedenle sinirlerde oluşan felçler de gözde kaymalara neden olur. Geçirilen kazalar, kafa travması, ateşli hastalıklar ve ileri yaşta hipertansiyon ve şeker hastalığı gibi bazı durumlarda göze gelen sinirlerde felçler oluşabilir. Bu şekilde oluşan şaşılıklarda tedavi felcin kalıcı olup olmamasına bağlı olarak değişebilir. Çocuklarda göz tembelliği, büyük yaş grubunda ise çift görmeye neden olabileceği için mutlaka tedavisi gereklidir.

ŞAŞILIK BELİRTİLERİ

Gözde paralelliğin kaybolması 
Yaşarma 
Ağrı 
Baş ağrısı 
Çift görme 
Üç boyutlu görüntünün kaybolması 
Bulanık görme 
Baş veya yüzün bir yana dönük olması 
Bebeklik ve çocukluk döneminde olan kaymaların bir kısmı yalancı kaymalardır. Yalancı kayma, göz kapaklarının ve burun kökünün genişliği ile ortaya çıkan yanıltılıcı bir görünümdür. Bu durumun tam olarak aydınlatılabilmesi için mutlaka bir göz muayenesi yapılmalıdır. 
Devamlı olarak hep aynı gözün kayması görmenin o gözde daha az olduğunun belirtisidir ve önemlidir. Bu nedenle tek gözünde kayma olan bebek ve çocuklar hemen göz muayenesine götürülmelidir.

ŞAŞILIK ÇEŞİTLERİ

Şaşılıklar gözlerin kaydığı yönlere göre adlandırılır.

İçe şaşılık ( Ezotropya ) 
Dışa şaşılık ( Ekzotropya ) 
Yukarıya şaşılık ( Hipertropya ) 
Aşağıya şaşılık ( Hipotropya )

Bu sınıflandırmanın dışında kalan özel şaşılık tipleri de vardır;

Erişkin yaşlarda şaşılık görülür mü?
Erişkin çağda ortaya çıkan şaşılıklar ise göz hareketlerini yöneten sinirlerde çeşitli sebeplerle (travma, diabet, kalp damar hastalıkları, hipertansiyon, çeşitli enfeksiyonlar, tümörler veya zehirlenmeler) meydana gelebilir. Öncelikle nedene yönelik tedavi yapılmalıdır. Genellikle çift görme şikâyetinin de olduğu bu kaymalarda belirli bir süreyi takiben cerrahi gerekebilir. Şaşılık tedavisinde gözlük kullanımının yanı sıra özel aletlerle yapılan ortopedik tedavi, kapama tedavisi, çeşitli damlalarla medikal tedavi ve cerrahi tedavi uygulanabilir.

GİZLİ ŞAŞILIK

Gizli şaşılık gözlerden biri kapatılınca ortaya çıkan şaşılıktır. Toplumda gizli kayma oldukça sık olarak görülür. Her iki göz açıkken birleştirici bir mekanizma ile beyin gözlerin paralel durmasını sağlar. Ancak gözlerden biri kapatıldığında bu mekanizma bozulur ve kapatılan gözde kayma oluşur. 
Hasta genellikle kaymanın farkında değildir ve gözlerde yorgunluk hissi, kızarıklık, ağrı, kuruluk hissi ve baş ağrısı gibi şikâyetlerle başvurur. Eğer hastada bir görme kusuru da var ise bu şikayetler daha erken ortaya çıkar. Özellikle yakın okuma sonrasında hasta baş ağrısından şikayetçi olur.
Gizli şaşılık uygun gözlükler ve ortoptik (aletlerle) egzersizlerle tedavi edilebilir.

Şaşılık hastalığı nasıl teşhis edilir? 
Şaşılık bir çok nedenden kaynaklandığı için tedavi de kişiden kişiye farklılıklar gösterir. Bir kısım şaşılıkta gözlükle tedavi oldukça başarılıdır. Çocuk gözlüğünü taktığında şaşılığı düzelir. Yaş ilerledikçe kaymayı kontrol edebilme özelliği kazanabilir ve gözlüğü çıkardığında da artık gözü kaymaz. Bazen gözlük tedavisinin yanı sıra hasta ortoptik tedavi ve egzersiz programlarına alınabilir.

Gözlükle ve egzersiz programlarıyla düzelmeyen şaşılıklarda, doğumsal şaşılıklarda, baş pozisyonunun olduğu hastalarda tedavi cerrahi girişimdir. Operasyon tercihan genel anestezi altında yapılır. Ameliyat sonrası göz kapatılmayabilir. Hastanın hastaneden çıkış zamanı anestezi durumuna bağlıdır. Ameliyat sonrası ağrılı değildir, hastada batma hissi olabilir. Hasta verilen damlaları kullanır ve gözlüğünü takabilir. Ameliyattan 1 hafta sonra çocuklar okullarına, erişkin hastalar da işlerine dönebilirler. Gözlerdeki kızarıklık yaklaşık 2-3 hafta sürer, damla kullanımıyla tedrici olarak azalır.

Şaşılık tedavisi nasıl yapılır?

• Gözlük Bazı tip şaşılıklar kırma kusuruna bağlı olarak oluşur. Hasta gözlük kullanmaya başlayınca şaşılık düzelir. Bu tip şaşılıklarda gözlük yeterli olmaktadır.

• Kapama Bu tedavi yöntemleri hastanın gözünde tembellik de var ise yapılabilir.

• Ortoptik Ortoptik tedavi ayrıca her iki gözle görme yeteneğini ve derinlik hissini kazandırmak amacı ile de uygulanabilir. Bu iki fonksiyon gözlerin paralel durmasını sağladığı gibi, günlük hayatımızda da oldukça önemlidir. Araba kullanırken, basketbol , tenis gibi mesafe ve zaman ayarlaması gereken sporlarla uğraşırken daha rahat ve başarılı olmamızı sağlar.

• Cerrahi ( ameliyat ) Doğuştan olan kaymalar genellikle gözlük gerektirmeyen, erken dönemde (6 ay – 1 yaş ) ameliyat edilmesi gerekli kaymalardır. Kaymaların büyük çoğunluğu ise 2–3 yaş civarında ortaya çıkar ve genellikle gözlükle tam olarak düzelebilir. Gözlük takıldığı halde düzelmeyen kaymalara ise cerrahi tedavi gerekir.

• Botox Bazı şaşılıklarda botulinum toksin (BOTOX) de tedavide uygulanabilir. Felce bağlı oluşan şaşılıklarda, ameliyat olmuş tam düzelme sağlanamamış hastalarda, guatr hastalığına bağlı gözünde kayma olmuş hastalarda BOTOX etkilidir ve tedavi edici olarak kullanılabilir. Felçlere bağlı olarak ani oluşan kaymalarda genellikle çift görme de vardır ve hasta için oldukça zor bir durumdur. Bu tarz şaşılıklarda genel eğilim 6–8 ay beklemektir, ancak bekleme döneminde çift görmenin azalması amacıyla botox uygulaması yapılabilir. Şaşılığın ortaya çıkmasından hemen sonra tedaviye başlanması ile tam düzelme mümkündür.

ŞAŞILIK AMELİYATI

Şaşılık ameliyatları çoğunlukla genel anestezi altında gerçekleştirilir. Ameliyatların temel prensibi göz küresine yapışık kasların kuvvetinin azaltılması ya da arttırılması veya yerlerinin değiştirilmesi esasına dayanır. Şaşılıkta erken tanı ve tedavi ile göz tembelliği önlenebilir, 3 boyutlu görme sağlanabilir. Bu nedenle şaşılık şüphesi olan her çocuğun belirli bir yaşa gelmesi beklenmeden şaşılık uzmanı göz hekimine götürülmesi gerekir.

GÖZ TEMBELLİĞİ 

Göz tembelliği bir gözün diğerine göre daha az görme kapasitesinin olması durumudur. Uygun yaşlarda tedavi edilmez ise görme hep az olarak devam eder. Nadiren yüksek numaralarda her iki gözde de görülebilir. Görme bebeklikten itibaren beynin öğrendiği bir yetenektir. Bebek yeni doğduğunda silüetleri ayırd ederken yaklaşık 6 aylık olduğunda bilinen anlamda renkli ve üç boyutlu görmeyi öğrenir. Eğer bir gözde diğerine gore daha yüksek bir kırma kusuru, kayma veya katarakt gibi görmesini engelleyecek bir bozukluk var ise o göz bulanık görmeyi öğrenir. Bebeklik ve erken çocukluk döneminde tedavi edilmez ise bu durum kalıcı olur.

Göz tembelliği önlenebilir görme kaybıdır. Uygun gözlük ve tembel gözün çalıştırılması amacıyla sağlam göze yapılan kapama tedavinin aslını oluşturur. Çocuk 3 yaşından büyük ise ortoptik tedavi ile tembellik tedavisi sürdürülebilir ve her iki gözle görme yeteneği kazandırılmaya çalışılır.

Göz tembelliği nasıl tedavi edilir?

PLEOPTİK TEDAVİ 
KAPAMA TEKNİĞİ 
KISA SÜRELİ KAPAMA TEDAVİSİ 
İLAÇLA TEDAVİ 
KEM TEDAVİSİ

Erken teşhis edilen göz tembelliğinin tedavisi oldukça basittir. Tedavide iyi gören göz belirli zamanlarda kapatılarak tembel gözün çalıştırılması en sık kullanılan yöntemdir. Göz tembelliğinin tedavisinde cerrahinin yeri yoktur. Hastanemizde Ortoptik Tedavi adı verilen özel cihazlarla yapılan göz egzersizleriyle de göz tembelliği tedavi edilmektedir.

Nistagmus

Gözlerin ritmik titreşimi olarak tanımlanan istemsiz hareketleridir. Gözlerde bu ritmik hareket amplitüd (salınmanınım olarak büyüklüğü)hız ve yön olarak değerlendirildiğinde çoğu zaman simetriktir. Ender olarak da simetrik olmaya bilir.

Nistagmus teşhisi

Yakın ve uzakta baş pozisyonu ile nistagmusta azalma veya ortadan kalkıp kalkmadığı 
Belli bir bakış pozisyonu ile ortaya çıkıp çıkmadığı 
Nistagmus ile baş haraketi mevcudiyeti de değerlendirilir. 
Hastalarda belirtilen hikaye nistagmus için değerlendirildikten sonra tam göz muayenesi yapılmalıdır.

Nistagmus’ un gözlenmesi

Nistagmus hareketinin şekli, hızı amplitüdü yana bakışlarda mevcut olup olmadığı, primer pozisyondaki(düz karşıya bakış) amplitüdü ve diğer göz pozisyonlarındaki durumu da değerlendirilmelidir. 
Yakın ve uzakta baş pozisyonu ile nistagmusta azalma veya ortadan kalkıp kalkmadığı 
Belli bir bakış pozisyonu ile ortaya çıkıp çıkmadığı 
Nistagmus ile baş haraketi mevcudiyeti de değerlendirilir. 
Hastalarda belirtilen hikâye nistagmus için değerlendirildikten sonra tam göz muayenesi yapılmalıdır.

Nistagmus’ un tedavisi nasıl yapılır?
Nistagmuslu hastada tedavide ilk amaç uygun gözlüğün verilmesi ve görmenin arttırılması olmalıdır. Hastaların nistagmusunun durumuna göre veya ortadan kalktığı pozisyona göre çocuk sınıfta oturtulmalıdır.

1.Ortoptik tedavi…

PLEOPTİK TEDAVİ 
KAPAMA TEKNİĞİ 
KISA SÜRELİ KAPAMA TEDAVİSİ 
İLAÇLA TEDAVİ 
KEM TEDAVİSİ

2.Cerrahi tedavi…

Kastenbaum ameliyatı

Baş sola dönük gözler sağa bakışta nistagmus duruyorsa pirimer pozisyona (düz karşıya bakış) getirmek için ameliyat yapılır. Nistagmus ameliyatı 4 kasa birden yapılır. Başarı oranı şaşılık ameliyatındaki gibi çok yüksek değildir. Hastada ameliyattan bir hafta yada bir ay sonra nistagmus tekrar gelişebilir. Kaslarla ilgili değil sinir sistemi ile ilgili bir hastalıktır.

Kaynak: Dünya Göz Hastanesi web sitesi
(www.dunyagoz.com)