Sedef Ve Vitiligo Arasındaki Fark Nedir?

Sedef hastalığı ve vitiligo sıklıkla birbiriyle karıştırılan iki farklı deri hastalığı. Genelde halk dilinde ikisine de sedef hastalığı deniyor. İkisinin birbirinden farklı olduğunu anlatan Deri ve Zührevi Hastalıklar Uzmanı Dr. Ahmet Arpacı, sedef hastalığını kırmızı zemin üzerinde sedef rengi kabuklarla tanımlarken; vitiligoyu ise deride beyaz lekelerin oluşması şeklinde tanımlıyor.

Sedef hastalığı ile psikolojinin birebir ilişkili olduğunu belirten Dr. Arpacı, “Sedef görüntüyü etkiliyor, görüntüden rahatsız olan kişinin girdiği psikolojik travmalarla da sedef aktive oluyor” diyor.

Dr. Ahmet Arpacı, sedef ve vitiligo hastalıklarıyla ilgili soruları yanıtladı.

. Sedef nasıl bir hastalıktır?
“Normalde halkımız hem sedef hastalığına sedef diyor hem de vitiligo dediğimiz ala hastalığına da sedef hastalığı diyor. Sedef hastalığı, toplumun her kesiminde, her coğrafyada, her ırkta görülebilen bir hastalıktır. Kabuk renginin sedef rengi olmasından dolayı sedef hastalığı denmiştir gerçekten de bu benzetme çok önemlidir, sedefin rengini birebir gösteren bir renk arz ediyor.”

. Sedef hastalığının belirtileri nelerdir?
“Sebebi henüz bilinmeyen sedef hastalığına, çoğu kez psikolojik ve fiziksel bir travmanın eşlik ettiği görülür bazen de mikrobik bir hastalık ya da ateşli bir hastalıktan sonra ortaya çıkabilir. Klasik sedef; diz, dirsek, saçlı deri, kuyruk sokumunda görülür. Kırmızı zemin üzerinde kabuklu, etrafı belirgin, çok fazla kaşınmayan, çok fazla yanmayan bir oluşumdur.

Toplumun yaklaşık yüzde 1 ila 3’ü arası sıklığındadır. Sedefin her zaman bu bahsettiğimiz klasik formları değil, içi iltihap toplayanları, yüzde, dirseğin önünde, dizin arkasında, genital bölgede, ayak tabanında, avuç içinde oluşan tipleri de vardır.

Bazen içi iltihap toplayan, bazen eklemleri şişirebilen bazen de toplu iğne başı kadar dahi boş yer bırakmadan insanın tüm vücuduna yayılan hatta insanı öldürebilen şekilleri vardır.

Eritrodermik sedef dediğimiz tüm vücudu tutmuş olan sedefte artık sadece deri belirtileri değil, tüm deri bütünlüğünün bozulduğu bu kişilerde yaşamsal, sistemik birçok tehlikeler de ortaya çıkabilir.”

. Sedef ile kullanılan ilaçlar arasında bir paralellik var mı? Bazı ilaçlar sedefe yol açabilir mi?
“İlaçların sedef hastalığına yol açma olasılığı yüzde bir hatta yok sayılabilecek bir düzeydedir. Bazı ilaçlar suçlanmıştır ancak kesin bir sonuç ortaya çıkmamıştır o nedenle bu sadece bir varsayımdır.”

. Sedef hastalığı bulaşıcı mıdır?
“Sedef hastalığı bulaşıcı olmayan bir hastalıktır. Ele güne karşı bir hastalıktır, kişiler görür sedef mi oldun diye sorarlar hatta Anadolu’da bir laf vardır. ‘Yaramdan değil; sorandan öldüm’ diye…”

SEDEF HASTALIĞI VE PSİKOLOJİ BİRBİRİYLE BAĞLANTILI

. Sedef hastalığı; ikili ilişkileri, iş yaşamını, sosyal yaşamı etkiliyor mu?
“Bir kısır döngü oluşuyor. Sedef görüntüyü etkiliyor, görüntüden rahatsız olan kişinin girdiği psikolojik travmalarla da sedef aktive oluyor. Yoksa sedef hastalığı kendiliğinden de ortadan kalkabilmektedir. Hatta bir ile 50 yıl arasında sedefin hiç tekrarlamadığı olgular da bulunmaktadır. Ancak kişiye, ‘ne oldu, nasıl oldu’ diye sormalar kişinin psikolojisini olumsuz yönde etkileyerek sedefi daha aktif hale getirmektedir.”

. Her hastalıkta genetik rol araştırılır, sedefli bir annenin ya da babanın çocuğunun sedefli olma ihtimali var mı?
“Vardır ancak yüzde 10 ila 30 arasında genetik olma özelliği var denebilir.”

. Sedef zaman zaman atak yapabilir mi?
“Sedef zaman zaman artabilir, zaman zaman azalabilir. Bu artmada da enfeksiyon geçirmek, ateşlenmek, direnç sisteminin kırılması, stres, sıkıntı, psikolojik travmalar hatta fiziksel travmalar da önemlidir. Banyo yaparken keselenirse, sert bir yere deri bölgesi sürtünürse yaklaşık 5 ila 7 günden sonra ya da daha sonra sedef lezyonlarının ortaya çıkması muhtemeldir.”

SEDEF DİĞER DERİ DÖKÜNTÜLERİYLE KARIŞTIRILABİLİR

. Tanıda sedefin karıştırıldığı birtakım hastalıklar var mı?
“Sedef hastalığı dediğim özelliklerden dolayı teşhisi kolay anlaşılır. İyi bir klinisyen gördüğü zaman sedef mi değil mi, hangi tip sedeftir anlayabilir. Dokunulduğu zaman mum lekesi fenomeni dediğimiz biraz daha kazırsanız içinden kılcal damar çatlamaları nedeniyle kanama odakcıkları görürsünüz. Sedefin teşhisi kolaydır ancak bazı vakalarda egzama, mantar, diğer deri döküntüleriyle, mikrobik olaylarla sedef karışabilir.”

. Sedefin tedavi seçenekleri nelerdir?
“Basit psikolojik telkinlerle başlayan genel hijyen kurallarına dikkat etmek, dengeli beslenmek, sigara içmemek, alkol tüketmemek gibi genel tavsiyelerin yanında lokal olarak uygulanacak bazı sedef ilaçları vardır eğer sonuç alamaz noktadaysak hasta bu defa ağızdan ilaç almalıdır. Bundan da sonuç alamıyorsak PUVA tedavileri dediğimiz ilaç içirip arkasından ultraviyole A ışınlarına hastayı maruz bırakacak tedavi yöntemleri vardır. Bu basitten komplekse giden bir yelpazenin adıdır, bu yelpazenin sonunda hatta kanser ilaçlarının bile kullanılması gereken durumlar olabilir.”

İLACIN DOKUZ FAYDASI BİR ZARARI VARSA KULLANILMALIDIR

. Yüzeyel merhemler ya da ağızdan alınan ilaçlardan bahsettiniz. Bunların içinde kortizon içerenler var mı?
“Mutlaka, hepsi için aynı şeyi söyleyemeyiz ama kortizon içeren ilaçlar vardır. Kortizon, gerektiğinde genel tıpta da kullanılır, birçok branşta da kullanılır. Halkımızın kortizon var muhakkak bundan kaçalım endişesi çok yanlıştır. Tamamen iki uç arasında dolaşır bazı hastalar, hiç yan etkisi olmayan ilaç isterler o zaman da tedavi edemiyorsunuz ama bir ilaç dokuz tane fayda verip bir tane zarar veriyorsa biz bunu kullanmalarını istiyoruz.”

. Kortizon içeren tedavilere bağlı ne tür önlemler almak mümkün? Hastanın beslenmesinde, yaşamında dikkat etmesi gereken şeyler nelerdir?
“Eritrodermik sedef dediğimiz tüm vücudu etkileyen, yaşamsal bir sürece götüren bir tablo yoksa kortizonu sistemik olarak kullanmıyoruz. Kortizon ve diğerleri zaten yüzde 100 tedavi eder, bunu kullandıktan sonra bir daha bu hastalık olmaz denilebilecek bir tedavi ve yöntem değil. Dolayısıyla kortizonu biz daha çok topikal olarak haricen kullanıyoruz ve onu başka ilaçlarla da başka maddelerle de konsantrasyonunu azaltıp kullanıyoruz.

Eğer saf kortizonlar çok uzun süreli kullanılmışsa deride incelmeler olur, kılcal damar kanamaları olur ve bazı istenmeyen atrofi dediğimiz deri defektleri oluşabilir ancak bunlarda deri kendisini 28 gün içerisinde salgıladığı, ürettiği bazı mekanizmalarla toplayacaktır.”

. İlaçların kesilmesi sedef hastalığının alevlenmesine yol açabilir mi?
“Eğer kortizon ilacı sistemik olarak kullanılmışsa, kortizondan daha farklı kanserde de kullanılan bazı ilaçlar sedefte de kullanılmışsa bunların kesilmesi halinde veya birden bire kesilmesi halinde hastalık rebound fenomeni dediğimiz bir olayla yeniden alevlenebilir, eskisinden daha çok, daha komplike ve kişiyi daha da zarara uğratacak şekilde tekrarlayabilir.”

. PUVA nasıl bir tedavidir?
“İlacı içiriyorsunuz bundan belirli bir zaman sonra hastanın gözünü koruyarak ultraviyole A kabinlerinin içine sokuyorsunuz, bu işi doğal güneşte de yapabilirsiniz. Doğal yapmakla kabinde tedavinin zaman açısından farkları olabilir. Bu iki unsuru kombine ederek yapılan tedavilere PUVA tedavisi deniyor. Haftada iki kez uygulanır; bu tedaviyi alan kişinin mutlaka derisi ışığa hassas hale gelmiştir. Derisi ışığa hassas hale gelmişken göz de hassas hale gelmiştir göz çok önemli bir organımız olduğu için muhakkak korunması gerekir ancak defalarca uygulanan PUVA tedavilerine rağmen kesin sonuç alırız, bir daha tekrarlamaz diyemeyiz. Nasıl öbür tedavilerde bir garanti yoksa PUVA tedavisinde de garantinin olmadığını söylemek istiyorum.”

PUVA’YA GİRMEDEN ÖNCE BİRTAKIM TESTLER YAPILIYOR

. PUVA tedavisinin yan etkileri nelerdir?
“PUVA’nın çok önemli bir yan etkisi yoktur. Zaten PUVA’ya giren insana ilaçlar yan etki yapmasın diye; karaciğer testi, kolesterol testi, kreatinin testi, bilirübin testi yapılıyor. Kişiyi zarara yol açacak bir durumdan korumak için denetimimiz devam ediyor ama ben bu zamana kadar PUVA’dan zarar görmüş bir hasta görmedim.”

. Kanser riskini artırabiliyor mu?
“Ben bugüne kadar görmedim. Her şey söylenebilir ama bu kadar uzun süredir hekimlik yapan on binlerce, yüz binlerce hasta bakmış biri olarak ki bunların yüzde 3’ü sedef hastasıysa ben görmedim. Bir de doğru bilinen yanlışlar vardır.”

. Sedef hastalığında doğru bilinen yanlışlar var dediniz bunlar nelerdir?
“Otçular, çöpçüler var. Hekim olmayan insanların hastalıklar için konuştuğunu gördüğümüz bir dönemdeyiz. Son derece yadırgıyorum ve bunların hepsinin suç olarak kabul edilmesini bekliyorum ama henüz hiçbir engel yok aksine, giderek artıyor. Bunları uyguladıktan sonra komplikasyonlarla gelen o kadar çok kişi var ki, derileri yanmış, zarar görmüş, çıkacak olan saçın bir daha çıkmamasıyla karşılaştığımız o kadar çok tablo var ki birçoğu mahkemeye gidiyor.

Hekimin önerdikleri dışında hiçbir mucizevi ilaç olmadığını söylemek istiyorum çünkü hekim eksik bıraktığı şeyi yine kendisi tamamlayacak. Tıbbın alternatifi yine tıptır. Sedef hastalığı, içerden gelen derinin sürekli olumsuz tam anlamıyla teşekkül etmiş deri üretememesi sonucunda oluşur. Mesela normal deri kendini 28 günde değiştirir. Sedefte bu dört güne kadar iner yani yedi kat daha hızlı çalışır. Bu mekanizmaya engel olmadıktan sonra sedefin çaresi kesinlikle bulundu diye bir şey yok.

Balıklıgöl’e gittim balık sedeflerin hepsini yedi diye bir şey yok. Yaz döneminde gidilmişse sedef rahatlamaktadır ve azalabilmektedir nedeni de ultraviyolenin etkisi. İkincisi de yazın insanın psikolojik açıdan rahat olması durumudur.”

VİTİLİGONUN DA SEBEBİ HENÜZ TAM OLARAK BİLİNMEMEKTEDİR

. Vitiligo nasıl bir hastalıktır, belirtileri nelerdir?
“Vitiligo, deride ortaya çıkan beyaz renklerin oluşturduğu bir hastalıktır. Bu hastalıkta da aynı sedef hastalığında olduğu gibi kaşıntı, yanma, buna benzer subjektif belirtiler olmaz. Vitiligonun da sebebi henüz tam olarak bilinmemektedir. Toplumun yüzde 1-2’sin de vitiligo bulunmaktadır ama benim kişisel tecrübelerim vitiligonun son zamanlarda arttığı yönündedir. Sokakta hiç görmediğim kadar vitiligolu hasta görüyorum.”

. Vitiligo vücudun en çok hangi bölgelerinde görülüyor?
“Vitiligonun sevdiği bazı yerler vardır. Yüz, insanların en çok korktuğu ve en çok önemsediği yerdir. El sırtı, ayak sırtı, genital bölge, koltuk altı. Simetrik olarak yerleşirler ve kar beyazı renkli melanin pigmentinin orada ölmesiyle ortaya çıkan plaklar şeklinde deri döküntüleriyle ortaya çıkarlar. Sebepleri arasında yüzde 70-80 oranında psikolojik travmaların etkisi vardır.”

. Tedavisi nedir?
“Kolay tedavi edilebilecek bölgeler yüz, kalpten uzaklaştıkça tedavi şansı azalıyor. Bir de olay kronikleştikçe tedavi şansı azalabiliyor. Çocuklarda da görülebiliyor vitiligo ama genelde gençlerin hastalığıdır. 20 yaşından önce pek olmuyor 20 ila 50 yaş arasında görülür ama her yaşta ve her coğrafyada görülebilen bir hastalıktır.

Yaptığımız tedavi yine PUVA tedavisidir ama modifiye PUVA diyebilirim çünkü ben kendimde güneşin doğal ultraviyole A’sı ile tedavi ettim, yine ilaç içtim, bir buçuk saat sonra güneşe çıktım ilk çıkışım 15 dakika, ikincisi 20, 25, 30, 45 dakikaya kadar çıkıp haftada iki kez uygulama şeklinde gözü koruyarak bu PUVA tedavisiyle pigmentlerin tamamen normal hale geldiğini ve tekrarlamadığını söyleyebilirim.”

. Vitiligo sedef ile karıştırılabiliyor. Aynı zamanda vitiligo egzamayla, mantarla karıştırılabilir mi?
“Hepsi karıştırılabilir ama halkımız sedefe de vitiligoya da sedef diyor. İkisinin ayrı hastalık olduğunu ifade edeyim ama vitiligonun pigmentsiz kar beyazı şeklinde lekesi var. Kar beyazı lekeyle süt beyazı leke arasında ve krem rengi leke arasında çok fark var. Bu anlamda bazı hastalıklarla karıştırılma ihtimali vardır.

Mesela güneşin oluşturduğu depigmante vertijinöz vitiligoya benzer alanlar olabilir. Bazı ilaçlar vitiligo benzeri şeyler yapabilir. Samyeli dediğimiz bir hastalık vardır samyelinin beyazımtırak renge dönüşmüş kronikleşmiş şekiller vardır. En çok bununla karıştırılır, bunu gören hekim eğer tecrübeliyse bakarak anlar eğer bakarak anlamadıysa mantardan şüphelendiği bölgede bir kazıma yapar ona mikroskopla baktığı zaman mantar mikroplarını görür. Görüyorsa bu vitiligo değildir, göremezse başka yan enstrüman kullanarak bunun vitiligo olduğunu anlar.”