Şeker Hastalarında Böbrek Sağlığı ve Diyabetik Nefropati

Diyabet böbrek sağlığını nasıl etkiler? Diyabetik nefropati nedir? Şeker hastalarında böbrek problemlerine ne oranda rastlanır? Diyabetik nefropati hangi yakınmalara yol açar? Şeker hastaları böbrek sağlıklarını korumak için nelere dikkat etmeli? Böbreklerinde problem olan diyabetlilere hangi tedaviler uygulanır? Bir diyabetli böbrek kontrollerini ne sıklıkla ve nasıl yaptırmalı? Şeker hastaları, diyalize en fazla kaç yıl girebilir; ne tür sorunlarla karşılaşabilirler? Bir diyabet hastasına hangi durumlarda böbrek nakli önerilir? Diyabetik nefropatisi olan bir şeker hastası nasıl beslenmeli? Acıbadem Üniversitesi Tıp Fakültesi İç Hastalıkları Anabilim Dalı Öğretim Üyesi ve International Hospital Organ Nakli Merkezi Nefroloji Sorumlusu Doç. Dr. Ülkem Yakupoğlu, diyabet ve böbrek sağlığı konusunda merak edilen bu tür soruları yanıtlıyor.

Sağlık Adası Yayınları’ndan çıkan, gazeteci Esra Kazancıbaşı Öztekin’in şeker hastalığı konusunda uzman Türkiye’nin önde gelen 41 uzmanıyla yaptığı söyleşilerden oluşan “Sorular ve Yanıtlarla Diyabet Kitabı’nda yer alan röportajın işte bazı bölümleri:

. Diyabet ile böbrek sağlığı arasında nasıl bir ilişki vardır?
“Türkiye’de kronik böbrek hastalığının görülme oranı yaklaşık yüzde 15’dir. Ülkemizdeki her 6-7 kişiden biri kronik böbrek hastasıdır. Bir başka deyişle Türkiye’de 7.5-8 milyon civarında kronik böbrek hastası bulunmaktadır. Bunlardan 70 binini son dönem böbrek hastalığı denilen diyalize bağlı böbrek hastaları oluşturur. Diyaliz tedavisi gören böbrek hastalıklarında birinci neden diyabettir. Her üç son dönem böbrek hastalığından biri diyabetten kaynaklanmaktadır.”

. Şeker hastalığı böbrekleri nasıl etkiler? Diyabetik nefropati nedir?
“Şeker hastalığının böbreği bozmasına ‘diyabetik nefropati’ denir. Diyabet, temel olarak vücutta damar yapısını bozan bir hastalıktır. Böbrekler de damarlardan, özellikle de kılcal damarlardan oluşmuştur. Bu nedenle diyabetten en fazla etkilenen organların başında böbrekler gelir.

Sağlıklı bir vücutta kalbin her pompalayışında yüzde 20-25 oranında kan böbreklere gelir ve dış bölümündeki ‘parenkim’ denilen kılcal damarların yoğun olduğu bölgeden süzülür. Vücuda yararlı olan protein tutulur, zararlı olan üre ve kreatinin atılır. Temizlenen kan sisteme geri döner; atık maddelerin olduğu sıvı süzülür, idrar oluşturularak sıvı fazlasıyla birlikte atılır. Diyabete bağlı bir problem varsa böbrekler bu fonksiyonlarını yapamaz. Bunun da nedeni şeker hastalığının özellikle kılcal damarları olumsuz etkilemesidir. Diyabete bağlı olarak damarların yapıları, bütünlüğü bozulur. Damar içindeki basınç artar. Önce ‘albümin’ denilen protein kaçağı başlar. Daha sonraki aşamalarda ise böbreğin yapısının giderek bozulması nedeniyle üre, kreatinin gibi zehirler atılamaz hale gelir. Bu zehir kanda, kalpte, iskelet sisteminde, santral sinir sistemi gibi bütün dokularda birikir. Protein kaçağıyla boş ve kalitesiz bir idrar çıkar.”

TİP 1 VE TİP 2 DİYABETLİLERDE BÖBREK HASARI

. Peki, Tip 1 diyabetlilerde mi, yoksa Tip 2 diyabetlilerde mi diyabetin böbrek komplikasyonlarına daha fazla rastlanır?
“Tip 1 diyabetlilerde böbrek hasarı gelişme riski ilk 10 yıl içinde yüzde 50; 20 yıl içinde ise yüzde 75’tir. Tip 1 diyabetli neredeyse tüm hastalarda son dönem böbrek yetmezliği dediğimiz tablo ortaya çıkabilir. Bu durum hastalığın sürecinden kaynaklanır. Çocukluk çağı diyabeti diye bilinen Tip 1 diyabetli bir kişi şeker hastalığının zararlı etkilerine Tip 2 diyabetlilere kıyasla daha uzun süre maruz kalır. Eskiden Tip 1 diyabet hastalarının yaklaşık yüzde 80’inde 10-15 yılda mutlaka hasar oluşur; hatta böbrek yetmezliği gelişebilirdi. Ancak günümüzde, kan şekerinin daha iyi kontrol edilmesi,  protein kaçağını engelleyici ilaçların kullanılması nedeniyle Tip 1 diyabetlilerde böbrek hasarını yavaşlatmak; hatta durdurmak mümkündür.

Tip 2 diyabet ise 40 yaşın üstündeki kişilerde ortaya çıkar. Tip 2 diyabetli hastaların yüzde 20-40’ında böbrek hasarı başlar ama bu kişilerin sadece yüzde 20’si son dönem böbrek yetmezliğine ilerleyebilir. Burada şeker hastasının bilinç düzeyi, tedavisine ne ölçüde önem verdiği, insülin ve ilaç kullanımındaki, beslenmesindeki, hayat tarzındaki gereklilikleri ne kadar yerine getirdiği önemlidir. Tedavisini ve kontrollerini ihmal eden Tip 2 diyabetlilerde böbrek hasarının görülme ihtimali yüzde 50’lere kadar çıkabilir. Buna karşın 40 yaşında Tip 2 diyabet tanısı alan bir hasta kan şekerini kontrol altında tutabilirse ileri aşama böbrek yetmezliğine hiç yakalanmadan hayatını sonlandırabilir.”

. Şeker hastalığı tek böbreği mi, iki böbreği mi etkiler?
“Diyabet iki böbreği de etkiler. Çünkü bütün sistemdeki damarları bozar.”

DİYABETİK NEFROPATİNİN EVLERİ

. Diyabetik nefropati nasıl gelişir, evreleri var mıdır? Böbrekteki diyabete bağlı bir hasar geri döndürülebilir mi?
“Diyabetik nefropati, şeker hastalarında böbrek sorunlarını tanımlamak için kullanılan bir terimdir. Diyabetik nefropatinin beş evresi vardır:

1. Sessiz evre: Diyabet, damarlarda basınç artışına neden olur. Vücuttaki şeker yükünü atabilmek için böbrekler fazla çalışır. Böbreklerin aşırı devir daim yapmasına bağlı olarak hafif bir büyüme görülür.

2. İlk hasar evresi: Sağlıklı bir böbrek yüzde 100 kapasiteyle çalışıyorsa, büyümeye başlayan böbrek yüzde 125-130 kapasiteyle çalışır. Bu aşamada şeker hemen kontrol altına alınırsa böbrekler de tamamen normale döner. Şeker kontrol edilemezse böbrek damarları yavaş yavaş hasar görmeye başlar. Bu durumda kanı süzmede yavaşlamalar, aksamalar ortaya çıkar.

3. Gizli evre: İdrarda albümin kaçağının başladığı evredir. Kontrol edilirse idrarda mikro albümin hasar bulunur. Kontrol edilmezse varlığını belli etmez.

4. Aşikar evre: Hastalık artık oldukça ilerlemiştir. Durum mikro albümin kaçağından öteye geçerek, çok büyük protein kaçağına dönüşür.

5. Son dönem böbrek yetmezliği: Böbreklerin tamamen çalışmadığı, üreyi süzemez hale geldiği, hastalarda diyaliz veya böbrek nakline gidilmesi gereken dönemdir.

Şeker kontrol altına alınırsa bu evrelerin hiçbiri yaşanmaz. Ancak, şeker iyi kontrol edilmediği için çoğu diyabet hastası maalesef böbreklerini kaybetmektedir.”

KİTAPTA YANITI YER ALAN DİĞER SORULAR

. Böbrekleri olumsuz etkileyen hastalıklardan biri de, hipertansiyondur. Peki, bir diyabet hastasında aynı zamanda hipertansiyon varsa, böbrek sağlığı bu durumdan nasıl etkilenir?

. Diyabet ve obezite birlikte olduğunda hastalarda böbrek hasarı daha mı ağır olur?

. Diyabetin neden olduğu böbrek sorunları hangi yakınmalara yol açar? Hastalığın ilk aşamalarında ne tür sorunlar ortaya çıkabilir?

. Diyabet hastalarında mutlaka böbrek hasarı gelişir mi?

. Diyabet nedeniyle böbrek fonksiyonları bozulan birinde ilerleyen aşamada hangi belirtiler ortaya çıkar?

. Bir kişide diyabet ortaya çıkmadan bazen gizlice böbrek hasarı gelişebilir mi?

. Peki, böbrekteki bir sorun, gizli kalmış bir diyabetin ortaya çıkmasına yol açabilir mi?

. Diyabetliler hem şeker hastalığı, hem diyabete bağlı gelişen enfeksiyonlar, hem de hipertansiyon gibi başka rahatsızlıkları için ilaç kullanmak zorunda kalır. Diyabetlilerin aldığı bu tür ilaçlar böbrek sağlıklarını nasıl etkiler?

. Diyabetli bir hastada böbrekler hangi sıklıkla ve nasıl kontrol edilmelidir? Diyabetik nefropati araştırılırken hangi tetkikler istenir?

. Peki, hangi değerler hastada diyabete ilişkin bir böbrek hastalığına işaret eder?

. Böbreklerinde problem olan diyabet hastalarına hangi tedaviler uygulanır? Diyaliz ne zaman önerilir? Böbrek naklinin tedavide nasıl bir yeri vardır?

. Diyabet hastaları açısından neden diyaliz tedavisi geçici bir tedavidir?

. Böbrek nakli olan bir hastada diyabet yeni böbreği bozabilir mi?

.  Hemodiyaliz ve periton diyalizi konusunda bilgi verir misiniz?

. Diyabet nedeniyle böbrekleri de etkilenen hastalar nasıl beslenmeliler? Diyabetik nefropatisi olan bir hasta neleri yemeli, nelerden uzak durmalı?

. Diyabet hastalarında idrar yolu enfeksiyonları sık mı görülür?

. Böbrek yetmezliği açısından şeker hastaları dışında başka kimler risk grubuna girer? Risk grubuna girenlerde ne tür tetkikler yapılmalıdır?

DİYABET KİTABINDA YER ALAN DİĞER KONULAR
Sağlık Adası yayınlarından çıkan kitap, zengin içeriğiyle diyabet hastaları ve yakınları için 510 sayfalık bir başucu rehberi niteliği taşıyor. Gazeteci Esra Kazancıbaşı Öztekin’in imza attığı söyleşilerden oluşan kitabın en önemli özelliği sorulu cevaplı formatıyla kolay okunabilmesi ve diyabetin yol açtığı  sertleşme sorunu, ayak yaraları, kalp hastalığı gibi sağlık problemlerinin ve tedavilerinin de ayrıntılı olarak incelenmesi…

5 diyetisyenin şeker hastaları için sağlıklı 25 yemek tarifi verdiği kitapta yer alan bazı konular şöyle:

İnsülin ve hap tedavisi gören diyabetli hastalar günlük yaşamda nelere dikkat etmeli, nasıl beslenmeli? Şeker hastalarının ameliyat olması ya da diş çektirmesi gerektiğinde hangi önlemler alınmalı?  Diyabetli kadınlar hamilelikten nasıl korunmalı? Hipoglisemi, hiperglisemi gibi acil durumlarda yapılması gerekenler… Ayak yaralarının önlenmesi ve bakımı… Şeker hastalığına bağlı erkeklerde sertleşme probleminin; kadınlarda ağrılı ilişkinin, vajinal mantarların tedavi seçenekleri… Diyabetlinin spor çantasında neler olmalı? Şeker hastası kadınlarda hamilelik ve doğum… Gebelikte ortaya çıkan gestasyonel diyabet… Çocuklarda diyabetin tedavisi… Şeker hastalarında ruhsal sorunlar ve depresyon… Diyabet tedavisindeki gelişmeler… Diyabet teşhisinde açlık ve tokluk kan şekerinin önemi…  Şeker yükleme testi kaç saat yapılmalı?

Şeker hastalığına bağlı nöropati, nöropatik ağrı, kabızlık, idrar ya da dışkı kaçırma gibi sorunların tedavisi var mı? Diyabetin kalbe, böbreklere ve gözlere olan olumsuz etkileri önlenebilir mi?

İŞTE DİYABET DÜNYASININ ÖNDE GELEN 41 UZMANI
Kitapta röportajları yer alan diyabet uzmanlarının isimleri şöyle sıralanıyor:

Prof. Dr. Sema Akalın , Prof. Dr. Yüksel Altuntaş, Prof. Dr. Koray Acarlı, Prof. Dr. Emre Akkuş, Prof. Dr. Cengiz Aras, Prof. Dr. Faruk Aykan, Prof. Dr. Nazif Bağrıaçık, Prof. Dr.Selçuk Baktıroğlu, Prof. Dr. Mustafa Kemal Balcı, Prof. Dr. Hülya Koçak Berberoğlu, Doç. Dr. Ahu Birol,  Prof. Dr. Taner Damcı, Doç. Dr. Tuncay Delibaşı, Prof. Dr. Nevin Dinççağ, Prof. Dr. Hayati Durmaz, Prof. Dr. İzzet Erdinler, Prof. Dr. Mustafa Ertaş, Prof. Dr. Serdar Güler, Prof. Dr. Şükrü Hatun, Prof. Dr. Hülya Över Hamzaoğlu, Prof. Dr. İsmail Hamzaoğlu, Prof. Dr. Hasan İlkova,  Prof. Dr. Zeki Karagülle,  Prof. Dr. Kubilay Karşıdağ, Prof. Dr. Hızır Kurtel, Prof. Dr. Nermin Olgun, Prof. Dr. Emel Özer, Prof. Dr. Sedat Özkan, Prof. Dr. Kamil Yalçın Polat, Dr. İlhan Satman,  Prof. Dr. Hakan Seyisoğlu, Prof. Dr. Zeynep Oşar Siva, Prof. Dr. Cihat Şen, Prof. Dr. Tufan Tarcan, Prof. Dr. Temel Yılmaz, Doç. Dr. Ülkem Yakupoğlu.

Şeker hastaları için sağlıklı yemek tarifleri veren beslenme ve diyet uzmanlarının isimleri ise şöyle;Yeşim Çelik, Çağatay Demir, Gizem Keservuran, Yasemin Sancak ve Müge Özyurt Şafak.

www.sagligimicinhersey.com portalıyla aynı adı taşıyan sağlık kitapları serisinin üçüncü kitabı olan “Sorular ve Yanıtlarla Diyabet”e D&R mağazaları başta olmak üzere kitapevlerinden ve Migros gibi zincir marketlerin kitap stantlarından ulaşabilirsiniz.Kitabı ayrıca D&R web sitesi ve İdefix başta olmak üzere online kitapevlerinden de temin etmek mümkün.

Sağlığım İçin Herşey Sağlık Kitapları Serisi’nin “Sorular ve Yanıtlarla Hepatitler” ile “Sorular ve Yanıtlarla Göz Hastalıkları” konulu kitapları da bulunuyor.

www.esrakazancibasiilesaglik.com