Şeker hastasının sigortası: EVDE KAN ŞEKERİ TAKİBİ

Diyabetli hastaların günde kaç defa, hangi aralıklarla kan şekerlerini ölçmeleri gerekir? Şeker ölçüm cihazı yani glukometre seçerken nelere dikkat edilmeli? Evde yapılan şeker ölçümü ile laboratuarda yapılan ölçümlerin sonuçları farklı çıkar mı? Glukometrelerin doğru sonuç verip vermediği nasıl anlaşılır? Şeker hastası hamilelerde evde şeker takibinin önemi nedir? Okul çağındaki diyabet hastası çocuklar, kan şekerlerini ne sıklıkla ve nasıl kontrol etmeliler? Şeker hastalarının takip ve tedavilerinde diyabet hemşirelerinin sorumluluğu nedir? Diyabetin takibi, tedavisi ve komplikasyonlarının önlenmesi için şeker hastaları ne sıklıkla, hangi uzmanlara başvurmalı, hangi testleri yaptırmalı? Diyabet Hemşireliği Derneği Başkanı ve Acıbadem Sağlık Bilimleri Fakültesi Hemşirelik Bölümü Öğretim Üyesi Prof. Dr. Nermin Olgun, merak edilen bu soruların yanıtlarını veriyor.

Sağlık Adası Yayınları’ndan çıkan, gazeteci Esra Kazancıbaşı Öztekin’in şeker hastalığı konusunda uzman Türkiye’nin önde gelen 41 uzmanıyla yaptığı söyleşilerden oluşan “Sorular ve Yanıtlarla Diyabet Kitabı’nda yer alan röportajın işte bazı bölümleri:

. Şeker hastalığına bağlı olarak kalpten göze, böbreklerden ayaklara kadar pek çok organda ciddi komplikasyonlar gelişebiliyor. Diyabetin takibi ve söz konusu komplikasyonların önlenmesi için ne sıklıkla, hangi kontroller yapılmalıdır?
“Şeker hastalarının hiçbir şikayetleri olmasa bile belli periyotlarda bazı tetkik ve kontrolleri yaptırmaları son derece önemlidir. Bunların bazıları diyabet hastalarının evde kendilerinin yapmaları gereken takiplerdir; bazıları ise rutin doktor /hastanedeki diyabet kontrolleri sırasında yapılması gereken incelemelerdir. Evde açlık ve tokluk kan şekeri ölçümü: Evde kan şekeri ölçümü diyabetlinin sigortasıdır. Ölçüm sayısı, diyabetli bireyin özelliğine göre değişiklik gösterir.

Tansiyon takibi: Tansiyon ilacı alan ya da hipertansiyonla ilgili bir sorunu olan şeker hastaları haftanın 2 - 3 günü mutlaka tansiyonlarını ölçmelidir. Ölçüm saatlerini kaydederek ölçüm değerlerinin çizelgesini hazırlamalıdır. Tansiyon; dinlenme sırasında, egzersiz ve yemek sonrasında, yani farklı durumlarda ölçülmelidir.

Diyabetik ayak muayenesi: Hastanın evde kendisinin yapacağı muayene ve klinik muayene olmak üzere farklı iki kontrol yapılmalıdır. Evde ayak muayenesinde hasta her gün; ayak derisinde kuruluk, kıllarda dökülme, kızarıklık veya parmak aralarında yara bulunup bulunmadığına bakmalıdır. Doktor/hastane kontrolüne her gidildiğinde de nöropati (duyu kaybı açısından) ve/veya vaskülopati (dolaşım bozukluğu açısından) durumunu anlamak için doktor veya diyabet hemşiresi tarafından ayak muayenesi yapılmalıdır.

HbA1c testi: Kronik komplikasyonların en iyi göstergelerinden biri olan HbA1c testi, Tip 1 şeker hastalarında üç ayda bir yapılmalıdır. Tip 2 diyabetliler ise diyabet komplikasyonlarının olup olmama durumuna ve evde yapılan açlık/tokluk kan şekerlerinin düzeyine göre üç ya da altı ayda bir tekrarlamalıdır.

Albümin testi: Böbrek fonksiyonlarının takibi için Tip 1 diyabetlilerde tanıdan beş yıl sonra, 24 saatlik idrar toplanarak (bu işlemde, hastaneye kontrole gelmeden önceki gün sabahı yapılan ilk idrar atılır; kontrole gelindiği günün sabahındaki ilk idrar dahil tüm idrar uygun bir kabta toplanarak test için getirilir) albümin bakılmalıdır. Tip 2 diyabet hastalarında ise tanıdan hemen sonra, sorun varsa altı ayda bir, yoksa yılda bir defa aynı şekilde 24 saatlik idrar toplanılarak albümin testi yapılmalıdır.

Retinopati kontrolü: Diyabet hastaları, görme ile ilgili hiçbir problemleri olmasa bile yılda bir kez göz doktoruna giderek retinopoti kontrolü için göz dibi muayenesi olmalıdır.

Kalp kontrolü: Diyabet hastaları, kalp ile ilgili hiçbir problemleri olmasa bile yılda bir kez kalp muayenesi olmalı ve EKG çektirmelidir.”

“KAN ŞEKERİ ÖLÇÜMÜ DİYABETLİNİN SİGORTASIDIR”

. Evde şeker takibi nedir? Diyabet hastaları için evde şeker takibinin nasıl bir önemi vardır?
“Evde şeker takibi hem kolay, hem de ucuz olduğu gibi; hastadaki komplikasyonları önceden görmek açısından da önemlidir. Kan şekeri ölçümü diyabetlinin sigortasıdır. Şeker ölçümleri ile hasta; hangi besinleri yediğinde, ne kadar süre aç kaldığında, ne kadar yorulduğunda, hangi egzersizleri yaptığında şekerinin düştüğünü ya da çıktığını veya normalleştiğini görür. Bu verilere göre beslenmesini, sporunu, dinlenmesini ayarlayarak kendisine sağlıklı bir yaşam hazırlar.

Diyabetli bir hastanın şeker düzeyini kontrol altında tutmak için en iyi yollardan biri, evde şeker ölçümüdür. Bu ölçümler sayesinde hipoglisemi ve hiperglisemi ataklarından korunmak mümkündür. Örneğin; şeker ölçüldüğünde 100’ün altındaysa hemen yemek yenmelidir. 70’in altındaysa normal yemeğe başlamadan kan şekeri değerini hızla yükseltecek bir gıda alınmalıdır. Bu da bir kutu meyve suyu ya da bir adet kesme şeker gibi çabuk emilerek kana hızla geçecek bir besin olmalıdır. Eğer, bu ataklar engellenemez ise hastada diyabete bağlı gözde retinopoti, böbrek hastalığı (nefropati), kalp-damar sorunları (kalp krizi, damar tıkanıklıkları) gibi komplikasyonlar ortaya çıkmaya başlar.”

EVDE ŞEKER TAKİBİ NASIL YAPILMALI?

. Tip 1 ve Tip 2 diyabette kan şekeri günde kaç defa ve ne zaman ölçülmelidir?
“Ölçüm sayısı, diyabetli bireyin özelliğine göre değişiklik gösterir. Eğer Tip 1 diyabet hastasıysa, dolayısıyla insülin kullanıyorsa günde en azından 3-4 defa kan şekeri ölçümü yapılmalıdır. Ölçüm sayısının zaman zaman yediye kadar çıktığı durumlar da vardır. Hasta yeni diyabet tanısı almışsa, hamileyse veya gebelik diyabeti varsa, kan şekerinde çok hızlı değişkenlikler söz konusu ise, HbA1c’nin üç aylık göstergesi 8-9’un üzerindeyse günde yedi kez kan şekeri ölçümü yapılmalıdır.

İdealde açlık kan şekerinin 70-110 arasında, tokluk kan şekeri değerinin ise en fazla 140 olması gerekir. Hastalardan kan şekeriyle ilgili şöyle bir çizelge yapmaları istenir: Sabah açken, açlık kan şekeri ölçülür. İnsülin yapılıp kahvaltıya başlandıktan iki saat sonra tokluk şekeri ölçülür. İstenilen; açlıkla-tokluk arasında 30-40 sayılık farkı yakalayabilmektir. Şeker değerlerinde hedefe ulaşılamadığında; öğleyin, akşam ve gece de tekrar ölçümlere devam edilir. Bazal yani etkisi 24 saate yayılabilecek insülinler günde bir ya da iki doz yapılır. Yapılan insülinin etkisi gece saat 02:00-03:00’te en yüksek noktadadır. Dolayısıyla kişi, gece yatarken bir ara öğün yemediyse hipoglisemi atağıyla uyanabilir. Terleme ile gelen hipoglisemi ataklarını hissetmeyen kişilerde en çok korkulan şey olan hipoglisemi ölümleri de, gece bu saatlere rastlar. Gece şeker değeri 100’ün altına düştüğünde, hastaya uyumadan önce küçük bir ara öğün yemesi önerilir. Tip 1 diyabet hastalarında ilk dönemde, insülin dozuna karar verilene kadar böyle sık ölçümler yapılır.

Tip 2 diyabet hastalarının insülin veya aç karnına aldıkları insülin salgılatıcı ilaçları yoksa hipoglisemi geçirme riski çok düşüktür. Bu nedenle işleri daha kolaydır. Hastanın şekeri iyi kontrollüyse haftada 1-2 ölçüm yeterli olabilir. İnsülin kullanmaya yeni başlayan bir Tip 2 diyabetlide ise; ilk başlarda haftada 3-4 ölçüm yapılır. Daha sonra bu sayı haftada 1-2 ölçüme iner. Yine aynı durumdaki bir hasta, özel bir günde canı pasta yemek istediğinde şeker değerlerini ölçer. Önce açlık şekerine bakar, pastayı yedikten iki saat sonrada tokluk şekerini ölçer. Her iki değer arasındaki fark 30-40’ı geçiyorsa pasta, o kişi için fazladır, miktar azaltılmalıdır.”

KİTAPTA YANITI YER ALAN DİĞER SORULAR

. Gebelik diyabetinde evde kan şekeri ölçümünün hem anne, hem de bebek açısından önemi nedir?

. Çocuklar kan şekerlerini okulda nasıl ölçebilirler?

. Evde kan şekeri ölçüm cihazı ya da diğer adıyla “glukometre” nedir? Ölçüm nasıl yapılır?

. Evde kan şekeri ölçüm cihazı seçiminde nelere dikkat edilmesi gerekir? Diyabetli hastalar cihazla nasıl ölçüm yapmalılar?

. Şeker ölçüm cihazının (gulokometre) doğru sonuç verip vermediği nasıl anlaşılır?

. Laboratuarda yapılan kan şekeri ölçümleri ile evde yapılan ölçümler arasında bir fark çıkabilir mi?

. Aynı evde eğer iki şeker hastası varsa, şeker ölçüm cihazını ortaklaşa kullanabilirler mi?

. Şeker ölçüm cihazları konusunda ne gibi gelişmeler var?

. İdrarda şeker takibi gerekir mi?

. Evde tansiyon takibi nasıl olmalı?

. Diyabet hastalarını takibini hangi uzmanlar yapmalıdır?

. Şeker hastalarının takip ve tedavilerinde diyabet hemşirelerinin sorumluluğu nedir?

DİYABET KİTABINDA YER ALAN DİĞER KONULAR

Sağlık Adası yayınlarından çıkan kitap, zengin içeriğiyle diyabet hastaları ve yakınları için 510 sayfalık bir başucu rehberi niteliği taşıyor. Gazeteci Esra Kazancıbaşı Öztekin’in imza attığı söyleşilerden oluşan kitabın en önemli özelliği sorulu cevaplı formatıyla kolay okunabilmesi ve diyabetin yol açtığı  sertleşme sorunu, ayak yaraları, kalp hastalığı gibi sağlık problemlerinin ve tedavilerinin de ayrıntılı olarak incelenmesi…

5 diyetisyenin şeker hastaları için sağlıklı 25 yemek tarifi verdiği kitapta yer alan bazı konular şöyle:

İnsülin ve hap tedavisi gören diyabetli hastalar günlük yaşamda nelere dikkat etmeli, nasıl beslenmeli? Şeker hastalarının ameliyat olması ya da diş çektirmesi gerektiğinde hangi önlemler alınmalı?  Diyabetli kadınlar hamilelikten nasıl korunmalı? Hipoglisemi, hiperglisemi gibi acil durumlarda yapılması gerekenler… Ayak yaralarının önlenmesi ve bakımı… Şeker hastalığına bağlı erkeklerde sertleşme probleminin; kadınlarda ağrılı ilişkinin, vajinal mantarların tedavi seçenekleri… Diyabetlinin spor çantasında neler olmalı? Şeker hastası kadınlarda hamilelik ve doğum… Gebelikte ortaya çıkan gestasyonel diyabet… Çocuklarda diyabetin tedavisi… Şeker hastalarında ruhsal sorunlar ve depresyon… Diyabet tedavisindeki gelişmeler… Diyabet teşhisinde açlık ve tokluk kan şekerinin önemi…  Şeker yükleme testi kaç saat yapılmalı?

Şeker hastalığına bağlı nöropati, nöropatik ağrı, kabızlık, idrar ya da dışkı kaçırma gibi sorunların tedavisi var mı? Diyabetin kalbe, böbreklere ve gözlere olan olumsuz etkileri önlenebilir mi?

KİTAPTA SÖYLEŞİLERİ YER ALAN DİYABET UZMANLARI
Kitapta röportajları yer alan diyabet uzmanlarının isimleri şöyle sıralanıyor:

Prof. Dr. Sema Akalın , Prof. Dr. Yüksel Altuntaş, Prof. Dr. Koray Acarlı, Prof. Dr. Emre Akkuş, Prof. Dr. Cengiz Aras, Prof. Dr. Faruk Aykan, Prof. Dr. Nazif Bağrıaçık, Prof. Dr.Selçuk Baktıroğlu, Prof. Dr. Mustafa Kemal Balcı, Prof. Dr. Hülya Koçak Berberoğlu, Doç. Dr. Ahu Birol,  Prof. Dr. Taner Damcı, Doç. Dr. Tuncay Delibaşı, Prof. Dr. Nevin Dinççağ, Prof. Dr. Hayati Durmaz, Prof. Dr. İzzet Erdinler, Prof. Dr. Mustafa Ertaş, Prof. Dr. Serdar Güler, Prof. Dr. Şükrü Hatun, Prof. Dr. Hülya Över Hamzaoğlu, Prof. Dr. İsmail Hamzaoğlu, Prof. Dr. Hasan İlkova,  Prof. Dr. Zeki Karagülle,  Prof. Dr. Kubilay Karşıdağ, Prof. Dr. Hızır Kurtel, Prof. Dr. Nermin Olgun, Prof. Dr. Emel Özer, Prof. Dr. Sedat Özkan, Prof. Dr. Kamil Yalçın Polat, Dr. İlhan Satman,  Prof. Dr. Hakan Seyisoğlu, Prof. Dr. Zeynep Oşar Siva, Prof. Dr. Cihat Şen, Prof. Dr. Tufan Tarcan, Prof. Dr. Temel Yılmaz, Doç. Dr. Ülkem Yakupoğlu.

Şeker hastaları için sağlıklı yemek tarifleri veren beslenme ve diyet uzmanlarının isimleri ise şöyle;Yeşim  Çelik, Çağatay Demir, Gizem Keservuran, Yasemin Sancak ve Müge Özyurt Şafak.

www.sagligimicinhersey.com portalıyla aynı adı taşıyan sağlık kitapları serisinin üçüncü kitabı olan “Sorular ve Yanıtlarla Diyabet”e D&R mağazaları başta olmak üzere kitapevlerinden ve Migros gibi zincir marketlerin kitap stantlarından ulaşabilirsiniz.Kitabı ayrıca D&R web sitesi ve İdefix başta olmak üzere online kitapevlerinden de temin etmek mümkün.

Sağlığım İçin Herşey Sağlık Kitapları Serisi’nin “Sorular ve Yanıtlarla Hepatitler” ile “Sorular ve Yanıtlarla Göz Hastalıkları” konulu kitapları da bulunuyor.

www.saglikadasiyayinlari.blogspot.com
www.esrakazancibasiilesaglik.com