Serebral Palsinin Cerrahi Tedavisi

Serebral palsi (beyin felci) nasıl bir hastalıktır? Çocuklarda görülme oranı nedir? Yeni doğan bebekte serebral palsi olduğu nasıl anlaşılır? Serebral palsi tedavisinde ne tür yanlışlar ve tür sonuçlar vardır? Serebral palsili çocuklara fizik tedavi ve rehabilitasyon alanında hangi tedaviler uygulanır? Serebral palside ne tür sorunlar cerrahi müdahaleyle çözülür? Serebral palside cerrahi tedavi ne zaman yapılmalıdır? Serebral palsi tedavileri çocuğun yaşamını nasıl değiştirir?

Medical Park Gebze Hastanesi Ortopedi ve Travmatoloji Uzmanı Yrd. Doç. Dr. Cengiz Çabukoğlu serebral palsi hakkında merak edilenleri Sağlığım İçin Herşey’de anlattı.

‘‘BELİRTİLERİ, BEYİNDE ETKİLENEN YERE GÖRE DEĞİŞİR’’

. Serebral palsi (beyin felci) nasıl bir hastalıktır? Çocuklarda görülme oranı nedir?
“Serebral palsi, beyindeki bir hasara bağlı motor fonksiyonların özellikle etkilendiği bir  hastalıktır. Beyindeki etkilenme doğum öncesinde, doğum sırasında veya sonrasında olabilir. Oksijensiz kalma da sebep olarak gösterilir ama bunun birçok sebebi vardır. Genetik duruma da bağlanabilir. Ancak ağırlıklı olarak doğum travması veya erken doğum neden olur. Ortalama binde 2 civarında görülürken; tıbbın gelişmesiyle beraber erken doğan bebekler daha uzun yaşatılabilir hale gelmiştir. Beyinde etkilenen yere göre değişik belirtiler gösterir. Birkaç yeri birden etkilemişse o zaman onlar görülür. O yüzden birçok özellikleri benzese bile bir serebral palsili hasta diğerine tam benzemez. Bazısı çok daha ağır olup yatalak durumdayken bazısı normal hayatını sürdürebilir. Serebral palsi halk arasında inanıldığı gibi zeka özürlü demek değildir. Hastaların yüzde 70’i çok daha az etkilenir. Serebral palsinin normal hayatla bağdaştırılması için çaba sarf edilmelidir. Çocukların sosyal hayatın içine sokulması gerekir.”

‘‘NORMAL BİR BEBEĞİN DAVRANIŞLARINI YAPAMAZ’’

. Yeni doğan bebekte serebral palsi olduğu nasıl anlaşılır?
“Serebral palsili bir bebek normal bir bebeğin yaptığı davranışları yapmaz. Oturması gerektiği zaman oturamaz. Emme ile ilgili gecikme olur. Bebeğinin gelişme sürecinde bir aksaklık olduğunu düşünen anneler bir çocuk doktoruna başvurmalıdır. Her belirti serebral palsi olmayabilir. Ama bunun baştan tanısının konulabilmesi için birinci aşama çocuk doktoruna başvurulmasıdır. Anormal kasılmalar, epilepsi veya sara nöbetleri, başını tutamama, anormal hareketler oluyorsa bu sonraki aşama çocuk nörolojisinin görmesidir. Beyindeki dokunun zarar görüp görmediği tanısı MR çekilerek konulabilir.”

‘‘BÜYÜME TAMAMLANINCAYA KADAR TEDAVİYE DEVAM EDİLMELİ’’

. Serebral palsi tedavisinde ne tür yanlışlar ve tür sonuçlar vardır?
“Tanı ilk konulduğu andan itibaren, etkilenme durumuna göre fizik tedaviye başlanmalıdır. Ama uyum, eğitim, aile içi dayanışma, konuşma bu konulardaki eğitimler normal bir çocuğa yapılıyor gibi yapılmalıdır. Başından itibaren hiçbir zaman tedavi bırakılmamalıdır. Eğer tedaviler aksarsa hastalığın rahatsızlığına bağlı kasılmalar ve bunların sonucunda kemik ve eklemlerde bozulmalar zaman içerisinde olur. Fizik tedavi, ortopedi, nöroloji gibi birçok branşın dahil olması gereken bir tedavidir. Büyüme tamamlanıncaya kadar bu tedavilerin yapılması ihmal edilmemelidir.”

SEREBRAL PALSİNİN TEDAVİSİ UZMAN EKİP İŞİ

. Serebral palsi tedavisinde hangi uzmanlar yer alır?
“Serebral palsi tedavisi ortopedist, göz doktoru, çocuk doktoru, fizik tedavi uzmanı, çocuk nöroloğu, ürolog  diyetisyen, beslenme uzmanı, sosyal danışman ve psikoloğun dahil olduğu bir ekip tarafından yapılır. Psikolog bazen aile bazen çocuk için eğitim ve konuşma terapileri uygular.”

Yrd. Doç. Dr. Cengiz Çabukoğlu

. Serebral palsili çocuklara fizik tedavi ve rehabilitasyon alanında hangi tedaviler uygulanır?
“Serebral palsili bir hastada kasılma, koordinasyon ve denge bozukluğu gibi sorunlar olabilir. Örneğin bir bardağı almak için eğildiğinde tutturamaz. Ama bu denge, koordinasyon ve kas gücü geliştirilerek daha iyi hale getirilebilir. Bu süreç büyüme tamamlanıncaya kadar devam eder. Az etkilenen bir kişi çok daha hızlı iyileşebilir. Büyürken bu kasılmaların etkisiyle kemiklerle kasların uzama hızı aynı şekilde olmadığı için tekrarlama veya başka sorunlar çıkma ihtimali vardır. O yüzden büyüme tamamlanıncaya kadar hep doktor gözetiminde kalmak ve tedaviye devam etmek gerekir.”

CERRAHİ TEDAVİ

. Serebral palside ne tür sorunlar cerrahi müdahaleyle çözülür?
“Denge ve kas güçlendirme bakımında tedavinin temeli fizik tedavidir ama bazen fizik tedavi bir yere kadar getirir. Fizik tedavi doktorları ve fizyoterapistlerle öncelikle yapamadığı hareketler değerlendirilir. Nedeni eğer kasla ilgili ise kaslarda uzatma, bazen kasın fonksiyonunu farklı bir fonksiyona getirme (tendom transferi), bazen de kemiklerde şekil bozuklukları (deformite) oluşmasına bağlı kemik ameliyatları yapılır. Bazen bunların da hepsinin aynı anda yapılması gerekir. Çünkü hastanın birçok yeri etkilenmiş olur ve hepsinin iyileşme ve fizik tedaviye başlama süreçlerinin beklenmesi gerekir. Bu nedenlerle bazen 15 ameliyatın aynı anda yapıldığı hastalar vardır.”

‘‘BEŞ YAŞA KADAR CERRAHİ YAPILMAZ’’

. Serebral palside cerrahi tedavi ne zaman yapılmalıdır?
“Beş yaşa kadar cerrahi yapılmaz. Çünkü hızlı büyüme evresinde ameliyat yapılsa bile daha çabuk tekrarladığı görülmüştür. Bu nedenle beş yaşına kadar olan durumlarda 6 aylık botoks uygulamalarıyla daha iyi fizik tedavi ve daha iyi sonuç alma amaçlanır. Yürüme, elini kullanabilme için en önemli yaş dönemi olduğu için botoksla geçici olarak kasları felç edilir. Beş yaş dolduktan sonra ise tekrar cerrahi tedavilere başlanır.”

. Serebral palsi tedavileri çocuğun yaşamını nasıl değiştirir?
“Etkilenme derecelerine göre her hastada farklı sonuçlar elde edilir. Az etkilenmiş bir hasta dışarıdan fark edilemeyecek kadar iyi bir hale gelirken, yürüyemeyen birisi yürüyebilir hale gelebilir. Oturamayan kişi oturabilir. Var olduğu halden çok daha iyi hale gelir. Ama tamamen normal hale gelmesi etkilenme derecelerine göredir. Deneysel çalışmaları hala devam eden kök hücre tedavisi ile belki 10-15 sene sonra beyindeki hasar iyileşmiş ve bu sorunlar da ortadan kalkmış olacak. Ama ortopedik sorunların mutlaka çözülmesi gerekir.”

15 AMELİYATIN YAPILDIĞI BİR VAKA İSE…

.  Cerrahi sırasında ne tür anestezi uygulanır? İyileşme süreci ne kadardır?
“Kemik ameliyatının 45 gün-2 ay gibi uzun bir istirahat süreci vardır. O nedenle hem tatil yapabilmeleri hem de gelecek eğitim durumuna yetişmeleri için mayıs sonu- haziran başı ameliyatlar yapılır. Sadece yumuşak doku gevşetmeleri ise 1 hafta sonra fizik tedavi başlanabilir hale gelir. Alınan anestezi süresi ortalama 1-2 saati geçmez. Hastanede kalış süresi bir günü geçmez. Eğer 15 ameliyatın yapıldığı bir vaka ise en fazla 3-4 gün hastanede kalır. Çünkü ağrı kontrolü ve enfeksiyona ait tedavilerinin yapılması gerekir. Evde bakımı ile ilgili eğitimler verilerek hasta takip edilir.’’

. Serebral palsili yakını olan kişilere ne önerilir?
‘‘Hiçbir zaman umutlarını kaybetmemeliler. Bulaşıcı veya kötü bir hastalık değildir. Hayatın içinden ayırmamalarını, normal arkadaşlık ortamlarını sağlamalarını ve tedavileri düzgün bir şekilde yapıldığı sürece çok daha iyi olabileceklerini bilmelerini isterim.”