Şiddetli Erkek Kısırlığının Tedavisi

Erkek kısırlığına yol açan faktörler neler? Kabakulak enfeksiyonu erkeklerde kısırlığa yol açar mı? Erkek kısırlığına ait vakalarda artış mı var? Şiddetli erkek kısırlığının tedavisinde hangi alternatifler sunuluyor? Medical Park Göztepe Hastanesi Kadın Doğum ve Tüp Bebek Uzmanı Yrd. Doç. Dr. Aynur Erşahin, Sağlığım İçin Herşey’de, erkek kısırlığının tedavisindeki son gelişmeleri ve hiç spermi olmayan erkeklere çocuk sahibi olma imkanı sunan tedavileri anlatıyor.

KISIRLIKTA RİSKLİ DURUMLAR

. Kısırlıkta kadından mı yoksa erkekten mi kaynaklanan problem daha fazladır?
“Evli çiftlerin yüzde 15-20’sinde kısırlık problemleri ile karşılaşabiliyoruz. Bunlar içerisinde yüzde 45-50 kadından kaynaklanan, yüzde 40 erkeğe ait problemler, yüzde 20 ise kadın ve erkekte nedeni açıklanamayan gebe kalamama durumları vardır. Özellikle de infertilitede yüzde 20 gibi bir neden oldukça yüksektir. Aslında bu vakalar araştırıldığında birçok neden bulunabilir. Çiftler geldiğinde, detaylı araştırmalarla açıklanamayan gebe kalamama durumunun, tedaviye başlarken yaklaşık yüzde 15’ini açıklayabilir hale getiriyoruz. En sık rastlanan durum ise endometriozis denilen bir rahatsızlıktır. Kadınlarda ağrılı adet görme ile birlikte bazen ileri aşamadaki çikolata kistleri ile bu durum ortaya çıkabiliyor. Bu da infertilitede en büyük açıklanamayan risk olarak yer alıyor.”

” ERKEK İNFERTİLİTESİ VE AZOSPERMİK VAKALAR

. Günümüzde erkek kısırlığına yol açan ne gibi faktörler var ve erkek kısırlığına ait vakalarda artış söz konusu mudur?
“Erkek infertilitesini dört grupta inceliyoruz. Spermin hiç olmama durumundan kaynaklanan azospermik bir grup ya da spermin sayı, hareket ve morfolojik görünümü ile ilgili olan bir azlık veya sperm parametreleri tamamen normal ya da ejakülasyonun olmaması gibi nedenler erkeklerde infertiliteye neden olur. Azospermik grupta, verilen sperm incelemesinde hiç spermin görünmediği vakalarda, iki nedene bağlı olarak ortaya çıkar. Biri spermin testiste üretiminin hiç olmamasından, diğeri ise testiste üretim olmasına rağmen kanallardaki doğuştan ya da sonradan geçirilmiş bir enfeksiyona bağlı tıkanıklıklardan dolayı azospermik vakalara rastlanmaktadır. Kanallardaki tıkanıklık bu grubun üçte birini oluşturmaktadır. Bu da menide spermin hiç görülmemesinden kaynaklanır.”

. Şiddetli erkek kısırlığı nedir?
“Şiddetli erkek kısırlığı denen grubun içinde ‘azospermi’ yani menide hiç spermin görülmemesi yer alır.  Sperm sayıları 5 milyonun altında olan erkekler de bu gruba girer.  Spermin ileri derecede hareket azlığı veya görünümünün anormal olması da şiddetli erkek kısırlığı sınıfında değerlendirilir.”

“ERKEK KISIRLIĞINDA VARİKOSEL CİDDİ BİR NEDENDİR”

. Varikosel geçiren erkeklerde kısırlık oluşma durumunun yaşanma riski nedir?
“Varikosel, erkek kısırlığında ciddi bir nedendir. Varikoselin burada derecesi önemlidir. Özellikle hastalar sperm azlığında yani spermin 20 ila 16 milyonun altında olduğu durumlarda ve hareket azlığının görüldüğü durumlarda varikosel teşhisi için bir inceleme yapılır. Bu incelemede varikosel saptanırsa bazı hekimlerce ameliyat önerilir. Varikoselin ameliyat gerektirip gerektirmemesi ancak hastada klinik olarak bir ağrı şikayeti varsa değerlendirilmelidir. Bu da üçüncü ya da dördüncü aşamadaki varikosel hastalarına önerilir. Ama diğer türlü sayı ve hareket azlığı var fakat ağrı şikayeti yoksa bu vakalar ameliyat edilmesi gereken bir durum olarak nitelendirilmiyor.”

Yrd. Doç. Dr. Aynur Erşahin

AMELİYAT NE ZAMAN ÖNERİLİR?

. Varikoseli bilmeyen, tanısını almamış kişiler için varikosel hastalığının nedenlerini ve sonuçlarını açıklayabilir misiniz?
“Varikosel testislerde varislerin genişlemesi, testis etrafında venlerin genişleyerek varisli bir hal alması durumudur. Bu da testislerde ısı arttırımına neden olur. Varikoselin oluşturduğu venlerdeki genişleme sonrası ısı artışı testislerde sperm üretiminde sayıca azalmaya ve hareketliliğinin azalmasına neden olur. Daha ileri aşamalarda varikosel spermin DNA kromozomunun yapısını da etkiler. Bu aşamaya varacak şekilde ileri derecede, üçüncü-dördüncü derecede belirgin bir damar genişlemesi olan hastalarda şiddetli ağrılar görülür. Bacaklara vuran çekilme tarzı ağrılar bunun belirtisidir. Bu durumda hem spermin durumunun düzeltilmesi hem de spermdeki DNA bozuklukların ortadan kalkması, ısı dengesinin normale erişmesi için ameliyatı öneriyoruz. Ama diğer klinik bulgular yoksa varikosel ameliyatını önermiyoruz.”

“KABAKULAK ENFEKSİYONU KISIRLIĞA NEDEN OLABİLİR”

. Geçirilmiş kabakulak enfeksiyonu erkeklerde kısırlığa yol açabilir mi?
“Özellikle çocukluk döneminde geçirilen kabakulaklarda etkilenme olabiliyor. Ama asıl ergenlik döneminde, yani ileri yaşlarda geçirilen kabakulaklarda testislerde iltihaplanma ortaya çıkıyor. Bu da kanallarda tıkanıklıklara ya da testisin sperm üretiminde bozukluklara neden olabiliyor. Bu durum ileri aşamalarda erkek kısırlığı olarak karşımıza çıkıyor. O yüzden ergenlik döneminde geçirilen gerek kabakulağa bağlı gerek başka seksüel yollarla geçen bel soğukluğu gibi enfeksiyonlar da testislerde hasar yaratabilir. Tüberküloz enfeksiyonu da testislerde iltihaplanmaya neden olur ve sperm üretimini azaltır.”

‘‘EN ÖNEMLİ FAKTÖRLER HORMONAL BOZUKLUKLARDAN KAYNAKLANABİLİYOR’’

. Erkek kısırlığına yol açan başka faktörler de var mı?
“Aslında faktörlerin bazılarının nedeni tam bilinemiyor. Ama en önemli faktörler hormonal bozukluklardan kaynaklanabiliyor. İnsan üreme sistemi beyinden başlar. Beyinde hipotalamus denilen beynin alt bölgesine yerleşen kısım ve hipofiz denilen üreme hormonlarını salgılayan bölgenin geçirilmiş olan hastalıkları buraların yeterli hormon salgılayamama durumundan dolayı hormonal bozukluklar görülüyor. Yeterli hormon salgılanmadığında sperm üretimi gerçekleşmiyor ya da testesteron hormonu üretimi de yeteri kadar olmuyor. Kromozomal bozukluklar özellikle de azospermik grubunda yüzde 10-15’inde kromozom bozuklukları yer alıyor. Bunlar içerisinde klinefelter sendromu dediğimiz özellikle de Y kromozomuna bağlı bozukluklarla giden durumlarda şiddetli erkek kısırlığı görülebiliyor.”

“MİKROÇİP UYGULAMALARI İLE EN DOĞRU SPERM SEÇİLİYOR”

. Günümüzde tıbbın geldiği noktalarda şiddetli erkek kısırlığına sunulan alternatifler nelerdir? Altta yatan nedenlere göre ne tür tedavi seçenekleri vardır?
“Günümüzde tıp teknolojisinde tüp bebekte 15-20 yıllık bir süre içerisinde hızlı gelişmeler görüldü. Önceleri mikro-enjeksiyon tekniği birçok infertil çiftte bebek sahibi olma yolu açılmıştı. Daha sonra ise testislerden biyopsi ile spermi hiç olmayan erkeklerde de sperm eldesi ile birçok çift çocuk sahibi oldu. Ama o yıllardan şuana geldiğimizde daha değişik sperm seçme yöntemleri ortaya çıktı. Bunlar içerisinde de günümüzde en sık kullandığımız imsi denilen yöntem ile spermlerin altı bin kez büyütülmesi ile görünüm olarak en normal spermi seçme imkanı ile mikroçip uygulamaları kullanılmaya başlandı. Mikroçip yöntemi ile spermin DNA yapısı içerisinde en normal spermi seçerek mikroenjeksiyon yöntemi ile tedaviler yapılmaya başlandı.”

MİKROÇİP YÖNTEMİNDE BAŞARI ORANI YÜZDE 55-60

. Erkek kısırlığında kullanılan mikroçip yöntemi nasıl bir yöntemdir? Erkek kısırlığında özellikle hangi vakalara önerilir? Başarı oranları nedir?
“Mikroçip yöntemi henüz yaklaşık bir yıldır kullanılan bir yöntem. Bu yöntemle oldukça başarılı gebelik sonuçları elde ediyoruz. Mikroçip özellikle insan vücudunu taklit ederek, mikro kanallar vasıtasıyla spermin mikro kanallardan geçerek bir yarışa sokulması ve bu yarım saatlik yarış sonucunda akışkan kanallar içerisinde sonuca ulaşan spermin yarışı kazması ile uygulanıyor. Bunlar da DNA yapısı olarak en normal spermler olarak görülüyor. Yapılan mikro enjeksiyon işleminde de gayet iyi embriyo gelişimleri görüyoruz. Embriyolar beşinci güne kadar çok güzel gelişim gösteriyor ve içerisinden seçilen doğru embriyolarla da başarı oranı yüzde 55-60’lara çıkıyor.”

TÜP BEBEK TEDAVİSİNDE ERA TESTİNİN ÖNEMİ

. Tüp bebek tedavisinde başka ne tür gelişmeler var?
“Tüp bebek tedavisinde gelişmeler hızla ilerliyor. Bazı hastalara defalarca iyi kalitede embriyo transfer edilmiş ama hasta iki-üç tüp bebek denemesinde gebe kalamamış oluyor. Bu hastalara endometriyum uygun bir dönemde mi transfer edildi diye ‘era’ testi uygulaması yapılıyor. Tedaviye başlamadan bir önceki ay rahim içinden ufak bir doku örneği alarak endometriyuma tutunma dönemi hangi gün ile daha uyumlu diye bir test yapılıyor. Bu teste bağlı olarak bir sonraki ay tüp bebekte embriyo transfer tarihini belirliyoruz. Çiftlere önerim umutlarını kaybetmemeleri. Günümüzde gelişen teknoloji birçok imkan sunmakta. Bir tek tüp merkezi ile yetinmemeleri önemli. Laboratuar ortamının da tüp bebek tedavisinde çok önemli bir yere sahip olduğunu unutmamalılar. Özellikle de gelişmeleri takip eden ileri teknolojilere yer açan bir laboratuar ile birlikte yeniden tüp bebek denemelerini ve umutlarını bu süreç boyunca kaybetmemelerini öneririm.”