Sigara Nasıl Bırakılır?

Sigara tiryakiliği, en öldüren toplumsal zehirlenme olayıdır. Sigara bağımlılığı en sık rastlanan hastalıktır. Sigara, tütünde ve kağıdında taşıdığı 4000`den fazla kimyasal madde yüzünden hastalıklara ve ölüme neden olur. Bunlardan 50`sinin kansere yol açtığı gösterilmiştir.
Sigara bağımlılığının ve keyif vericiliğinin nedeni nikotindir. Nikotin kalp ve damarları etkileyerek, tansiyon, damar tıkanıklığı ve çarpıntıya neden olur. Dumanında bulunan karbonmonoksit gazı, kanda oksijen taşınmasını azaltır, hücreler oksijensiz kalır. Dünya Sağlık Örgütü (WHO) verilerine göre, yılda 4.8 milyon kişi sigara yüzünden ölmektedir. 2025 yılında bu rakamın 10 milyona çıkması beklenmektedir. Bunun yüzde 70`i gelişmekte olan ülkelerden olacaktır. Her geçen yıl zengin ülkelerdeki sigara içme oranı azalırken, gelişmekte olan ve az gelişmiş ülkelerde sigara kullanımı artmaktadır. Üstelik sigaraya başlama yaşı her geçen gün düşmektedir. İlkokul çağındaki çocuklarımız gizli reklamların etkisi ile ve aile fertlerini örnek alarak sigaraya başlamaktadır.

. Erkeklerde tüm kanser türlerine bağlı ölümlerin %35`inin, kadınlarda ise yüzde
15`nin nedeni sigaradır.

.Akciğer kanserine bağlı ölümlerin %90`ının nedeni sigaradır. Akciğer kanseri en sık görülen kanserdir. Sigara içmeyenlerde de akciğer kanseri görülür ancak içenlerde risk 20 kat fazladır

. Sigara içenlerde akciğer dışlında ağız, dil, dudak, gırtlak, yemek borusu, pankreas, böbrek, mesane, prostat, rahim kanseri riski de artmaktadır.

İstanbul Tıp Fakültesi`nin yaptığı bir araştırmada gösterilmiştir ki sigara içmeyip evde dumana maruz kalan kadınlarda yaşam süresi daha kısadır.

. Sigara, KOAH`ın (kronik obstrüktif akciğer hastalığı) en önde gelen nedenidir.

.Sigara içenlerde kalp krizi geçirme riski 3 kat artmaktadır. Sigara içenlerde felç, emboli, tansiyon yüksekliği gibi tüm damar hastalıklarında artış olur.

. Sigara içen gebe kadınların çocukları düşük doğum tartılı doğmakta, bu
bebeklerde ileri yaşlarda akciğer hastalığı riski artmaktadır.

. Sigara kadın ve erkeklerde kısırlığa yol açmaktadır. Sigara, erkeklerde iktidarsızlığa neden olmaktadır.

. Sigara`nın özellikle kadınlarda cilt sorunlarına yol açtığı, kırışıklığı arttırdığı bilinmektedir. Klinik pratikte sigara bırakan kadınların kozmetik kullanma gereksiniminin azaldığı görülmektedir.

NİÇİN SİGARAYA BAĞIMLIYIZ?

Sigaraya ne nedenle başlarsak başlayalım, sigarasız yaşamı sürdürmekdeki güçlüğün nedeni sigaradaki nikotindir. Nikotin güçlü bir bağımlılık yapıcı maddedir. Kokain, eroin ve alkol ile karşılaştırıldığında en az bunlar kadar bağımlılığa neden olur. Üstelik toplumca sigara içmek kanıksanan bir davranış olduğu için, salgın biçiminde bir bağımlılık ajanıdır.

Sigara bağımlılığının SOSYAL, PSİKOLOJİK, FİZYOLOJİK bir tabanı vardır.
Üzüntüde, sevinçte, sıkıntıda yalnızlıkta sigara içme yanlış toplumsal bir davranış haline gelmiştir. Bağımlılarda sigara yakmak, taşımak bir refleks halindedir. Nikotin beyini kontrol eder hale gelmiştir. Sigara bırakma sürecinde bağımlılığın bu parçaları göz önüne alınarak plan yapılmalıdır.

SİGARA YOKSUNLUK BELİRTİLERİ

. Huzursuzluk
. Uykusuzluk
. Gerginlik
. Düşünceleri toplamada güçlük
. Sinirlilik
. Yorgunluk
. Titreme
.  Baş ağrısı
. Kabızlık
. Ağız kuruluğu
. Öksürük, balgam çıkarma

SİGARA BIRAKMA YÖNTEMLERİ

Dünyada sigara içen insanların yarıdan fazlası bırakmak istemektedir. Bu istek ne yazık ki bir çok gerçek dışı, kar amaçlı ancak bilimsel olmayan yöntemlerin de yayılmasına yol açmıştır. Ciddi sağlık kuruluşları ve örgütler, ancak bilimsel kaynaklara dayanan yöntemleri önermektedir. Danışmanlık, psikolojik destek, ilaç tedavisi bilimsel olarak kanıtlanmış yöntemlerdir. Çeşitli ışınlarla, aygıtlarla, akpunktur, hipnoz gibi alternatif tıp yöntemleri ile yapılan bırakma tedavileri ile ilgili yeterli bilimsel veri yoktur. Ülkemiz ve dünyadaki uygulamalarda bu yöntemler, bilimsel kuruluşlardan çok kar amaçlı şirketlerce uygulanmaktadır.

Sigarayı bırakmada birkaç yöntem vardır:
Kendi kendine bırakma:
Bağımlıların bir kısmı sigarayı birden, kendi kendine bırakabilir. Bu zaman zaman yoksunluk sorunlarına yol açtığından bağımlıya zor anlar yaşatabilen bir yöntemdir. Ancak güçlü bırakma isteği ve sigaranın yol açtığı sorunlar yüzünden bu yöntemle bırakan insanların sayısı hiç de az değildir.

Etkinliği kanıtlanmış tıbbi tedavi:
Kendi kendine bırakmakta zorlanan kişilerde en etkili tedavi, hekim gözetiminde bilimsel yöntemlerin kullanılmasıdır. Bir tedavinin bilimsel olabilmesi için tarafsız araştırmacılarca bir çok kişide denenmesi ve başka yöntemlerle karşılaştırılarak uluslararası kabul gören dergilerde yayınlanmış olması koşulu aranır. Bu dergiler araştırma yazılarını bir çok bilim adamına danışarak yayınlamayı kabul ettiklerinden, her bir araştırma farklı ülkelerden hakemlerce de ele alınmış olur.

Sigara bırakmada etkinliği kanıtlanmış ve 2007 yılı başında ülkemizde ulaşılabilen tedaviler, Nikotin yerine koyma ve bupropion tedavileridir. Bu tedavilerden nikotin yerine koyma tedavisi bant ya da sakız ile olmakta, bupropiyon ise hap olarak kullanılmaktadır. Her iki yöntem de sağlık çalışanları kontrolünde uygulanmalıdır. Ülkemizde bu konuda sadece hekimlerin yetkinliği vardır. Avrupa ülkelerinde bu konuda eğitim almış eczacı ve hemşireler de sigara mücadelesine katkıda bulnmaktadır.

Etkinliği bilimsel açıdan tartışmalı tedaviler:
Hipnoz, akupunktur, luksopunktur gibi yöntemlerdir. Bu konuda araştırmalar vardır. Ancak etkisi kanıtlanmamıştır.

SİGARAYI BIRAKMAK İÇİN HAZIRLANMAK GEREKİR

Önce kişinin kendisi buna karar vermelidir. İş yeri ya da ailesinde bırakmak isteyen başkaları varsa bunları da sürece katmak başarıyı arttıracaktır. Sigarayı bırakma sürecinde karamsarlığa kapılmamak gerekir. Zor anların olacağı ama bunları bu güne değin yüzbinlerce sigara bırakanın atlattığını unutmamak gerekir.

Bırakmak için bir gün belirlemek gerekir. Azaltarak bırakmada başarının az olduğu bilinir. Sigara bırakmadan önce niçin bırakmak isteiğinizi küçük bir kağıda yazıp yanınızda taşımalısınız. İleride sigara baskısı olduğunda bu kağıt sizdeki bırakma isteğini kamçılayacaktır.
Her gün bir 5 dakika ayırıp sigarasız yaşamın iyiliğini düşünmeniz, size yardımcı olacaktır.
Bırakma sürecinde kahve ve çay içimini azaltmak, meyve çayı ve su içimini arttırmak sürece yardımcı olacaktır.
Ev ve iş yerinden sigarayı anımsatan materyalleri (küllük gibi) uzaklaştırmak, giyisileri, evi havalandırmak size temiz bir ortam sağlayacaktır.
Unutmayın! Sigarayı bıraktığınızda yepyeni bir insan olacaksınız. Bu yüzden diş bakımı yaptırmanız, sigara nedeni ile sararan bıyık, saç ve tırnaklarınızı temizletmeniz önemlidir.

BIRAKTIĞINIZ GÜN

Bırakma günü sizin için bir bayramdır. İlk günler zor olacağı fikri doğru değildir. İstekli kişi, bu günleri özellikle destekle kolay aşar.
Sigarayı bırakınca yerine gelen ağız tadı ve sağlıklı süreç yüzünden kilo alımı olabilir. Ancak bol sıvı içmek, abur cubur diye anılan gıdalardan uzak durmak ve egzersiz yapmak bunu engeller.

Özelikle egzersiz sigara bırakmaya destek olur.
Hobi edinmek sigarasız günlerde sizi oyalayacaktır. Günde 20 sigara içen bir kişi en az 20 dakika sigaraya zaman ayırmaktadır. Her gün 20 dakika başka bir şeyle uğraşmak (kitap okumak, müzik dinlemek, vb) birey olarak gelişmenizi de destekleyecektir.

Sigarayı bıraktım diyebilmek için, 1 yıl içmemek gerekir. Bu süreden sonra bile bir tane içilse, eski sigara sayısına çıkılabilir. Bu nedenle sigarayı terk ettikten sonra, bir daha tatmamak gerekir. İlk bırakma haftaları zordur. İstek geldiğinde o ortamdan uzaklaşmak, su içmek, egzersiz yapmak ya da başka bir işle uğraşmak, size yardımcı olacaktır.
Sigara içmeye devam eden arkadaşlarınız size içme baskısı yaptığında, onlara da bırakmalarını önerin. Unutmayın zor olanı yapan ve örnek alınacak olan sizsiniz.

YOKSUNLUK VE BAŞA ÇIKMA

Sigara bırakıldığında bazı sorunlar olabilir. Ancak bu basit desteklerle 2 – 3 haftada çözülür. Sigara bırakıldığında akciğer temizleme işlemleri güçlenecek balgam ve öksürük artacaktır. Bu uygun bir tepkidir. Akciğer kendine geliyor denilebilir. Bol su içmek ve göğüs hastalıkları uzmanına gitmek size yardımcı olacaktır. Sigarayı bırakanlarda kabızlık olursa, lifli ve sulu gıda alımı sorunu azaltır. Sinirlilik, tepkililik gibi durumlarda egzersiz, psikolojik destek ve bazen ilaç desteği bağımlıya yardımcı olur.

SİGARA İÇME BASKISI ORTAYA ÇIKARSA

Eğer sabretmeyi başarırsanız, istek geldiğinde 3-5 dakika sürüp geçtiğini göreceksiniz. Bu kısa süreyi atlatmak sizin elinizde:

. Meyve ya da çiğ yenebilen sebzeler (havuç, marul, salatalık gibi) atıştırın.
. 10 kez derin nefes alıp verme egzersizi uygulayın.
. Basit egzersiz hareketleri yapın.
. Duş alın.
. Yemek sonrası istek geldiğinde sofrada oyalanmayın, hemen kalkıp dişlerinizi fırçalayın.
. O anda bir işle meşgulseniz, kısa bir süre yaptığınız işi bırakıp başka bir şeyle ilgilenin. Bu aşırı istek gelen dönemlerde, bırakmaya hazırlık aşamasında önerilen hobilerinizle uğraşabilir, evde oturuyorsanız dışarı çıkabilir, iş başındaysanız kısa bir süre odanızdan çıkıp bir arkadaşınızla kısa bir sohbet yapmayı ya da gazete okumayı deneyebilirsiniz.
. Asla “Bir tane içsem ne çıkar.” diye düşünmeyin. İçeceğiniz tek bir sigara, yeniden başlama riskinizi arttıracaktır.

SİGARAYI BIRAKMANIN FAYDALARI

Sağlığınıza yararları:

20. dakikada
. Nabız, kan basıncı, vücut ısısı normale döner.

24. saatte
. Kanda karbonmonoksit gazı hızla azalır.

2 hafta – 3 ay sonrasında
. Efor kapasiteniz artar.
. Öksürük azalır ve 3 ay içinde kaybolur.
. Balgam miktarı 2 haftada yarı yarıya azalır.
. Soluk alıp vermeniz kolaylaşır.
. Koku ve tat alma duyularınız iyileşir.
. Bağışıklık sisteminiz güçlenmeye başlar.
. Kendinizi daha dayanıklı ve güçlü hissetmeye başlarsınız.
. Diş ve parmaklarınızdaki sarı lekeler kaybolur.

1. yılda
. Kalp krizi geçirme riskiniz ilk günlerden itibaren azalmaya başlar, 1 yılın sonunda risk yüzde 50 azalır.
.Beyin kanaması ve bacaklardaki damar hastalığı riski %30 – 50 oranında azalır.
. Kronik bronşit ve amfizem (KOAH) gibi solunum yetmezliğine yol açabilen akciğer hastalıklarının ortaya çıkması engellenir. İlerleyen yıllarda solunum fonksiyonları iyileşir.

5. yılda
. Ağız, gırtlak, yemek borusu, idrar torbası kanseri riski yarı yarıya azalır.

10. Yılda
. Felç olma riskiniz 5 – 10 yıl içinde hiç sigara içmemiş olanlarla aynı düzeye iner.
. Akciğer kanseri, ağız, gırtlak, yemek borusu, idrar torbası, böbrek, pankreas kanseri riski azalır.

15. yılda
. Koroner damar hastalığı ve kalp krizi riski, hiç içmeyenlerinkiyle aynı olur.

Ekonomik yönü:
Sigaraya ayırdığınız para cebinizde kalacağı için tasarruf etmiş olacaksınız. Günde bir paket yabancı sigara içen bir kişi, bir yıllık sigara parasıyla eşi ile 1 hafta tatile gidebilir.

Prof. Dr. Çağlar Çuhadaroğlu
Acıbadem Maslak Hastanesi Sigara Bırakma Kliniği
www.acibadem.com.tr