Sigarada Düz Paket Uygulaması Halk Sağlığı İçin Önemli Bir Kazançtır

Sağlığa Evet Derneği Başkanı Prof. Dr. Elif Dağlı, sigarada düz paket uygulamasının, Türkiye’deki tütün tüketimini 2008’in başına çekebileceğini belirterek, “Düz paket diğer kanun uygulamalarıyla etkili olur.” dedi.

5 Ocak 2020’den itibaren de sadece yeni standart paketlerin satışı yapılabilecek ve piyasada eski tip paket bulunmayacak. 5 Ocak’a kadar yeni paketlerle üretim yapılacağı gibi mevcut paketlerin piyasadaki satışı devam edecek.

Sağlığa Evet Derneği Başkanı Prof. Dr. Elif Dağlı, 5 Aralık 2020 tarihi itibarıyla sigaraların tek tip düz paketle satılacak olmasından dolayı sivil toplum adına gurur duyduklarını, konu ile ilgili çalışmalar sürdüren tüm kamu ve sivil toplum temsilcilerini kutladıklarını söyledi.

Dağlı, düz paketin yapılması gereken en önemli tütün kontrolü adımlarından biri olduğunu kaydetti. Paketlerin, renkleri, görsel algıları ve şekilleriyle sigara firmasının reklam unsurlarını taşıdığını, bağımlıların rengi gördüğünde beyinlerinde bağımlılık mekanizmasının harekete geçtiğini anlatan Dağlı, “Bunların, cazip olmayan tek renk olması ve firmanın marka adının sadece üstünde bulunması dışında başka bir tanıtıcı özelliğinin olmaması görsel algı bağımlılığını ortadan kaldırıyor.” diye konuştu.

“TÜTÜN ENDÜSTRİSİ TÜTÜN TÜKETİMİNİ AZALTAN HER GİRİŞİME KARŞIDIR”

Mevcut sigara paketlerinin, sigarayı daha çekici halde pazarladığını ve tüketimi teşvik ettiğini vurgulayan Dağlı, düz paketin, öldürücü tütün ürünlerinin cazip paketleriyle reklam ve promosyon aracı olmasını engelleyeceğini ve tüketimi azaltacağını belirtti. Dağlı, sigara paketlerinde bazı markaların daha az zararlı olduğu algısını yaratan görsel simgelerin ortadan kalkacağını anlatarak, düz paket uygulamasına ilk geçen Avustralya’da sigara tüketiminin azaldığını aktardı.

Tütün endüstrisinin tütün tüketimini azaltan her girişime karşı olduğuna işaret eden Dağlı, şöyle devam etti:

“İlk uygulamayı başlatan Avustralya hükümetini dava ederek sindirmek istemiştir. Ancak Avustralya hükümeti düz paket davalarından haklı, endüstri ise haksız çıkmıştır. Avustralya düz paket uygulamasının Anayasaya uygun olduğunu, serbest ticaret ve rekabet kuralları kapsamında değerlendirilmediğini, devletlerarası ikili ticaret anlaşmalarını zedelemediğini göstermiştir. Endüstrinin düz paket uygulamasını engelleyici herhangi bir hukuk savaşına artık giremeyeceği, girse de kaybedeceği bilinmektedir.”

Dağlı, sigara firmalarının “paket üzerinde” ve “satış noktasında” reklam yapabildiğini dile getirerek, “Satış noktasındaki reklamlarına bütün yasaları hiçe sayarak devam ediyorlar. Yüzde 99 ihlal var, İstanbul’daki satış noktası reklamlarında. Paketlerin düz renk ve birbirinden ayırt edilmeyen paketler olması, satış noktası reklam unsurunu da ortadan kaldıracak.” ifadesini kullandı.

“DÜZ PAKET, ONLARIN CANINI TAHMİN ETTİĞİMİZ KADAR ACITMADI”

Türkiye’nin gecikmeyle de olsa uygulamayı hayata geçirmesinin olumlu olduğunu belirten Dağlı, “Düz paket kanununun 2 özelliği var. Birincisi, paketlerin hepsi aynı renk olacak ve üstünde sadece marka ismi yazacak. İkincisi de standart paket olacak, yani bütün paketler aynı boy olacak. İkinci maddeyi Türkiye yerine getirmedi. Paketlerin hepsi düz renk olmakla birlikte aynı boy olmaması kanunun uygulamasını yarı yarıya bozacak.” değerlendirmesinde bulundu.

Paketin standart hale getirilmesi ve satış noktası reklam unsurlarının ortadan kaldırılması gerektiğinin altını çizen Dağlı, “Yaptığımız çalışmalarda gördük ki sigara firması düz paketten korkuyordu, artık korkmuyor. Düz paket onların canını tahmin ettiğimiz kadar acıtmadı. Tek önemsedikleri, satış noktası oldu. Satış noktasında sigaraların tamamen görünmez hale getirilmesi, gizli kutular içinde satılması ve reklam unsuru olmaması lazım.” dedi.

Prof. Dr. Elif Dağlı, Türkiye’de 2018’de Cumhuriyet tarihinin en yüksek tütün tüketiminin gerçekleştiğini hatırlatarak, şu görüşleri dile getirdi:

“Düz paket uygulaması, tütün tüketimini Cumhuriyet tarihinin en yüksek değerinden belki 2008’in başına çekebilir. ‘Düz paket, bütün sorunlarımızı çözecek, tütün kontrolünü tamamen sağlayacak ve tüketimi tamamen azaltacak.’ rüyasını görmemeliyiz. Kapalı alan sigara yasaklarının çok iyi uygulanması gerekiyor. 18 yaş altına satışta hapis cezası var ama uygulanmıyor. Sigara firmalarına Türkiye’de bazı destekleyici avantajlar sağlanıyor. Bunların durdurulması gerekiyor. Sigara firmalarının herhangi bir sağlık politikasının içerisine müdahil olmaması gerekiyor. Vergi ve fiyat politikalarının gelir elde etmek için değil, sigara tüketimini azaltmak üzerine kullanılması ve hesaplanması gerekiyor. Bütün reklam unsurlarının yok edilmesi gerekiyor çünkü çalışmalar, Türkiye’deki gençlerin önemli bir kısmının sigara reklamı gördüğünü ortaya koyuyor. Sürekli tedavi uygulaması ve kamuda sigara bırakma polikliniklerinin desteklenmesi ve teşvik edilmesi gerekiyor. Tütün kontrolünde çok güzel kanunlarımız var, maalesef kanunlar uygulanmıyor ve denetlenmiyor. Düz paket diğer kanun uygulamalarıyla birlikte etkili olur.”

“STANDART PAKET HÜKMÜ DE YERİNE GETİRİLMELİ”

Sağlığa Evet Derneği Yönetim Kurulu Üyesi Doç. Dr. Osman Elbek, sigarada düz paket uygulamasının yanı sıra en kısa zamanda standardizasyona gidilmesi gerektiğini bildirdi.

Dernekten yapılan yazılı açıklamada, sigarada “düz paket” uygulamasını değerlendiren Elbek, 5 Aralık 2018’te yayımlanan 4207 Sayılı Kanun’da yapılan değişiklikler arasında tütün ürünlerinin düz ve standart biçimde piyasaya arz olunması ile sağlık uyarılarının paketlerin en geniş iki yüzünde yüzde 85 oranında yer alması hükmü bulunduğunu aktardı.

Kanuna bağlı olarak hazırlanan yönetmelikte sadece “düz paket”e yönelik paket rengi, font bilgisi bulunduğunu ve kanunun standart paket hükmünün yerine getirilmediğini ifade eden Elbek, şu bilgileri paylaştı:

“Sigarada, farklı sigara boyutları ve çapları, farklı alt markalar ve içerikler ile farklı paket tipleri standartlaştırılmamıştır. En kısa zamanda sigara paketlerinin standardize edilmesi gerekmektedir. Aksi takdirde farklı boyuttaki paketlerin üzerinde sağlık uyarıları aynı şekilde görülemeyecektir. Yönetmelikte bandrollerin paket açıldığında yırtılacak şekilde yapıştırılacağı, bandrolün sağlık uyarılarını kısmen de olsa örtmeyeceği yönünde hükümler vardı. Bu hüküm, mevcut bandrol şekil ve usulünü değiştirmeyi gerekli kılıyordu. Ancak yayımlanan yönetmelik değişiklikleri, gerekli bandrolleme değişikliğinin yeni paketlerle eş zamanlı olamayacağını, gerekli uyumun en geç 31 Aralık 2020’ye kadar sağlanacağı yönündeki geçici bir madde ile gösterdi. Bu durumda 2021 başına kadar bandroller sağlık uyarılarının bütünlüğünü bozarak uygulanacak. Çok etkili olan sağlık uyarılarının bandrollerle örtülü olmaması gereklidir.”

“2015’TEN İTİBAREN 13 KEZ DÜZ PAKET SÖZÜ VERİLMİŞTİ”

Sağlığa Evet Derneği Yönetim Kurulu Üyesi Prof. Dr. Füsun Yıldız da düz paketle ilgili ilk resmi taahhüdün, Eylül 2012’de Dünya Sağlık Örgütünün Avrupa ve Doğu Akdeniz’den 42 ülkenin katılımı ile gerçekleştirilen düz paket konulu toplantısında yapıldığını ve Türkiye’nin düz pakete geçiş taahhüdünde bulunan ilk 10 ülke arasına girdiğini hatırlattı.

Yıldız, 2015’te yürürlüğe giren ve Resmi Gazete’de yayımlanan 2015-2018 Ulusal Tütün Kontrolü Eylem Planı Genelgesi’nde düz paket uygulamasına geçileceği taahhüdünün yer aldığına değinirken, şunları kaydetti:

“Düz paket 2016 yılında torba yasaya girmiş ancak son anda torba yasadan çıkartılmıştı. Basın taramalarından yapılan bir çalışmada 2015 yılından itibaren karar vericiler tarafından 13 kez düz paket sözü verilmiş olduğu saptanmıştır. Düz paket kanun teklifinin sunulması ile Türkiye politik olarak taahhüt etmiş ülkeler arasından 5 Aralık 2019 itibariyle uygulamayı yapan ülkeler arasına geçmiştir.”