Spastitede Yürüme Analizi

Spastik çocuk, beyninde lezyonu olan çocuk demektir. Beyindeki lezyonun derecesine göre vücutta hareket bozukluklar ortaya çıkar.Beyin gelişiminde sorun olan çocuklarda  doğumdan hemen önce, doğum sırasında ya da doğumdan sonra görülebilir. Ancak beyindeki  lezyon ilerleyici değildir, sabittir ama çocuk büyüdükçe belirtileri ağırlaşır; ömür boyu sürecek bir sakatlığa yol açar.

Hastalığın çeşitli tipleri vardır. Beynin neresi tutularsa ona göre hareket bozukluğu görülür. Mesela bir kol, bir bacak tutulabilir,  hemipleji tek taraflı olabilir veya iki alt bacak tutulabilir, üst hafif olabilir. Bazen dördü birden ya da  tüm vücut tutulabilir. Hastalığın karışık tipleri de vardır. Ama çoğunlukla spastiktir ve adaleler kasılıdır.  Bu yüzden hastalığa “spastik felç” “beyin felci gibi isimler de verilir. Çocuğun yürümesi bozulur, adaleler kısa kalır. Beklenirse bu sefer kemikler deforme olur. Değişik açıları vardır. Eğer bu açılar artar, iyi tedavi edilmezse, yürüyüş bozukluklarının yanısıra hastalar kemiksel deformitelere ve ömür boyu sürecek daha kötü durumlara maruz kalabilir.

Hastaların ve hasta yakınlarının en çok merak  ettikleri sorular ve yanıtları şunlardır:
. Kimlerde görülür?
Hastalığın sebebi beyindeki hasardır. Doğum öncesinde bazı sebepler olabilir. Örneğin bunların bir kısma anneden kaynaklanan faktörlerdir. Anne adaylarında görülen diyabet, böbrek hastalığı, ya da kullandıkları bazı ilaçlar çocuklarda beyin felcine zemin hazırlayabilir.
İleri yaşta yapılan doğumlarda bu açıdan önemlidir. Zor doğuklarda, erken doğumlarda, doğum tartısı düşük bebeklerde spastikliğe daha çok rastanır. Bir diğer faktör de bazı genetik hastalıklardır.

. Yürüme analizi laboratuarında spastik çocuklar için nasıl bir çalışma yürütülüyor?
Merkezi sayın Sayın Dilek Sabancı’nın yardımıyla kurabildik, kendisine müteşekkiriz. Bize çok büyük bir yardım yaptı. Merkezimiz Türkiye’nin her yerinden hatta yurtdışından, Kıbrıs, Suriye, Irak’tan gelen hastaların olduğu bir yer haline geldi. Bu nedenle kendisine müteşekkiriz böylesine bir hizmeti bize yaptığı için.

Yürüme analizi merkezimizde bugüne kadar  4 bin 15 hastaya yürüme analizi yaptık.
Türkiye’nin her yerinden bize hasta gönderiliyor

İnsan gözü ne kadar dikkatli olursa olsun yürümede üç boyutlu bir hareket vardır. Bunu gözle değerlendirmek hemen hemen imkansızdır. Ama bilgisayarlı yürüme analizinde üç boyutlu olarak hem hareket açıklıklarını, hem bütün eklemlere binen kuvvetleri görebiliyoruz. Birtakım bilgisayarlı grafiklerle çocuğun yürümesindeki bozukluğu tespit ediyoruz ve hangi tedavinin daha uygun olabileceğini ailesine öneriyoruz. Hastayı İstanbul Tıp Fakültesi Ortopedi Kliniği’nde kurduğumuz Yürüme Analizi Laboratuarı’na gönderen merkezimize yönlendiren uzmanı da konula ilgili bilgilendiriyoruz.

. Faydaları neler?
Spastik çocuklarda yürüme analizi sonunda hangi tedavinin daha faydalı olacağı ortaya çıkıyor. Bu nokta çok önemli. Çünkü yanlış tedavi uygulayınca çocuk ömür boyu düzelmiyor. Hatalı tedavi hiç tedavi yapmamaktan daha kötü. Bir de diz modeli ile ilgili yürütmekte olduğumuz bir çalışmamız var. Ayak ve kalçayı devam ediyoruz. Bazı ameliyatları simülasyonla çalışıyoruz. Çocuğun yürümesini ameliyattan önceki ve sonraki halini analiz eden bilgisayar programları üzerinde çalışıyoruz. Eğer bunu da bitirirsek hangi ameliyattan sonra nasıl yürüyeceğini önceden görmemiz mümkün olacak. Yani ameliyat olmadan cerrahi müdahalenin çocukta nasıl bir başarı sağlayacağını belirlemiş olacağız. Botoks uyguladığımız hastalar da var. Tedavi öncesi ve sonrasını karşılaştırıp,ailelere de gösteriyoruz.

. Spastik çocuklar ne kadar sıklıkla bu tedaviyi alıyor? Tedavi ne kadar sürüyor?
Spastik çocuklarda tedavi bir ekip işidir. Sadece  yürüme analizi gerektiren durumlarda
ortopedik tedaviyi veya fizik tedaviyi onlara veriyoruz. Fizyoterapiye ne kadar erken başlanırsa o kadar iyi. Bu tür çocuklarda uzun yıllar sürecek bir tedavidir fizyoterapi. Ortopedik tedavi ise, ortopedist araya girer eğer ameliyat gerekirse onu yapar. Onun dışında hep fizyoterapi vardır. Konuşma terapisi, psikolojik tedavi de dikkate alındığında bu işin aslında bir ekip çalışması gerektirdiği anlaşılır. Kemik ameliyatı olan çocuklar operasyondan sonra ayağa kaldırılıp egzersizler başlatılır. Ameliyattan sonraki tedavi az sürebilir ama biz yıllık, altı aylık, üç aylık aralıklarla yürüme analizini yapıyoruz. İyiye mi kötüye mi gidiyor diye sürekli takip ediyoruz. Ama fizik tedavi yıllarca süren bir yöntemdir.”

. Yürüme analizi laboratuarında neler yapılıyor?
Merkezde aslında sadece spastik çocuklara değil, yürüme problemi olan tüm hastalara hizmlet veriyoruz. Kireçlenmelerde, kalça protezleri, diz protezleri takılacak hastalara, nörolojik hastalıklarda, Parkinson gibi yürüyüşü etkileyen rahatsızlığı olanlarda da merkezimiz devreye giriyor. Yürüme analizi sayesinde hem rahatsızlıklarının derecesi, haem de hangi tedaviden ne oranda fayda görecekleri saptanabiliyor.  Tümör ameliyatlarında, spor yaralanmalarında da yürüme analizleri fayda sağlıyor.

. Ekip, kimlerden oluşuyor?
Yürüme analizi ekibinde bir  bilgisayar mühendisimiz var. Boğaziçi Üniversitesi Biyomedikal mühendisliğiyle ortak çalışıyoruz. Doktor, fizyoterapist, fizik tedavi uzmanı ve hemşyire ekibin diğer elemanlarını oluşturuyor.

.Merkeze nasıl müracaat ediliyor, sıra bekleniyor mu?
Hastaları çoğunlukla fizyoterapistler, bu işle ilgili hekimler bize yolluyor. Telefonla randevu almak mümkün. Hastaya müdahalesi hemen yapılabiliyor.

. Türkiye’de ne kadar spastik çocuk var?
Araştırmalar, binde iki üç oranında da spastik çocuk bulunduğunu gösteriyor. Sakat oranı yüzde 10-11 gibi… Her bin bebekten yaklaşık  üçü spastik doğuyor. İki özellik var. Çocuk erken doğmuşsa kilosu da 1.500 gramın altındaysa spastik olma oranı yüzde 10’dur. Spastik çocukların yarısını yedi aylıkken erken doğum bebekler oluşturur.

Prof. Dr. Yener Temelli
İ.Ü İstanbul Tıp Fakültesi Ortopedi Kliniği