Sperm Dondurma Yöntemi Hangi Erkeklere Önerilir?

Kadınlarda yumurta rezervinin doğurganlık üzerinde nasıl bir etkisi vardır? Yumurtalık yaşlanmasını kadının yaşı da etkiler mi? Genç yaşta yumurtalık rezervi azalmış kadınlar için tedavi seçenekleri nedir? Erkekte sperm sayısını etkileyen faktörler nelerdir? Erkekte sperm sayısı az olduğunda ne tür tedavi seçenekleri vardır? Sperm ve embriyo dondurulmasının ne gibi avantajları olur? İstanbul Tüp Bebek ve Kadın Sağlığı Merkezi Direktörü Kadın Hastalıkları ve Doğum, Tüp Bebek Uzmanı Op. Dr. Aret Kamar. Sağlığım İçin Herşey’in Kadın Sağlığı ve Tüp Bebek köşesinde yumurtalık yaşlanması, tedavisi ve tüp bebek konuları hakkında önemli soruları yanıtladı.

KISIRLIK, ÇAĞIN HASTALIĞI!

. Kadınlarda yumurta rezervi denilen faktör nedir? Yumurta rezervinin doğurganlık üzerinde nasıl bir etkisi vardır?
“Yumurta rezervi yumurtalıkta görülen yumurta sayısıdır. Bunun biyokimyasal testleri vardır. FSA ve AMH tahlilleri ile yumurtalık rezervi incelenir. FSA tahliline adet zamanında bakılmalıdır. Yumurtanın ve yumurtalığın durumuna göre aydan aya değişkenlik gösteren bir hormondur. FSA’sına bakılan bir kadın normal görülebilir ama bir sonraki ayda yapılan testlerde yüksek görülme ihtimali vardır. Bu nedenle FSA testi çok stabil değildir. Bu tamamen yumurtalığın o anki durumuna bağlıdır. Dolayısıyla adet sürecinde, ne zamanda yapılırsa yapılsın yumurtalığın rezervi ile ilgili daha doğru fikir verilmesi adına AMH testi geliştirilmiştir. AMH testinin adetle, yumurtaların o anki durumuyla alakalı bir bağlantısı yoktur. Yapıldığı zaman yumurtalığın durumu ile ilgili fikir verir. Bu testler yapılmalı mı yapılmamalı mı? Çünkü temelinde yumurtalığa ultrasonla bakıldığına yumurtalığın bize ne kadar yumurta vereceği, kaç tane yumurta elde edileceği, kadının doğurganlıkla ilgili durumu belirlenebilir. Eğer yumurtalığa bakıldığında yumurtalıkların boyutları büyük görülüyor ve yumurtalığın içerisinde kadının yaşına göre yeterli olan yumurta sayısı da belirlenebiliyorsa ‘Bu kadın yaşına göre uygun yumurta rezervindedir’  teşhisi konur.

Günümüzde maalesef kısırlık çağın hastalığı olmuştur. Yapay beslenme, stres ve neslin kilo almasıyla kişinin yaşı genç olmasına rağmen, yumurta rezervlerinin ciddi oranda azalmış olduğu görülmektedir. Muayene neticesinde doktor, ‘Senin yumurtalık rezervlerin azalmış. Acil çocuk sahibi olmalısın’ dediğinde kadın büyük bir panik içerisine girmekte ve hemen FSA ve AMH tahlilleri yaptırmaktadır. Eğer sonuçlar kötü çıkarsa da ‘Eyvah. Benim işim bitti. Menopoza gireceğim. Çocuğum da olmayacak’ diye düşünmektedir. Ancak şu bilinmelidir ki, kadının yaşı gençse ve adet de görüyorsa, yumurta sayısı az bile olsa, her zaman bir çare vardır. İnsanların çocuk sahibi olamamaları için iki neden vardır; ya sperm sayısı azdır ya da yumurta rezervi azdır veya bunları birleştiren yollarda bir problem vardır.”

“YUMURTA VE SPERM SAYISI İDEAL ÇİFTLER İSTEDİKLERİ KADAR KORUNABİLİR”

. Yumurtalık yaşlanmasını kadının yaşı da etkiler mi? Büyük kentlerde geç evlenmelerle birlikte yumurtalık yaşlanması da söz konusu olabiliyor mu?
“Günümüzde kariyer yapmak, işe girildiğinde çocuk planlamasının sorulması yumurtalık yaşlanmasını etkilemektedir. Eğer bir çift, yaşları kaç olursa olsun, korunma kararı alacak ve bir doğum kontrol hapına başlayacaklarsa hemen bir eczaneden ilaç alıp kullanmaya başlamamadırlar. Önce ilgili bir kliniğe başvurmaları, en azından, istedikleri zaman çocuk sahibi olma riskini azaltan bir problemleri var mı diye baktırmaları gerekir. Eğer kadının yumurta sayısı yeterli ve gençse; erkeğin sperm sayısı da idealse istedikleri kadar korunabilirler. Bazen kadınlar etraflarından duydukları bir kişinin memnun olduğu ilacı eczaneden alıp kullanmaya başlıyorlar. Doğum kontrol hapı kullanılırken adet düzenli gelir. Çünkü içinde 21 tane hap olur, 7 tane boşluk bırakılır. O boşlukta da adet görülür. Normalde bir kadının yumurtalığı iyi çalışıyorsa, kadın düzgün adet görür. Diyelim ki bir kadının yumurtalık rezervi kötü, az yumurtası var. Bu kadın hiçbir doktora gitmeden korunma kararı alıyor ve 3-4 sene kesintisiz doğum kontrol hapını kullanıyor. Adetler de düzgün geliyor. Sonra çocuk sahibi olmak istedikleri zaman bir bakıyorlar adetler düzensiz geliyor. Çünkü o geçen zaman içerisinde ne kadar doğum kontrol hapı kullanılırsa kullanılsın, yumurtalık içindeki yumurtaları tüketiyor. Yumurtalıklar doğum kontrol hapı ile baskılandığında yumurtlama olmuyor. Yumurtlama olmayınca da yumurtlama duruyor diye bir şey yok. Geçen zaman içerisinde yumurtalıklar daha da kötü olursa, kadın menopozun eşiğine gelebiliyor. Bir panik hali ile ‘Doğum kontrol hapı yumurtalığımı tembelleştirdi. Doğum kontrol hapı kullanmak bana zarar verdi’ deniliyor. Oysa doğum kontrol haplarının hiçbir zararı yoktur. Doğum kontrol haplarını doğru kişiler, doktor kontrolünde kullanmalıdır.”

“KADINLAR TÜP BEBEK TEDAVİSİNDE SABIRLI OLMALI”

. Genç yaşta yumurtalık rezervi azalmış kadınlar için tedavi seçenekleri nedir?
“Tüp bebek tedavisinde ‘Bol bol yumurtamız olsun, bol bol spermimiz olsun ve bunları birleştirip bir sürü bebek adayı yapalım’ mantığı vardır. Adayların içinden de en iyi olanlar seçilerek rahim içine konulur. Fazla bebek varsa dondurulup saklanarak çift gebe kalmazsa bunlar kullanılır. Gebe kalırsa da bir sonraki denemede elde bulunsun istenir. Çok yumurtanın avantajları vardır. En büyük avantajı, fazlalık sağlar. Bu da seçme ve dondurma şansını tanır. Yumurta az olduğu zaman iğne tedavisi bile yapılsa, yumurtalık çok yumurta vermeyecek demektir. O zaman damlaya damlaya göl olur yöntemi ile gidilir. Hiç iğne kullanılmaz. Kadının yumurtalığı zaten aktif ve gecikmeli bile görse adet görmektedir. Bir tane yumurtanın peşine ultrasonla takılınır. Yumurtalar istenilen boya geldiğinde toplanır ve onlar bir tane güzel yumurta ile hamile bırakılmaya çalışılır.

Yaş genç olduğu zaman, yumurta az bile olsa kadınlar morallerini bozmamalıdırlar. Çünkü insanlar zaten evlerinde de bir yumurta ile gebe kalırlar. İyi bir tane yumurtaya denk gelmek bu işi çözecektir. Dolayısıyla kadınların sabırlı olup tedaviye sebat etmeleri gerekir. Aynı anda bir çiftten 20 yumurta diğer çiftten iki yumurta çıkıyorsa tabii ki şansları aynı olmayacaktır. Az yumurtası olanın tedavisi biraz daha uzun sürebilir ama çocuğu olur. En zoru, yaşı ilerleyip de fizyolojik olarak yumurtası azalanlardır. Onlarda yumurtaların gebelik getirebilme özellikleri de azalmaktadır. Gençlerde bir tane yumurta ile bir tane güzel embriyo oluşturulabilirse yüzde 40’a yakın gebelik elde edilebilir. Ama yaş büyüdüğü zaman, örneğin 40’lı yaşlarda bir tane embriyo ile yüzde 10-15 gibi gebelik oluşabilir. 43’lü yaşlarda bu oran yüzde 5’dir. İşin temelinde ne kadar korunursak korunalım yaşı fazla ilerletmeden çocuk planları yapmak vardır.”

YUMURTA DONDURMA YÖNTEMİNİN FAYDASI

. Yumurta dondurma yöntemi Türkiye’de ne zamandan beri yasal?
“Yaklaşık iki yıldır yumurta dondurma yöntemi yasaldır. Eskiden maalesef yumurta dondurmak için yurtdışına gidilmek zorunda kalınıyordu. Bugün ise kadınlar, eğer şuanda çocuk yapma planları yoksa, yumurtalıklarının attığı yumurtaların rezervi düşük bile olsa dondurucuda saklatabilirler. Kanser gibi bir hastalık ya da evli olmama gibi nedenler de yumurta dondurulması istenmektedir. Yumurta dondurulduğunda artık kadın için zaman durmuş olur. Çünkü rahim yaşlanmaz. Kadın dışarıdan yumurta aldığında 60-65 yaşında bile hamile kalıp anne olabilir. Çünkü bozulan, yumurta kalitesi ve yumurtadaki yumurta sayısıdır. Dolayısıyla 38 yaşında yumurtalar dondurulup 20-25 yumurta biriktirilirse, kadın 50 yaşına dahi gelse, rahimde problem yoksa, dondurulmuş yumurtaları ile çocuk sahibi olabilir.”

ERKEĞİN SPERM SAYISINI ETKİLEYEN FAKTÖRLER . Erkekte sperm sayısını etkileyen ne gibi faktörler vardır?

Erkekte sperm sayısı az olduğunda ya da spermlerin hareketlerinde bir problem olduğunda ne tür tedavi seçenekleri vardır?
“Erkekte birçok tedavi opsiyonları vardır. Belli başlı durumlar dışında erkeğin spermi maalesef ilaçlarla arttırılamaz. Beynin, yumurtalığa yeteri kadar uyarı yapmadığı için spermin oluşmadığı durumlar vardır. Erkeğin sperm sayısı sıfır bile olsa, iğne tedavisi ile normal sperm çıkışı sağlanıp, hatta ilişki ile bile gebelik elde edilebilir. Çok sık uygulanmayan bir tedavide ise spermi dışarıyı getiren kanallarda herhangi bir tıkanıklık, darlık ya da sonradan kapatılmış bir durum varsa o kanallar tekrar uç uca eklenip spermlerin dışarı gelmesi sağlanabilir. Bir diğer tedavi, inmemiş testis meselesidir. Yeni doğan çocuklarda testislerin mutlaka muayene edilmesi gerekir. Belki doğduğunda farkına varılsa bir ilaç tedavisi ile testislerin inmesi sağlanacak ve o çocuk ileride hiçbir sıkıntı çekmeyecektir. Özellikle kırsal kesimlerde yeni doğan çocuk muayenesi yapılmadığı için testisler uzun yıllar yukarıda kalır. Bazen askerde fark edilir. Uzun süre sıcak ortamda kalan testislerin yapıları bozulur. Hatta kanserleşebilir. O zamandan sonra kolay kolay sperm elde etmek mümkün olmaz.

Bunların dışında, modern tıpta erkeğin sperm sayısı düşükse ne kadar düşük olduğuna bakılır. Eğer aşılama yöntemi ile gebelik elde edilebilecek gibiyse erkeğin sperminin o hali ile kadın hamile bırakılmaya çalışılır. Ama erkeğin hareketli sperm miktarı 5 milyonun altındaysa o zaman aşılama da yapmadan tüp bebek tedavisine başlanır. Bu kadar düşük oranlarda ne kadar vitamin de kullanılsa, varikosel ameliyatları da yapılsa sperm sayısında pek bir artış olmamaktadır.”

“KANSER HASTASI YA DA AZOPSERMİ OLAN ERKEKLERE SPERM DONDURMA İŞLEMİ YAPILABİLİR”

. Ne tür durumlarda sperm, ne tür durumlarda embriyo dondurulmasını çiftlere tavsiye ediyorsunuz? Bunların ne gibi avantajları oluyor?
“Embriyo transferi yapılırken, hazır ya da donmuş olsun, eşlerin onayı olmadan embriyo transferi yapılmaz. Çünkü bir ay evli olan bir çift, iki ay sonra boşanmış olabilir. Embriyo dondurmada, bir kadının tüp bebek tedavisi sırasında çok yumurtası var ve çok yumurta oluştuysa, embriyolar da güzelse, içeriye bir tane embriyo konup kalan fazla embriyo saklanabilir. Bu, hastanın ikinci bir şansının olmasını ve bir sonraki çocuğu aynı eziyetleri çekmeden yapmasını sağlar. Sperm de genellikle kanser hastalarında dondurulur. Ya da azospermi denilen, yumurtalığın içerisine girip sperm aranan hastalarda eğer fazla miktarda sperm bulunursa, erkek her denemede bir daha ameliyat olmasın diye bu fazla spermler dondurulup saklanır.”