Spora Başlayan Çocuğun Ayaklarına Dikkat!

Çocukluk çağında iyi düzenlenmiş bir spor programı, bugünün küçüklerinin ileride sağlıklı bireyler olmasındaki en önemli adım. Spor alışkanlığının küçük yaşta kazanılmasının önemini bilen anne babalar artık akademik eğitim kadar spora da önem veriyor. Ama çocukların yapabilecekleri sporlar vücut yapılarıyla ve branşına göre ayak yapılarıyla birebir ilgili. Basketbola yönlendirilen bir çocuğun ayak yapısının bilinmesi onun sportif hayatındaki başarısını etkiliyor, keza futbolda da durum böyle. Haliyle spora başlayan çocuğun ayaklarının bir orthopedist tarafından kontrol edilmesi büyük önem taşıyor. Bir ortopediste görünmeden spora başlayan çocukları ilerde çok büyük riskler bekliyor.

Fulya Ayak Sağlığı Merkezi’nden Op. Dr. Selim Muğrabi, spor kulüplerinin birçoğunun ayak sağlığı konusunda titiz davrandığını söylüyor ve ama risklerin de altını çiziyor: “Birçok spor okulu anne-babaya ‘Çocuğunuzun spor yapmasında bir sakınca yoktur raporu getirin,’ diyor. Ama bu kontrol genel sağlık kontrolü ve çocuk doktoru tarafından yapılıyor. Ayak sağlığı ihmal ediliyor. Oysa tüm önemli spor branşları ayakla yapılıyor, futbol, basketbol, voleybol, atletizm… Eğer çocuğun ayağında bir problem varsa hızlı koşamaz çabuk yorulur. İstediği performansı elde edemez. Üstelik spor yaptıkça ayaktaki rahatsızlığın ilerlemesine yol açabilir.”

Muğrabi, ayak sağlının dünyanın en önem verdiği sağlık başlıklarından biri olduğunun altını çiziyor. Bu konuda çocuğunu spora başlatacak anne-babalara yapmaları gerekenleri şöyle özetliyor: “Anne babalara çocuklarına ortopedik muayene, ortopedik denge analizi ya da ortopedik postür analizi yaptırmalarını öneriyorum. Bunu yapmayan çocuk spor sakatlanması yaşar. Bu onlara çocuklarının spor hayatında da nasıl bir yol izleyecekleri fikrini verir.

PROFESYONEL SPORCULAR TABANLIKLA PERFORMANS ARTTIRIYOR

Dr. Selim Muğrabi, bu kontrol sırasında ayağında problem olan çocukların spor  hayatının kötü etkilenmeyeceğini de belirtiyor; “ Aksine bu kontrolde ayağnda sorun olana çocuğu tespit ettiğimizde, ona uygun tedavi uyguluyoruz. Ya da sorunun çözümü için çocuğun ayağına özel tabanlık veriyoruz. Bu tabanlık tüm profesyonel sporcuların kullandığı türden oluyor. Bugün dünyanın ve Türkiye’nin neredeyse tüm spor  branşlarındaki sporcularda bu tabanlıklar var. Bu yolla çocuk normal sağlıklı ayağa sahip biri gibi spor yapabiliyor. Çabuk yorulmuyor, ayağındaki sorun nedeniyle sakatlık yaşamıyor. Vücut gelişimi de olumsuz etkilenmiyor,” diyor.

Op. Dr. Selim Muğrabi spora başlayacak çocukların ayak sağlığıyla ilgili dikkat edilmesi gerekenleri şu maddelerde özetliyor:

–       Dört yaşından önce çocukların sportif faaliyete başlamasını istemiyoruz. Çünkü o yaştan önce çocuklarda üç boyutlu algılama yeteneği tam olarak gelişmiyor.

–       Çocuklarda spora önce yüzme ile başlanmalı. Yüzme çocuklarda el bacak koordinasyonu ve üç boyutlu algı gelişimini destekleyen en basit ve en önemli spor.

–       Altı yaşından sonra çocukların kendilerine özgü sportif faaliyetlerini seçme zamanı gelir. Tam bu dönemde kişilerin seçtikleri sporla beraber, hangi ayakkabıyı doğru kullandığı da önem kazanıyor.

–       Özellikle tenis, basketbol ve futbolda giyilecek ayakkabının çok büyük önemi var.

–       Bu sporlara başlanmadan önce ortopedi uzmanına başvurup çocuğun nasıl bir ayağa sahip olduğunun bilgisi edinilmeli.

–       Çocuklarda normal, düztaban ve yüksek kavis olmak üzere üç tip ayak var. Doktordan alınan bilgiye göre, hangi ayak grubuna hangi spor ayakkabısının uygun olduğunu bilgisini edinmek gerekir. Çocuğun kişiye özel tabanlık ihtiyacında olup olmayacağı doktorun yaptığı muayenesine göre karar verilir. Belli spor dalları için, belli ayak büyüklüğü ve yapısı önemli.

AYAK YAPISININ SAKATLANMAYA ETKİSİ

–       Yapılan sporlar ayak gelişimini de etkiler. Özellikle basketbol oynayan kişilerde ayak yapısı yüksek kavise doğru gider. Çünkü çok fazla zıplama yapılır. Bu nedenle basketbol oynayan kişilerde yüksek kavis problemi daha sık görülür.

–       Sonradan edinilmiş bir yüksek kavis problemine sahip olmamak adına, basketbol oynayan çocuklarda ayakkabının ve tabanlık kullanımı önemi çok fazla. Birçok burkulma şikayetinin altında yüksek kavisin etkisi var. Bu çocuklar ayaklarına uygun tabanlık kullanmadıkları için burkulma yaşıyorlar.

–       Ön çapraz bağı yırtılanlarda ise düztabanlığa rastlıyoruz. Düztabanlık ayağı içe bastırtır ve diz yük altında kaldığı için menisküs yırtığı ortaya çıkar.

–       Tenis ve futbol gibi ayağın dönmesi, burkulması gibi problemlere açık sporlar için kişinin ayak bileğinde yapısal bir problem olup olmadığına bakılır. Çocukta düz tabanlık ve yüksek kavis varsa bu problemler ayak bileğinin dönmesini kolaylaştırır. Bu problemlerde tabanlık kullanmak ayak bileğinin yapısına destek olur ve bu tip sakatlanmaları engeller.

SPORCU ÇOCUĞU SAKATLANMADAN KORUMAK İÇİN YAPILMASI GEREKENLER

–       Çocukların yaptıkları sporla ilgili germe egzersizlerini öğrenmeleri ve bunları yapmak için zaman ayırmaları gerekiyor.

–       Çocukluk döneminde haftada üç-beş gün arası değişen antrenman programı olur. Antrenman olmayan günlerde çocukların yavaş yavaş kardio dediğimiz güçlendirme egzersizlerine başlaması önemli. Çocuklarda düz koşuların başlatılması, yer çekimine karşı ağırlık kullanmadan güçlenme egzersizleri yapması gerekir. Bunun amacı hangi spor yapılırsa yapılsın çocuğun karın ön duvarı ve dizüstü kaslarını güçlendirmesini sağlayıp, yaptığı spora güçlü bir şekilde çıkmasını sağlamak.

–       Çocuk hangi sporu yapacaksa ona göre bir ayakkabı tercihinde bulunmalı. Futbol, basketbol, tenis için özel bir ayakkabıya ihtiyacı var. Bunlar satılıyor.

Çocukluktaki sakatlanma kalıcı mıdır?

–     Çocuklar iyileşme açısından yetişkinlerden çok daha kabiliyetli ve hızlı. Toplum arasında “Sakatlığın yer etmesi” olarak adlandırılan, bağın iyileşmemesi ve tekrar etmesi problemi erişkinlerden çok daha az görülüyor. Çocuk vücudu kendini daha kolay tamir edebiliyor. Ama çocuk yaralanması erişkin kadar dikkate alınmıyor. “Bir şey olmaz geçer, birkaç güne kadar toparlar” anlayışı var. Oysa çocuk haftada 3-4 gün spor yapıyorsa, bu artık profesyonel erişkinle aynı durumda değerlendirilmedir. Ve çocuk yaralanması bir doktor tarafından takip edilmelidir. Takım doktoru tarafından takip edilmelidir. Tıpkı erişkinlerde olduğu gibi, bağlarıyla ilgili özel egzersizlere ve rehabilitasyon programlarına gitmeleri gerekiyor. Erişkin yaralanmalarında uygulanan kuralların tamamı çocuk yaralanmaları için de geçerli.

–       Basketbol ve voleybol yapan çocuklarda aşil tendonu çok önemli. Aşil tendonu ne kadar uzun ve esnekse bu çocuklar o kadar iyi zıplayabiliyor. Basketbol ve voleybol oynayan çocukların aşil tendonuyla ilgili egzersizlerini iyi yapması sakatlanmayı önlediği gibi, sportif gelişimi açısından da önemli.

–       Futbol sakatlanmalara açık bir spor olduğu için aşil tendonunu uzatmaya yönelik çalışmalar yapmak gerekir. Aşil ne kadar uzunsa sakatlanma ihtimali o kadar azalıyor. Futbolda bacak arka adelelerinin de uzatılması gerekiyor ve en sık kopan adeleler onlar.

–       Tüm spor yaralanmalarında burkulma en çok görülen sakatlanma. Koruma, istirahat, buz, koltuk değneği, ayağın yukarda tutulması gibi bir süreçten sonra iyileşme görülür. İlk üç gün geçtikten sonra, şişliklerde inme olmazsa geçmezse doktor kontrolüne gitmesi gitmesi, gerekirse bileklik kullanması ve fizyoterapiye gitmesi gerekiyor.

–       Ayak bileğiniz sık burkuluyorsa bir bağınız çalışmıyor demektir. Bunun rehabilitasyonla ya da cerrahi olarak tedavi edilmesi gerekir.

–       Çocuklarda kırık erişkinlere göre daha masum, cerrahi tedavi seçeneği çok daha düşük. Genellikle alçı, istirahat, bileklikle çözüyoruz kırığı. Önemli olan büyüme kıkırdağının ne kadar etkilendiği. Çok nadirde olsa büyüme kıkırdağı etkilendiğinde kalıcı bazı sorunlar olabiliyor. Kırıkla karşılaşıldığında röntgende çok iyi değerlendirilmesi ve büyüme kıkırdağını etkileyip etkilemediği bakılmalı.