Sporcularda Diz Sakatlıkları

Sporcuların en sık yaşadığı sakatlıkların başında diz sakatlıkları gelmektedir. Bu tür sakatlanmalar tedavi dilmediği takdirde ciddi sorunlar doğurabilir. Memorial Hastanesi Ortopedi ve Travmatoloji Bölümü uzmanları sporcu sakatlıkları ve tedavi yöntemleri hakkında bilgi verdiler.
Özellikle basketbolcular diz sakatlıkları yönünden risk altında olan sporcular arasındadır. Koşarken aniden durma, yana dönme, pivot hareketleri, zıplayıp yere düşmeler ve ani dönüşler sonucu sakatlık oluşabilir.

Bu tür sakatlıkların önlenmesi için neler yapılması gerekmektedir?
Diz eklemi vücuttaki en büyük eklemdir ve uyluk kemiğinin alt kısmı ile bacak kemiği arasında oluşur. Patella ya da ayna kemiği uyluk kemiğinin alt kısmındaki oyukta kayar. Femur ve tibia`daki bağlar kemiğe yapışır ve dizi destekleyip stabilize ederler. Tendonlar kemik ile adale arasındaki bağlantıyı temin ederler ve eklem içindeki kıkırdaklar hem yastık görevi | görüp kaymayı sağlar, hem de buraya binen kuvvetleri emip dizin stabilitesine yardımcı olurlar.

Dizde en sık görülen sakatlıklar nelerdir?
Dizde en sık olarak ön çapraz bağ zedelenmeleri, az olarak da kıkırdak zedelenmeleri görülmektedir. Kıkırdak değişik ebatlarda ve derinlikte zedelenebilir. Bu zedelenme, gençlerde fazla görülür ve ileri yaşlarda diz ekleminde kireçlenmeye kadar uzanabilir. Bu tür zedelenmeler eklem kıkırdağı ile birlikte alttaki kemiği de ilgilendirir. Bazen birkaç yerde birden bu zedelenme olabilir.

Bu rahatsızlıklar nasıl fark edilir?
SPRAİNS
Bağın gerilmesi ya da yırtılmasına denir. Ciddi zedelenmelerde dizdeki bağların bir ya da birkaçının tamamen yırtığı olabilir. Çoğunlukla ön çapraz bağ zedelenmesi olur. Koşarken aniden durma ya da yön değiştirme sonucu olur. Zedelenme anında dizden ses geldiği duyulabilir. Bundan sonra bilhassa hareket sırasında dizde ağrı duyulur, yürümekte zorluk çekilir ve dizde şişlik oluşur. Dize yük verilmezse, boşlukta ve unstabil hissedilir.

STRAİN
Adale ya da tendonun zedelenmesine denir. Kısmi ya da tam olarak yırtık olabilir. Dizde yine şişlik, ağrı ve yürümede zorluk oluşur. Pateller tendinit ya da atlayıcı dizi, aşırı yüklenme sonrası en sık görülen zedelenmedir. Diz önünde ağrı olur. Yüklenmenin artması ya da devam etmesi ile tendondaki yırtıklar ve dejenerasyon artar.

Dizde meydana gelen bu rahatsızlıkların tanısı nasıl konur?
Dikkatli bir öykü, fizik muayene, röntgen, tomografi ve MRI ile tanı konulur.

Bu sakatlıkların belirtileri nelerdir?
Kişi ağrıdan şikayetçidir. Aktivite ya da idman, koşu, diz bükme, merdiven tırmanma ve spuad egzersizleri ile ağrı artar. Diz büküldüğünde dizden ses gelebilir. Uzun süre aynı pozisyonda oturma ya da ayakta durma bacakta sızıya neden olur ve ilk hareket ağrılı olur. Diz şişebilir ve rahatsızlık verir.

Diz sakatlıklarının tedavisi nasıl olur?
Tedavide özellikle idmanlara son verilir ve ayakkabılar değiştirilir. Quadriceps adalesi hem kuvvetlendirilir, hem de germeler iyi yapılır. Fizik tedaviye başlanır. İdman sonraları yapılacak buz kompresi şişlik ve ağrıyı azaltır. Antienflamatuvar ilaçlar alınabilir.

Bu tedavilere rağmen sonuç alınamaz ise artroskopik olarak patella arka eklem yüzü ve karşı eklem yüzü kontrol edilir. Patellanın olukta nasıl kaydığına bakılır, eğer kıkırdakta harabiyet varsa tıraşlama yapılıp, eklem yüzü düzgünleştirilir. Buna ilave yan bağlar gevşetilebilir. Dizdeki şekil bozukluğu için gerekirse kemik ameliyatı yapılabilir.

Eğer kıkırdak harabiyeti olan alan büyükse ve kemik açıkta ise matkap ile delinip kanatma işlemi, mikrokırık işlemi yapılır ve burası kanatılır, daha yumuşak bir kıkırdak teşkiline izin verilir. Bazen bu işlemlerin yerine kıkırdak naklide (mozaikplasti) yapılabilir. Dizde ağırlık binmeyen kısımdan alınan kıkırdaklar bu kısma nakledilir ve yerleştirilir. Bu ameliyat artroskopik ya da ufak bir ameliyat kesişinden yapılabilir.

Diz sakatlıklarını önlemek için neler yapılması gerekir?
Diz sakatlıklarını önlemek için uygun koruyucu ekipmanlar kullanmak şarttır. Tekmelik diz yastıkları dizi darbelerden korur. Aynı zamanda zemine uygun ayakkabı giyilmelidir.

Çalışma öncesi ısınma ve sonrası soğuma antremanları da çok önemlidir. Çalışma temposu her zaman çok yavaş bir şekilde artırılmalıdır. Yapılacak ağırlık çalışmaları adale kuvvetini, germe egzersizleri de adale esnekliğini artıracaktır. Böylece kuvvetli ve esnek adalelerle eklemler daha iyi korunmuş olacaktır. Diğer bir önemli husus ise zedelenmeden sonra ağrı ile çalışmaya devam edilmesidir. Şayet herhangi bir zedelenmeden sonra spora devam edilirse, tedavi gerektirmeyen bir durum dahi tedavi edilemez bir hal alabilir, hatta ameliyat zorunlu hale gelebilir. En ufak bir zedelenme ya da ağrıda mutlaka doktora başvurulmalıdır.

Kaynak: Memorial Hastanesi web sitesi
(www.memorial.com.tr)