Stent Tedavisi Nedir?

STENT TEDAVİSİ NEDİR?

. Stent tedavisi nedir? Kalp-damar hastalıklarının tedavisinde nasıl bir yeri vardır?

‘‘Kalp damarındaki darlıkların tedavisinde balon yöntemini ilk defa 1977’de Dr. Andreas Gruentzig kullandı. 1987’den sonra da stent tedavisi bu balonun üzerine eklendi. Bu, minyatür bir sosise benzeyen darlığın bir balon ile açılması ve daha sonra o bölgeye rulo bir kafes şeklinde yerleştirilen stent ile tam tedavi edilmesi demektir. Balon yapılan darlıkların, tekrarlama oranında çok büyük bir azalma sağladığını gördük. 2000 yılından sonra ilaçlı stentleri de kullanmaya başladık. İlaçlı stentler tekrar daralma konusunda damarlarda büyük bir aşama kaydetti.’’

STENT TEDAVİSİ KİMLERE UYGUN?

. Stent tedavisi kimlere uygun, kimlere değildir?

‘‘Öncelikle hastanın şikayetleri hakikaten kalp damarı ile ilgiliyse ve muayenesinden sonra yapılan elektrosu, efor testi ve kan testleri gerekli olduğunu gösteriyorsa kesin tanı için anjiyo yapılacaktır. Anjiyoda da darlık derecesinin kritik seviyeyi aştığından emin olursak tedavi yöntemi artık balon evresinde kalmaz çoklukla stent koyularak yapılır. Bazı durumlarda stent uygulanması teknik olarak hastaya zarar verebilir veya bir bypassın verimli sonucu daha fazla olabilir. Böyle bir durumda bypass kararını vermekte sakınmayız.’’

ANJİYO VE STENT AYNI ANDA YAPILABİLİR Mİ?

. Hem anjiyo hem de stent uygulaması aynı anda yapılabilir mi?

‘‘Artık teknik imkanlarımız ve tecrübelerimizle bunu ikinci bir seansa bırakmıyoruz. Tabii hasta hakları açısından öncesinde hastalarla konuyu görüşüp birlikte onaylıyoruz. Zaten çok özel bir neden yoksa hastayı uyutmadan hafif bir sedasyon yapıyoruz. Hastaların uyanık olmaları onlarla kontağımızı devam ettirmemizi sağlıyor. Anjiyonun sonunda bir darlık tespit ettiysek bunu hastayla paylaşıp onayını bir kez daha sözlü olarak alıyoruz. Yakınlarını bilgilendiriyoruz ve eğer gerekliyse daha sonra stent işlemiyle devam ediyoruz.’’

ÇOK YERE STENT KONULABİLİR AMA...

. Bypass kararı verilmesinde tıkalı damar sayısının önemi var mıdır?

‘‘Kalpte üç önemli damar ve bunların yan dalları vardır. Bunlardaki darlığın biçimi stent koymaya müsaitse genellikle çok yere koyarız. Çünkü yeni nesil ilaçlı stentlerin her bir darlık için tekrarlama oranı sadece yüzde 5-8 civarındadır. Tabii çok yere stent konulabilir ama bu doğru mu oluyor noktasında da bypass kararı verilebilir. Özellikle çok darlık olan hastalarda önemli düzeyde kontrolsüz bir şeker hastalığı ve çok yerde de darlık varsa biraz daha bypass lehinde karar verme eğilimi olur. Kılavuzlarda da bu yöndedir.’’

İLAÇ KAPLI STENTLERİN ÖZELLİKLERİ

. İlaç kaplı stentlerin özellikleri nelerdir?

‘‘İlaçlı stentlerdeki metal yapı eskiden çelikti. Şimdi kobalt, krom gibi daha esnek ve sağlam metaller kullanılıyor. Bu metal yapılı stentin üzerine ilk olarak mikro düzeyde polimer bir tabaka yerleştirildi ve içine ilaç verildi. Bunun nedeni damar içindeki kas dokusundaki hücrelerin fazla üremesidir. Yani vücut bir yandan da damardaki o yarayı tedavi etmek için reaksiyon gösteriyor ve bunun dozunu kaçırdığı için orada tekrar darlık oluşuyor. İşte bunu önlemek için hücre üremesini azaltan tipte ilaçlar bu polimer tabakanın üzerine emdiriliyor. Stent ve ilacın birlikte uygulanmasıyla hem stent orayı iyi açıyor hem de polimerin içindeki ilaç o dokudaki hücre üremesini durduruyor. Dolayısıyla iki taraflı bir mekanizmayla tekrar daralma oranı da çok azalıyor.’’ 

‘‘İLAÇLI STENTLER HÜCRE ÜREMESİNİ DURDURUYOR’’

. Stent takılacak her vakaya ilaçlı stent önerilir mi?

‘‘İlaçlı stentlerin kullanımı artık güncelleşti. Özellikle yeni nesil ve üçüncü nesil ilaçlı stentlerin üzerindeki ilaç miktarı, polimer çeşidi hatta polimersiz olarak ilaç yerleştirilmiş stentler devreye girdikten sonra süre de değişti. Süre şu; darlık olan normal bir hastaya sadece balon yapıldığında üç hafta sonunda o yara dokusunun iyileşmesi için vücut hücre tabakasıyla orayı örtüyor ve parlak güzel bir hücre tabakası oluşuyor. Normal stent konulduğunda ise bir-bir buçuk ayda yine aynı şekilde hücre tabakasıyla örtülüyor. Eğer vücudun kendi pıhtılaşma mekanizması orayı örtmezse onun üzerinde pıhtı hücreleri birleşerek yeni bir pıhtı oluşturuyor. Bu da orayı tıkayıp bir infarktüs yapabiliyor. O yüzden normal stent ve balon yapılmış hastalar için bir ay kan sulandırıcı ilaç kullanılır. Hücre üremesini durduran ilaçlı stentlerin eski jenerasyonları da stentin içindeki o hücre tabakasının oluşmasını geciktiriyor. Bu paradoks bize kan sulandırıcı ilaçları en az bir yıl kullanmamız gerektiğini söyledi. Tabii bu ikili kan sulandırıcı ilaç kullanımı, hastalarımızın daha sonra oluşan diş çekimi vs. gibi bazı cerrahi girişim ihtiyaçları ve kanamaya yol açabilecek durumlar hep karşımıza sorun olarak çıktı. Şimdi yeni nesil ilaçlı stentlerdeki çalışmalar bir ay sonunda iki ilacı tek ilaca indirebileceğimizi söylüyor. Artık ilaçsız stent kullanma adeti kaybolmaya ve kılavuzlarda da yerini almaya başladı.’’

STENTLERİN ÖMRÜ NE KADAR?

. Normal stentler ile ilaçlı stentlerin ortalama ömrü ne kadardır?

‘‘Stentin süresine değil de bir tekrarlama ihtimali varsa bu ne kadar sıklıkta veya ne kadar süre içinde oluyor diye bakmak gerekiyor. Genellikle ilaçlı stentlerin tekrar daralma yapma ihtimali ilk bir-iki senelik süreç içinde daha belirgindir. Bu yaklaşık bir-iki yıl süre boyunca bu ihtimalleri izlemek anlamına gelir. Ama bu, hastanın bu süre içinde şeker, tansiyon, kolesterol, sigara gibi bütün faktörleri de en iyi şekilde tutmak kaydıyla olur. Bir-iki seneden sonra genellikle tekrar daralma ihtimal yüzde 1’lere kadar düşer. Eğer on yıl sonra tekrar orada bir darlık çıkmışsa bu darlığı stentten ötürü değil de yeni çıkmış bir darlık gibi kabul edebiliriz.’’

‘‘BYPASSTA UYGULANAN DAMARIN ÖZELLİĞİ ÖNEMLİ’’

. Bypass geçiren hastada da yeni bir darlık oluşabilir mi?

‘‘Bypassta özellikle uygulanan damarın tekniği önemlidir. Atardamar ve toplardamar uygulamaları arasında farklar vardır. Özellikle atardamar uygulanan yerler çoklukla ön damar ve arka damardır. Ama bazı cerrahlar kol damarını da kullanarak çok yere uygulayabilirler. Atardamar uygulamalarında tekrar daralma ihtimali ilk yapılan tekniğe bağlı olarak yüzde 5 kadardır. Ama bacaktan alınan toplardamar kullanıldığı zaman ilk 5-10 yıllık süre içinde bunların yüzde 30-40’ının tekrar tıkanabileceği biliniyor. Çünkü atardamar yapısındaki bir damarın yerine, doğası gereği daha zayıf olan toplardamar konuluyor. Tabii bypassla stent işlemi birbirini destekleyen işlemlerdir. O damarda darlık olursa ona stent uygulanabilir veya stent koyduğunuz yerlerde tekrar daralma oluyorsa o zaman bypass düşünmek daha mantıklı olabilir.’’

‘‘STENT DAHA AZ TRAVMATİK BİR İŞLEM’’

. Arada kalan hastalar için kararı etkileyen diğer faktörler nelerdir? Hasta ne kadar süre sonra iyileşip işine dönebilir?

‘‘Stent ya kasık ya da kol bölgesinden girişle yapılacak daha az travmatik bir uygulamadır. Anjiyo, balon stent uygulaması ise hastanın bir gün hastanede belki bir gün de evinde istirahat ettikten sonra işine başlayabilmesini sağlayacaktır. Cerrahi girişimlerden sonra dokuların yangısı daha fazla olduğu için hastanede yatma süresi olağan bir kalp cerrahisinde genel olarak 5 gündür. 15-20 gün de evde nekahet dönemini geçirmesi istenir. Ve ortalama bir buçuk aylık süreden itibaren normal yaşantısına geçmesi beklenir.’’

STENT İŞLEMİ KASIKTAN MI YOKSA KOLDAN MI YAPILMALI?

. Stent işleminin kasıktan ya da koldan yapılmasını belirleyen birtakım faktörler var mıdır?

‘‘Kol damarları biraz daha ince olduğundan öncelikle bu anjiyo işleminde tecrübe kazanmış olmak gerekir. Kasık yöntemi geleneksel bir yöntemdir ve kasık damarı daha kalın bir damardır. Buradan yapılan girişlerdeki alışkanlıklar sizi anjiyografi tekniğine alıştırır. Tecrübeniz arttıktan sonra kol damarı ile ilgili girişleri yapmanızda hiçbir engel yoktur. Özellikle akut infarktüs tabloları olan hastalarda biraz daha koldan yapma adeti yükseldi ve kılavuzlarda da yerini aldı. Buradaki sorun cerrahiye gitme ihtimali olursa hastanın kol damarının kullanılacak olmasıdır. Çünkü kol damarının kullanılması anjiyografide biraz daha ufak da olsa hasarlanmalar olabileceği için çok tercih edilmemektedir.’’