Sürekli Embriyo İzleme Yöntemi

Tüp bebek tedavisinde sürekli embriyo izleme yöntemi konusunda İstanbul Kadın Sağlığı ve Tüp Bebek Merkezi’nden Embriyoloji Uzmanı Sevil Ünal bilgi verdi.

Embriyoskop ya da diğer adıyla Embriyoların Sürekli Takip Sistemi nasıl bir yöntemdir?

Normalde embriyoları geliştirirken inkibatör dediğimiz özel bir karışım, gaz içeren cihazlar kullanılır. Bu cihazlar karbondioksit, oksijen, azot karışımından oluşan bir ortam taklit ediyorlar. Bu cihazların görevi anne rahimini taklit etmektir. 37 derece ısıyla embriyoları geliştirme hedeflenir. Embriyoskop ise bunlara ek olarak her 20 dakikada bir gelişen embriyolardan görüntü kaydeder. Buna time laps denilir; yani eş zamanlı görüntü ve video kaydetmeyi sağlar. Bu teknoloji ile embriyo gelişimini an ve an sürekli izleme ve gözlemleme şansı oluyor.

Embriyoskopun kullanım alanı nedir?

Embriyoskop, seçilmiş vakalarda kullanılır. Hastanın durumuna bakılarak karar verilir. Daha önce tekrarlayan gebelik kayıpları olan, pek çok tüp bebek tedavisine rağmen gebelik elde edilemeyen, embriyo kalitesinin iyi gelişmediği ve başka uygulamalarda sorun yaşanan kişilerde embriyoskopla embriyo gelişimi yakından takip edilebilir.

GENETİK HASTALIKLAR VE EMBRİYO SEÇİMİ

Genetik hastalıklarda da sağlıklı embriyoyu seçmek mümkün olabiliyor mu?

Embriyoların gelişimi esnasında bir anneden bir de babadan 2 çekirdek yapısıyla başlayan bir döllenme görmemiz gerekiyor. Döllenmenin anormal olduğunu her zaman inkibatörlerde göremeyebiliyoruz. Ama embriyoskop ile çok küçük anormallikleri, hücre bölünmesi esnasında gelişimin duraksamasını veya daha sonra tekrar devam etmesini, bazen de çekirdek yapılarının anormalliklerini izleme şansımız oluyor. Bunlarda yine embriyonun genetik olarak da anormal olduğunu gösteren bulgular. Yüzde yüz normal embriyoyu seçmemizi sağlamamakla birlikte normal olan embriyoyu seçmemiz konusunda oldukça yüksek katkısı olur.

Embriyolog Sevil Ünal

Bu şekilde ailesel bazı hastalıkları da elemine edebiliyorsunuz değil mi?

Genetik hastalıkların bir kısmını elemine edemiyoruz. Tek gen dediğimiz hastalıklarda maalesef embriyonun gelişimi güzel dahi olsa bu hastalığın geçişi söz konusu olabiliyor. Ama kromozomun sayısal anomalilerini içeren anomalilerde veya embriyo gelişimine yansıyan anomalilerde embriyoskop sayesinde onları ekarte edebiliyoruz.

Embriyoloji uzmanları tüp bebek tedavisinde görünmeyen kahramanlar. Embriyoları analiz eden, embriyoskopun verilerini değerlendiren embriyologlar mı oluyor?

Hem embriyoskoptaki gelişim anomalilerini hem de normal olanı seçip anne rahmine en iyi embriyonun transferine karar veren kişi embriyologlardır. Aynı zamanda sperm DNA hasarı olan hastalarda da spermin yarattığı anormallikleri ekarte ederken de yine embriyoskop kullanıp daha iyi embriyonun seçiminde karar veren kişi embriyologlar olur.

EMBRİYO GELİŞİMİNİN İZLENMESİ

Embriyolar nasıl izleniyor? Bir günde kaç embriyoyu izlemek mümkün embriyo takip sisteminin? Ve size ne zaman bu raporları sunuyor?

Embriyoskop izlemesi, mikroenjeksiyon işlemini yaptığımız andan itibaren yani spermle yumurtayı birleştirdiğimiz andan itibaren başlıyor. Embriyoskop sürekli her 20 dakikada bir video oluşturmak üzere fotoğraflar çekiyor. Bu fotoğrafları da istediğimiz her saniyeye geri dönüp kontrol ederek bir video kaydı şeklinde izleme şansı veriyor. Bu 2’inci gün içinde, 3’üncü gün içinde, 4’üncü günde embriyonun gelişimi içinde hatta 5 ve 6’ıncı güne kadarda takip edebiliyoruz. Dolayısıyla bu video her hasta için değişen günlerde takip etmemizi sağlayan bir sistem oluyor. Özel programlarla cep telefonlarımızdan evimizdeki bilgisayarlarımızdan da bağlanıp istediğimiz zaman bir hastanın o günkü gelişimini o anki gelişimini de takip edebiliyoruz.

Sürekli embriyo takip sistemi sayesinde tüp bebeğin başarı oranı ne ölçüde arttı?

Embriyo kalitesi oldukça yüksek etkisi olan bir durum. Eğer 2 embriyo transferi yapabiliyorsanız bir hastaya yüzde 70’lerde başarı şansı sağlar. Bu oldukça yüksek bir oran. 3’üncü gün için yüzde 50’lerde halen. 3’üncü gün embriyosunun transferini yaptığımız zaman embriyonun devamlılığı konusunda 1-2 gün daha geride kalmış oluyoruz demektir. Ama 5’inci güne blastoist aşamasına ulaşmış iyi kalitede 1 veya 2 embriyo transferi yaptığınız zaman bir hastaya yüzde 70 başarı şansından bahsetme şansımız var.

EMBRİYOLOJİ UZMANI OLMAK

Embriyoloji uzmanı olmak için ne eğitim almak gerekiyor? Ne kadar sürelik bir eğitim alıyorsunuz?

Biyologlar ve aynı zamanda bu işi yapan doktorlar var. Biyologların; biyoloji, moleküler biyoloji, genetik mezunu gibi branş dallarından mezun olduktan sonra yüksek lisansla klinik embriyoloji, histoloji embriyoloji uzmanlığı yapması gerekir. Bu uzmanlığın üstüne emek vermeniz gerekiyor. Yaklaşık 20 yıldır ben embriyoloji laboratuvarında bu işi yapmaktayım. Bunun dışında tıp fakültesi mezunu doktor arkadaşlarımız da yine TUS’a girerek, daha sonra histoloji embriyoloji uzmanlığı yaparak bu mesleği aynı şekilde icara edebiliyorlar. Eğitim sürekli devam eder. Dünyadaki literatürlerin takip edilmelidir. Genetik ve

hücre kültürüyle ilgili gelişmelerin takip edilmesi gerekir. Bugün artık akıllı teknolojiler var. Bunları takip edilmelidir. Bu akıllı teknolojilerle de gebelik şansını arttırmanın oranını yükseltmek embriyologların görevidir.

EMBRİYO DONDURMA

Embriyo, sperm ya da yumurta dondurulduğunda kişinin en büyük kaygısı ‘ya benim embriyom başkasıyla karışırsa’ oluyor. Bununla ilgili nasıl güvenlik sistemleri var?

Çipli elektronik sistemler mevcut. Bu güvenlik sistemleri; hastaya kol bilekliği, semen kabı ya da embriyosunun geliştiği kültür dişine kadar uygulanabilen sistemler. Bu sistemlerde çipler birbiriyle eşleştirilir ve hasta güvenliği sağlanır. Sistem özel programlarla bilgisayar tarafından kontrol edilir.

Embriyo nasıl donduruluyor? Kimlere öneriliyor?

Günümüzde dondurma işlemi vitrifikasyon dediğimiz yöntemle, embriyo donduğu zaman korunmayı sağlayan kimyasal solüsyonlarla yapılıyor. Embriyonun dondurulması çok hızlı camlaştırma yani vitrifiye etme dediğimiz bir yöntemle gerçekleşiyor. Eksi 196 derece sıvı azot içerisinde embriyo yıllarca saklanabiliyor. 20 yıl dahi saklansa başarılı sonuç elde etme ihtimali vardır.

Diyelim ki 39-40 yaşında bir kadın geldi yumurtasını dondurdu, 58 ya da 60 yaşına geldiğinde bir kadın anne olabilir mi?

Teorik olarak rahmi olduğu sürece ve rahimle ilgili farklı bir anormallik taşımadığı sürece anne, hala dondurulmuş olan embriyosuyla ileriki yaşlarında da gebelik sağlayabilir.

Normal doğum yapabilir mi?

Normal doğum o yaşlarda önerilmez; çünkü artık şeker, tansiyon gibi bazı sağlık sorunları başlar. Aslında teorik olan bu durumun pratikte uygulanması bu sağlık sorunları nedeniyle daha da zorlaşıyor doğal olarak.

YUMURTA VE SPERM DONDURMA İŞLEMLERİ

Yumurta ve sperm dondurma kimlere öneriliyor?

Günümüzde en çok önerdiğimiz hasta grubu, kanser tanısı konulmuş kemoterapi alması gereken kişilerdir. Çünkü genç yaşta kemoterapi tedavisi gördükten sonra bazı hücreler geri dönüşsüz bir şekilde zarar görebilir. Genç erkek ve kadınlar kemoterapi görecekse yani yumurta ve spermin etkileneceği bir tedaviye başlanacaksa mutlaka öncesinde sperm, yumurta dondurma sağlanmalıdır. Bu ileriki yaşlarda kemoterapi tedavilerinden sonra çocuk sahibi olmaları için önemli bir şans yaratır.

Geleceğin sağlığı için teknoloji hızla ilerlerken neler konuşuluyor bilimsel kongrelerde?

Bugün tüp bebek konusunda en hızlı gelişen teknoloji genetik alanda oluyor. Genetik hastalıkların taranması, tanı konulması ve sağlıklı çocuk elde edilmesi için gelişmiş yöntemler var. Her gün daha hızlı tespit etmeyi sağlayan yöntemler de gelişiyor. Bugün artık dünyada da yeni duyulan Crispr dediğimiz bir yöntem var. Crispr yöntemi ile hastalık taşıyan embriyonunda ya da doğduktan sonra bireyin tedavisi söz konusu olabilecek. Yani hasta bir embriyoyu tedavi etme şansımız olacak. Bugüne kadar hasta embriyoların içinden sağlıklı olanı seçip, onu anneye transfer etmeyi amaçlıyorduk. Bu teknolojinin hayata geçmesiyle hasta olan embriyonun tedavisi söz konusu olabilecek.