Testis Kanseri ve Üreme Sağlığı

İstanbul Tüp Bebek ve Kadın Sağlığı Merkezi’nden Üroloji Uzmanı Op. Dr. Osman Ceylan testis kanseri ve erkeklerde üreme sağlığı konusunda bilgi verdi.

Testis kanseri ne sıklıkla rastlanan bir kanserdir?
Testis kanseri yüz binde 3 oranında görülmekteydi; ama son zamanlarda yapılan çalışmalarda bu oran yaklaşık 2-3 artarak yüz binde 5 civarında oldu. Testis kanserinin esas görülme yaşı ergenlik çağı ve 40 yaş civarı diyebiliriz. Çok nadir olarak 60 yaştan sonra da görülebiliyor.

TESTİS KANSERİNİN BELİRTİLERİ

Ortaya çıktığı yaşa göre testis kanseri ne tür şikayetlere yol açıyor? Yaş grubuna göre neden olduğu belirtiler değişiyor mu?
Genelde testiste bir kitle olarak ortaya çıkmaktadır. Şişlik bazen nadir olarak ağrı olabilir. Testisin içerisinde herhangi bir kanama varsa ya da çevre dokulara bir invazyon varsa o zaman ağrı olabilir. Ama esas şikayeti hastalarda yumurtalık bölgesinde; yani skrotom torbalarında şişliktir. Bu kitle bazen tesadüfen bazen de herhangi bir doktor kontrolü esnasında fark edilebilmektedir.

Testis kanseri riski hangi erkeklerde daha yüksektir? Ergenlik çağında da sık rastlandığı için testis kanserinin genetik bir yanı var mıdır?
Birinci sebep inmemiş testistir. Ameliyat olsun olmasın eğer hastanın geçmişinde testisleri yukarıdaysa ve aşağı indirildiyse bu bir risk faktörüdür. Bu hastalarda testis kanseri görülme sıklığı daha öncelerde yüzde 25’lerdeydi; ama son zamanlarda bu oran biraz düştü. İnmemiş testisi olanlarda 5 kat daha fazla testis kanseri görülme sıklığı var diyebiliriz. Ayrıca küçük testislerde görülme sıklığı daha fazladır. Birde ailede eğer testis kanseri riski varsa risk artabilir. Genetik de bir risk faktörü oluşturabilir. 12’inci kromozomdaki bazı bozuklukları olan kişilerde daha fazla gözüküyor denebilir; ama bu kesin de değildir. Araştırmalar testis kanseri olanların bu kromozomu üzerinde problem olduğunu ortaya koyuyor.

İnmemiş testis bir risk faktörü olduğuna göre erken tanıyı sağlayabilmek açısından risk grubuna giren erkeklerde birtakım taramaların yapılması önerilir mi?
Basit fizik muayene ile ele gelen bir kitle, bir büyüme ya da iki torba arasında bir asimetrik düzensizlik varsa birisi daha büyük birisi daha küçükse bunlara dikkat edilmeli ve bu problemler varsa ileri tetkikler yapılmalıdır.

TESTİS KANSERİNİN ÜREME SAĞLIĞINA ETKİLERİ

Testis kanseri, üreme sağlığını nasıl etkiliyor?

Testis kanserinde var olan kitlenin etkisiyle oradaki sperm yapan dokular küçülür. Aynı zamanda değişik hormonlar salgılanır ve diğer testis de baskı altına alınabilir. Kimi zaman hastalar kitleyi fark etmeyip azospermi sorunu ile başvurabiliyorlar. Kısacası testislerin fonksiyonunu bozabilir ya da sperm miktarını anormal bir şekilde düşürebilir. Buna bağlı olarak da erkeklerde kısırlık gelişebilir.

Erken tanı almışsa erkeğin üreme sağlığını korumak nasıl mümkündür?
Erken tanı almışsa hastanın spermiyogramı görülmeli ve spermde hücreler varsa bunlar dondurulmalıdır. Çünkü ileriki dönemde hastanın yumurtası alındığında diğer kalan yumurta sperm üretecek mi bilmiyoruz. Çünkü iki taraftan sperm gelir ve tek örnek olarak alınabilir; yani sağdan mı soldan mı şeklinde seçilemez. Eğer tümörlü taraftan biraz fonksiyon alınmışsa ve diğer taraf devre dışıysa, öbür testis alındığında sperm yapacak doku kalmayabilir. Onun için bu hastalara mutlaka sperm tahlili yapılmalı ve sperm çıkarsa dondurulmalıdır.

SPERM DONDURMA NEDİR?

Sperm dondurma nedir?

Hastadan normal ya da TESE yöntemiyle örnek alınır. Aslına aspirasyon yöntemi de yapılabilir; ama tümörlü tarafa uygulamamak gerekir. Çünkü tümör olmayan taraftan hücreleri almak lazımdır. Diğer tarafa uygulamak tümörün derecesi artabilir ve evresini bir üst seviyeye taşıyabilir. Kısacası hücrelerin yayılmasına neden olunabilir. Bunun için ameliyatla alınması daha doğru olur. Bu örnekler laboratuvar şartlarında eksi 192 derecede dondurularak saklanır.

Op. Dr. Osman Ceylan

Ameliyatla sperm alınırken anestezi verilir mi? Ağrılı bir işlem midir?
Kişi anestezi alır ama ağrılı bir işlem değildir. Kasık kanalı üzerinden karın içine yumurtaların damarlarının ve sperm kanallarının girdiği yerden işlem yapılır. Gerekirse o testis de incelenir; yani mikrotese yapıp oradan da doku alınıp saklanabilir. En kötü senaryo diyebileceğimiz; yani kişinin bir testisi yok ve öbür testisinde de tümör varsa, tümör çıkan testisten de mikrotese ile sağlam dokulardan hücreler alınıp saklanabilir.

Testis kanserinde ne tür tedavi seçenekleri var? Cerrahi dışında kemoterapi, radyoterapi gibi yöntemler kullanılıyor mu?
Birinci aşamada mutlaka orşiektomi yapılır. Bunun patoloji sonucuna göre ilerleme sağlanır. Çünkü çok fazla alt tipi var. Kimi tipinde radyoterapi kimi tipinde kemoterapi kullanılır. Kemoterapi ve radyoterapi ile yaklaşık yüzde 95’in üzerinde hastaya kür sağlanır. Yani ileri yaşlarda hemen hemen hiç nüksetmeden tedavi sağlanabilmektedir. Gençlik döneminde lenfomadan sonra tedaviye en iyi cevap alınan kanser grubu diyebiliriz. Onun için erken yakalamak ve doğru tedavi adımlarını uygulamak önemlidir.

Özellikle geç kalmış vakalarda bazen kemoterapi bazen radyoterapiden de faydalandığınıza göre eğer sperm toplamanızda gerekiyorsa dondurmak için ne kadar bir zaman kaybı olur?
Eğer erkek verebiliyorsa erkekten hemen örnek alınabilir. Örnekte yeteri kadar sperm varsa bu ileride olabilecek tüp bebek tedavilerinde kullanılabilir. Ama çok az sperm varsa arka arkaya birkaç defa alınabilir. Bazen bu şişlik ve ağrı iltihap olarak düşünülerek tedavi ediliyor ve bu tedavi 1-2 hafta kadar sürebiliyor. Bu da tedaviyi geriye itmiş olabiliyor. Çünkü tümör mü iltihap mı bazen ayırt edilemiyor.

Sperm dondurma başka hangi erkeklere öneriliyor?
Kişi onkolojik tedavi görecekse; yani üriner sistem dışında testis tümörü dışında başka bir tümörü varsa ya da başka bir sebepten dolayı 2 yumurtası alınacaksa ve ileride çocuk sahibi olmak istiyorlarsa mutlaka sperm dondurma gerekir. Kimi zaman bazen hastaların genetik olarak problemleri de olabiliyor. Kişi onkolojik bir tedavi görecekse en fazla zarar görecek hücreler, kan ve sperm hücreleri olur. Sperm dondurmada bir yaş sınırı ya da evli olma zorunluluğu yoktur.

Bir erkek evliyken sperm dondurmuşsa ama daha sonra eşinden ayrılmışsa eşi bu konuda hak iddia edebilir mi?
Evlilik bittikten sonra sperm ve embriyolar üzerinde hak iddia edilemez. Bunlar gerekli prosedürler tamamlanarak imha edilir.

ÜREME SAĞLIĞINI KORUMAK İÇİN

Erkekler üreme sağlıklarını korumak için nelere dikkat etmeliler?
Düzenli kontrol önemlidir. Ellerine gelen herhangi bir kitle fark ederlerse hemen bir üroloğa başvurmalılar. Zaten dışarıda bir organ ve çok kolay görülebiliyor ya da ultrasonla çok rahat kontrol edilebiliyor. Çok hızlı tedavi de sağlanabilir. Testis tümörlerin yüzde 2’si testis dışında gelişebilir. Testis tümörüdür; ama testiste değildir. Buda embriyolojik olarak daha önce oraya göç etmiş dokulardan oluşabilir. Göğüste olabilir, karın arka duvarında olabilir. Bir sebep bulunamıyorsa tetkiklerde mutlaka göğüs ve karın ultrasonu ya da tomografisi ile o kitlelerin araştırılması gerekir. Sigara da üreme sağlığı için önemlidir. Sigara, sperm parametrelerinde yani değerlerinde, sayısında, şeklinde, hareketlerinde problem yaratabilir. Aynı şey nargile için de geçerlidir. Çünkü ondan da toksikler alınır ve bu üreme sistemini olumsuz etkiler.