Tiroid Hastalıkları

Tiroid  bezi, boyunda ve nefes borusunun iki yanında yer alan sağ ve sol tiroid lobu ile, bu iki lobu birleştiren ince bir tiroid dokusundan oluşur.Tiroid bezi büyümesine “guatr”adı verilmektedir.

Guatr yani büyüme olmadan da tiroid bezi fazla çalışabilir, guatr olmadan da tiroid bezi az çalışabilir. Şu halde tiroid hastalıklarına verilen çeşitli adların nasıl bir mantık ve sınıflama ile verildiğine göz atmamız faydalı olacaktır.

1- Tiroid bezi büyümüş, gözle belli oluyor, muayene eden hekimin eline de geliyorsa Tiroid hiperplazisi veya guatr söz konusudur. Tiroid bezi yaygın olarak büyümüşse, buna “Diffüz Hiperplazi veya Diffüz guatr” denir. Ultrasonografi ile tiroid dokusunun içinde düğümler” latincesi nodül” varsa “nodüler guatr” denir. Nodül sadece tek nodül ise “tek başına=solitary” anlamında “soliter nodül” denir. Birden fazla nodül varsa “Multinodüler Guatr” adı verilir.

Soliter nodül ile “solid nodül” isimlendirmesi maalesef sıklıkla karıştırılmaktadır. Solid, katı anlamındadır. İçi tiroid dokusu ile dolu nodüllere “solid nodül” içinde  sıvı boşlukları olan nodüllere “Kistik nodül” adı verilir. Solid nodül ile soliter nodül tamamen farklı tanımlamalardır. Şu halde tiroidin dış görümünü (morfolojisini) değiştiren  hastalıklar görünüyorsa görerek, sonra elle muayene ederek, sonra ultrasonografi ile, daha sonra sintigrafi ile, gerekiyorsa biyopsi ile incelenir.

2- Bir hastada tiroid büyüklüğü bulmak, tiroidin dış görünümünü bozan bir hastalık  teşhisi demektir. “Guatr” demekle tiroidin fazla veya az çalıştığını söylem iş olmuyoruz. Tiroidin normal çalışmasına Ötiroidi, fazla çalışmasına hipertiroidi, tiroid hormonu eksikliğine ise hipotiroidi denir.

Bu ikinci gruptaki durumların teşhisinde elle muayene veya ultrasonografinin yardımı olmaz. Kanda T3, T4 ve TSH hormonlarının ölçülmesi gerekir. Kısacası: Ultrason ve el muayenesi ile bulunan sadece şekille ilgili hastalıklardır. Kanda T3 T4 ve TSH gibi hormonlar  ise şekli göstermez, sadece Tiroid bezinin faaliyet durumunu gösterir. Bu durumlara “Tiroidin fonksiyon=işlev durumu” denir.

3- Tiroid hastalıklarından bir bölümüne, “Tiroidin iltihabi hastalığı = Tiroidit” denir. Tiroid iltihaplarının bir şeklinde, hastalık ani başlar. Tiroid çok ağrılıdır. Buna akut tiroidit denir. Bazı Tiroidit hastalarında  ise ağrısız ve ani başlamayıp öteden beri gelen kronik tiroidit söz konusudur, Kronik tiroidit = müzmin tiroid iltihabı = süregen tiroid iltihabı demektir. Kronik tiroiditlerin en sık karşılaşılan şekli Hashimoto Tiroiditi (Haşimoto Tiroiditi) adını alır. Haşimoto, bu hastalığı ilk tanımlayan Japon Hekimin adıdır. Adı iltihap olmakla birlikte kronik tiroiditte herhangi bir mikrop veya virüs söz  konusu değildir. Bağışıklık sisteminin bir hastalığı olan Haşimoto hastalığında cerahatlenme de olmaz.

4- Bir de Tiroidin malign (habis, kötücül) hastalıkları vardır. Tiroidin kanserleri de bu grupa girer.

Prof. Dr. Hüsrev Hatemi