Tiroid Hastası Olmak İstemiyorsanız İyotlu Tuz Kullanın

Türkiye ne yazık ki iyot açısından hayli fakir bir ülke! İyot eksikliği, sağlıklı anneler ve sağlıklı bebekler için hayati önem taşıyan  tiroid bezi  ile ilgili hastalıklara neden oluyor. Oysa alınacak bazı küçük ama etkili önlemlerle hem yeterince iyot almak hem de böylece tiroid bezi hastalıklarından korunmak mümkün:

Türkiye’de toprakta ve suda iyodun az oluşunun nedeni toprak erozyonu; hep birlikte ağaç dikelim! Eğer tiroid hastalığınız  yoksa; mutfak alışverişinizi yaparken tuzun iyotlu olanını, tuzluğun ışık geçirmeyenini alın. Yemek pişirirken, tuzu başlangıçta değil, tencereyi ocaktan indirmeden önce ilave edin; böylece iyodu buharlaştırmayın.  Bol bol balık ve süt ürünleri tüketin.

Tiroid bezi hastalıkları ülkemizde tüm bölgelerimizde sık görülmekle birlikte en çok Doğu Karadeniz, Doğu Anadolu ve Göller Bölgelerimizde rastlanmaktadır.  Yapılan araştırmalarda; ülkemizde böylesine yoğun görülen tiroid  hastalıklarının en önemli nedeninin iyot ve selenyum eksikliği olduğu tespit edilmiştir. Türkiye İş Bankası iştiraki Bayındır Kavaklıdere Hastanesi Endokrinoloji Bölüm Başkanı Uzm. Dr. Şen Ilgın; “1-7 Haziran İyot Yetersizliği Hastalıklarının Önlenmesi Haftası” nedeniyle tiroid bezi hastalıklarından korunmanın yollarını ve sağlığımız açısından iyot alımının önemini  anlattı:

• İyot, tiroid hormonu üretimi için çok gereklidir ve insan vücudunda bulunmadığı, depolanmadığı için mutlaka dışarıdan su ile, gıda ile alınması gerekir. Bu element, anne karnındaki ceninin beyin – sinir gelişimi için de çok önemlidir.   Normal erişkin insanın günlük iyot ihtiyacı 100-150 µg’dır. Gebelik ve emzirme dönemlerinde ise ihtiyaç artmaktadır; bu dönemde 200-300  µg/gün iyot alımı olmalıdır.
• İyot su, gıda veya ilaç ile alındıktan sonra bağırsaklardan emilerek kana karışır, önce tekli – ikili iyot molekülü içeren öncül tiroid hormonları; sonra bunlardan 3 ve 4 iyot molekülü içeren T3 ve T4 hormonları yapılır.  Yeterince iyot alamadığımız zaman T3 ve T4 hormonları yeterli miktarda  yapılamaz ve daha fazla hormon üretilebilmesi için tiroid bezinde büyüme olur. Tiroid bezinin bu tür büyümelerine ‘guatr’ denir.

TEK İYOT KAYNAĞIMIZ TUZ

• Yeterli iyot alınmaması, özellikle okul çağındaki çocukların öğrenme yeteneğinde azalmaya ve algılama güçlüğüne neden olmaktadır. Eğer iyot eksikliği çocukluk döneminde çok belirgin ise beyin gelişimi de iyi olmayacağından zeka geriliğine dahi yol açabilir.  İyot eksikliği, kadınlarda düşük yapmaya, gebe kalmada zorluğa neden olabilir.  Veganlarda iyot eksikliği etkin olabilir. Laktoz intoleransı  olanlarda da iyot eksikliği görülebilir.
• Ülkemizin suyu ve toprağında iyot az miktarda olduğu için Türkiye’nin hemen her yöresi iyot eksikliği bölgesidir. Bu nedenle yeni nesillerde iyot eksikliğine bağlı tiroid hastalıkları görülmesin diye anne karnından itibaren iyotlu tuz, gereken ölçülerde alınmalıdır. Ülkemizde gıdayla ilgili tek iyot kaynağı tuzdur. Bazı yabancı ülkelerde tuzun yanı sıra su, ekmek, yağ da iyotlandırılmaktadır.

GUATRA KARŞI AĞAÇ DİKELİM!

• Eskiden ülkemizde guatr sorumlusu olarak düşünülen kara lahana, turp, şalgam, kabak, karnabahar gibi sebzelerin tüketilmesinde bu açıdan sakınca olmadığı anlaşılmıştır. Güvenle yenebilir.  Guatr varsa sadece soya fasulyesi ve soyalı ürünlerin fazla tüketilmesi önerilmez. Ülkemizde çoğu bölgede toprağımız ve suyumuzda iyodun az oluşu guatrın ana nedenidir. Bunun da en önemli sebebi, toprak erozyonudur.  Erozyon ile mücadele edilmeli, ağaç dikimi artırılmalıdır.

İYOT ALMAK İÇİN MANDIRA VE DENİZ ÜRÜNÜ TÜKETİN

• Başlıca iyot kaynağı, deniz ürünleri, mandıra ürünleri (sütten elde edilen yiyecek veya içecekler) ve iyotlu tuzdur. Deniz – okyanustaki iyot, atmosfere karışır ve tekrar yağmurlarla toprağa-suya geri döner. Deniz ürünleri çok iyi bir iyot kaynağıdır. Deniz yosunu ve bitkileri ile deniz hayvanları (balıklar-böcekler) deniz suyundaki iyodu iyi depolarlar. Deniz ürünleri, iyodu en yoğun bulunduran ürünlerdir ama  mandıra ürünlerine  göre daha  az  tüketilirler.

TUZLUĞUNUZ IŞIK ALMASIN İYODUNUZ BUHARLAŞMASIN!

• Herhangi bir tiroid rahatsızlığı yoksa mutlaka iyotlu tuz kullanılmalıdır. İyotlu tuz alırken ve kullanırken, iyodun buharlaşıp  havaya karışmaması için şu hususlara dikkat edilmesi gerekir:
• Poşet ambalajdakilere göre ışık-güneş almayan, içini göstermeyen tuzluk şeklindekiler tercih edilmeli,
• Bu tuzlukların ağızları kapalı tutulmalı,
• Güneş, ateş, fırın yanı gibi sıcağa-ısıya ve ışığa maruz bırakılmamalı,
• Karanlık-serin yerler tercih edilmeli
• Yemek pişirirken; tuz, başlangıçta – kaynamadan önce konulmamalı,
• Tencereyi ocaktan indirmeden hemen önce ilave edilerek, iyodun buharlaşması önlenmelidir.

GUATR YOKSA MUTLAKA İYOTLU TUZ KULLANIN

• İyot eksikliğinin yol açtığı guatrı önlemek için ülkemizde, 1998 yılı Temmuz ayından itibaren Türk Gıda Kodeksi Yemeklik Tuz Tebliği’ne göre sofra tuzlarının iyotlanması zorunlu olmuştur. Guatr yoksa mutlaka, kullanım özelliklerine dikkat edilerek, iyotlu tuz kullanılmalıdır.
• Türkiye’de son 10-15 yıl içerisinde yeterli iyot alımı programında ciddi yol alınmıştır. Yeterli iyot alımında sürekliliğin sağlanması son derecede önemlidir. Unutulmamalıdır ki; bulunduğumuz coğrafyada doğada iyot eksikliği devam etmektedir ve düzenli kullanım bırakıldığı anda yıllar içerisinde başladığımız yere döneceğimiz açıktır.

GEBELER VE EMZİREN ANNELER DİKKAT!

• Özellikle gebelik ve emzirme dönemlerinde iyot alımına özel önem gösterilmeli, iyotlu tuzla yeterince iyot alımı yapılamıyorsa, doktor tavsiyesiyle yoğun iyot preparatları kullanılmalıdır. Bu dönemlerde iyodun mutlaka çok iyi alınması, bebeğin fiziksel ve zihinsel gelişimi için çok önemlidir.
• Gebe ve emziren kadınlar için verilerimiz yetersizdir. Ancak eldeki veriler ile bu risk grubunun, gebelik ve emzirme dönemlerinde artan iyot gereksinimi düşünüldüğünde sadece iyotlu tuz ile bunun karşılanamayacağını göstermektedir. Bu risk grubunun günde 100-150 micg iyot ilavesi alması gereklidir. Artık ülkemizde sadece iyot içeren preparatlar bulunmaktadır. Eskiden olduğu gibi multivitaminleri  bu amaçla  kullanmaya  gerek yoktur.

TİROİD HASTALIĞI OLANLAR İÇİN İYOTSUZ TUZLAR VAR

• Buna karşılık mevcut tiroit hastalığı varsa, iyotlu tuz yemekten kaçınmak gerekir; iyot kullanımı hastalığı daha da şiddetlendirebilir. İyotsuz tuzlar, marketlerde bulunabilmektedir, bu tuzların üzerinde “İyotsuz Tuz” diye yazmaktadır. İyotsuz tuzların en fazla 250 gramlık ambalajlarda üretimine izin bulunmaktadır.

İYOTSUZ YOKSA KAYA TUZU

• İyotsuz tuz bulunamıyorsa, kaya tuzu kullanılabilir. Ailede bir kişinin iyotsuz yemesi gerekiyorsa, yemekler tuzsuz pişirilmeli, sonrasında herkes kendi tuzunu kullanmalıdır.
• İyotsuz tuz kullanması gereken kişiler, yoğun iyot içerikleri nedeniyle iyot içeren öksürük şuruplarını, kalpte ciddi ritim bozukluğu tedavisinde kullanılan “Amiodarone” etken maddeli ilaçları, yoğun iyot içeren multivitamin preparatlarını da kullanmamaya özen göstermelidirler. Ayrıca,  koroner anjiografi,  tomografi ve bazı böbrek filmi çekimleri sırasında damardan verilen kontrast maddelerin yoğun iyot içerdiği unutulmamalıdır ve bu gibi durumlarda gereken önlem alınmalıdır.