Tiroid Hormonunun Azı da Çoğu da Kalp Hastalığı Nedeni

Tiroid bezesi, tiroksin adında bir hormon salgılar. Bu hormon, kalbin 1 dakikadaki atım sayısını (nabzı) ve kalbin bir atımda pompaladığı kanın miktarını (debisini) düzenler.

Tıbben hipertiroidizm denilen zehirli guatr kalp atımı artar (taşikardi) ve ritmi bozulur (aritmi). Bunun sonucunda hasta “çarpıntı” hisseder. Ayrıca, guatr tedavisinde kullanılan tiroid hormonu gereğinden yüksek doz kullanılırsa aynı şekilde kalp ritmini bozar. Zehirli guatr tedavisinden sonra hastanın ilk farkettiği şey kalp çarpıntısının hızla normale dönmesidir. Tiroid hastalığına bağlı olduğu bilinmeden, bu hastalara, genellikle, uzun süre ritm düzeltici tedaviler uygulanır ancak sonuç almak pek mümkün olmaz, zira, asıl neden olan tiroid hastalığı tedavi edilmeden bu kalp hastalığı normale dönmez.

Ayrıca, kalbin bir atımda pompaladığı kan miktarı artar. Bunun sonucunda zorlanan kalp büyür. Bu büyüme maalesef geriye dönmez. Zehirli guatr kısa sürede tedavi edilmezse kalp büyümesi kalp yetmezliğine dönüşür, bu da ölümle sonuçlanır. Ülkemizde görülen kalp yetmezliklerinin önemli bir bölümü bu nedenle ortaya çıkmaktadır. Zehirli guatr tedavi edildikten sonra kalp büyümesi düzelmez ancak ilerleyip kalp yetmezliğine girmesi önlenmiş olur. Kalp yetmezliğine kadar giden zehirli guatr tedavi edilmezse hasta kısa sürede kaybedilebilir, tek başına kalp yetmezliği ilaçları bu hastalarda etkili olmayabilir.

Bu hastalarda, kalp hastalığı tanısı konulurken tiroid hastalığı da araştırılmalı, tedavi aşamasında öncelikle tiroid hastalığı tedavi edilmeli, sonra veya aynı anda kalp hastalığı tedavisi yapılmalıdır. Aksi halde “akıntıya karşı kürek çekilmiş” olur.

Tiroid Yetmezliği ile Ortaya Çıkan Kalp Hastalığı
Tıbben hipotiroidizm denilen tiroid hormon yetmezliğinde  kalp atımı yavaşlar, dakikada 70’in altına düşer, kalp yavaşlar. Ayrıca, hastanın kolesterol yükselir. Bu yüksek kolesterol diyet ve ilaçlarla da düşmez. Hastanın tiroid yetmezliği kısa sürede tedavi edilmezse yükselen kolesterol kalp ve beyin damarlarını tıkar, kalp krizi ve beyin inme olasılığı artar. Gerek kalp atımı yavaş olan hastaların tedavi öncesi tetkikinde gerekse yüksek kolesterolün tanısı aşamasında tiroid hastalığı yönünden inceleme yapılmalı, bu hastaların tedavi aşamasında tedavisi için yeterli dozda tiroid hormonu verilmelidir. Bu tedavi ömür boyunca yakın takiple sürmek zorundadır.

TİROİD HASTALIKLARINDA KEMİK ERİMESİ
Tiroid hastalarında kemik erimesi üç ana nedenle oluşur:
1) Kullanılan tiroid ilaçlarına bağlı,
2) Tiroid hastalığına bağlı,
3) Ameliyat sonrasında.

Ancak kemik erimesi “Her tiroid hastasında ortaya çıkacak” diye bir kural yoktur. Özellikle erkek hastalarda tiroid hastalığı ve tiroid ilaçlarına bağlı kemik erimesi daha seyrek görülür. Beyaz tenli, sarışın, şişman, spor yapmayan menopozdaki kadınlarda tiroid hastalığı olmasa da, tiroid ilacı kullanmasa da, zaten kemik erimesine eğilim artmıştır. Bu  gruba giren kadınlar  tiroid ameliyatı olduktan sonra, tiroid hastalığı varsa veya tiroid ilacı kullanıyorsa kemik erimesi oldukça hızlı ve şiddetli gelişir.

İlaca Bağlı Kemik Erimesi
Tiroid hormon bozukluklarında kullanılan tiroid hormonu dozu gereğinden fazla olursa kemiklerde erime yapar. Kısa süreli yüksek doz tiroid hormonu kullananlarda kemik erimesi hemen başlamaz ancak uzun süreli yüksek doz tiroid hormonu kullananlarda kemik erimesi olabilir. Normal dozda tiroid hormonu kullanan ve kemik erimesine neden olabilecek başka bir neden yoksa tiroid ilaçları kemik erimesi yapması söz konusu değildir.

Hastalığa Bağlı Kemik Erimesi
Zehirli guatr (hipertiroidizm)`da tiroid hormonu gereğinden fazla üretilir. Bu fazla hormon kemiklerde erime yapabilir. Zehirli guatr tedavi edildikten sonra kemik erimesi yapan faktör ortadan kalkar ama ondan sonra verilecek tiroid hormon ilacı dozu iyi ayarlanmayıp yüksek dozda verilirse kemik erime olasılığı devam eder veya artar.

Tiroid Ameliyatı Sonrasında Kemik Erimesi
Tiroid isimli organın arka iç yüzüne yapışık olarak bulunan kalsiyum bezeleri (paratiroid bezeleri)  parathormon isimli bir hormon üretir. Kalsiyum bezelerinin tiroid arkasındaki yeleşim yeri ve sayısı kişiden kişiye göre değişir. Bazı hastalarda tek bir kalsiyum bezesi varken bazılarında 7 tane bulunabilir. Ortalama olarak, her insanda 4 adet kalsiyum bezesi var olduğu kabul edilir.  Tiroid ameliyatı sırasında tiroidin arka iç yüzüne yapışık veya gömülü olarak bulunan bu kalsiyum bezelerinin çıkarılan tiroid dokusu ile beraber alınması sonucunda kalsiyum dengesi bozulur, kemik erimesi başlayabilir. Ameliyattan uyanan hastanın ilk fark ettiği şey el parmaklarında uyuşmadır. O nedenle, bir çok hastanede, ameliyat sonrasında hasta uyanırken hemen kalsiyum iğnesi (enjeksiyonu) yapılır. Ameliyat sonrasında gelişen bu kemik erimesini önlemek için tiroid ameliyatı olan hastaların ömür boyunca kalsiyum ve bazı hastaların kemik erimesini önleyen ayrıca ilave ilaçlar kullanması uygundur.

TİROİD HASTALIKLARI ADET DÜZENSİZLİĞİ YAPAR
Adet düzensizliği milyonlarca kadının sorunudur. Alışılandan daha fazla ve daha sık kanama da beklenen kanamanın olmayışı da içten içe yaşanan “kadınsı bir huzursuzluk” nedenidir.

Adet düzensizliği; adet sıklığının artması veya azalması, adet görülen gün sayısının artması ve azalması, adet kanama miktarının artması veya azalması olarak tanımlanabilir. Düzenli adet görebilmek için vücudumuzdaki bir çok hormonun sağlıklı bir denge içinde olması gerekir. Ancak, adet düzensizliği denildiğinde ilk olarak cinsiyet hormonlarındaki bozukluklar, yani kadındaki östrojen ve projesteronun kandaki seviyesi ve dengesi akla gelir. Bu bir çok vakada doğru iken milyonlarca hastada cinsiyet hormonları normal olduğu halde tiroid hormonlarının yetersiz (hipotiroidizm)  veya aşırı olarak salgılanmasına (hipertiroidizm) bağlı olarak adet düzensizliği görülebiliyor.

Henüz ayrıntıları bilimsel olarak yeni yeni  netleşip tanımlanmaya başlanan hipofiz-tiroid-yumurtalık ilişkisi mevcuttur. Bir kadının kanında tiroid hormonunun yetersiz veya fazla olması bu ilişkiyi bozuyor. Bunun sonucunda hastalarda adet düzensizliği görülebiliyor.

Tiroid hormonu bozuklukları genellikle tiroid bezesinde büyüme, yani guatrla beraber olabiliyor ama bu büyüme her zaman hastanın aynada kendinsin veya yakınlarının fark edeceği kadar bariz olmayabiliyor. Tiroid bezesinde büyüme bazen nodüllü bazen de nodülsüz olabiliyor.

Tiroid hormon yetmezliği (hipotiroidizm) olduğu durumlarda adet düzensizliğine ilaveten hastada şişmanlık, ciltte kuruluk, çarpıntı, saçlarda matlaşma ve tırnaklarda kırılma ile kabızlık sık görülüyor. Tiroid hormon yetmezliği en sık; tiroid ameliyatlarından sonra hastalara yeterli tiroid hormon desteği verilmediği durumlarda, Hashimato hastalığında, lityum gibi bazı psikiyatrik ilaçların kullanılması sonrasında, zehirli guatrın devamlı ilaç (anti-tiroid ilaçlar) kullanımı veya radyoaktif iyotla tedavisi sonrasında yeterli tiroid hormon desteği verilmediği durumlarda görülmektedir. Tiroid hormonu düşüklükleri bazen sınırda (border-line), bazen belirtisiz (subklinik) düzeyde bazen de çok belirgin (overt) olabiliyor. Bu nedenle laboratuar referans aralıklarına bakarak normal-anormal kararı vermek bazen yanıltıcı olabiliyor.

Tiroid hormonunun kanda fazla olduğu (hipertiroidizm, zehirli guatr) durumlarda adet düzensizliğine ilaveten kilo kaybı, saçlarda dökülme, çarpıntı, ishal, yüksek tansiyon yaygındır. Zehirli guatr, çoğunlukla kendiliğinden oluşur, ancak bazen hastaya verilen tiroid hormonun gereğinden daha yüksek dozda olması veya gerekmediği halde tiroid hormonu verilmesi nedeniyle de  kanda yüksek hormon nedeniyle iyatrojenik (doktor eliyle) zehirli guatr da görülebilir.

İlginç olan ve konuyu daha da karmaşık hale getiren diğer bir durum da, tiroid hormon düzeyi düşük olan ve adet düzensizliği yaşayan kadınlarda tiroid hormonu verildikçe östrojen ve projesteron seviyelerindeki artıştır.

Tiroid hormon bozukluğunun teşhisi için kanda tiroid hormon düzeyi ölçülmelidir. Bu ölçümlerden en değerlisi de kanda TSH düzeyinin ölçümüdür.  Eğer tiroid hormonu yetersiz veya gereğinden fazla ise öncelikle bunun nedeni ve türü modern tekniklerle ortaya konmalı, sonra guatrın çeşidine göre tedavi yapılmalıdır.

Tiroid hormonu bozukluğuna bağlı adet düzensizliklerinde klasik östrojen-projesteron tedavisi çoğunlukla başarılı olmaz. Bu hastalarda öncelikle tiroid hormon bozukluğu tedavi edilip 3-6 aylık bir süreden sonra adet düzensizliğinin düzelmesi beklenir.

KISIRLIK VE TİROİD HASTALIKLARI
Tiroid hormon bozuklukları kadınlarda yumurtlama fonksiyonunu bozulur, adet düzensizleşir ve kısırlık oluşabilir. Hem tiroid hormon fazlalığında (zehirli guatr) hem de tiroid hormon yetmezliğinde kadınlarda doğurganlık bozulur. Bu nedenle kısırlık  olan kadın hastalarda tedaviye başlamadan önce tiroid hastalığı araştırması yapılmalıdır.

ERKEKLERDE KISIRLIK
Erkeklerde görülen tiroid hastalıklarında sperm olarak adlandırılan erkek üreme hücrelerinde hareket bozuklukları (motilite) saptanmıştır. Sperm hareket bozuklukları ise erkeklerde kısırlık nedeni olabilmektedir.Bu nedenle kısırlık  olan erkek hastalarda tedaviye başlamadan önce tiroid hastalığı araştırması yapılmalıdır.

Kaynak: Guatr ve Tiroid Derneği web sitesi
(www.guatr.org.tr)