Tüp Bebek Süreci Nasıl İşliyor? İşte Adım Adım Anneliğe Giden Süreç

Tüp bebek tedavisinin aşamalarını ve bu konuda merak edilenleri İstanbul Kadın Sağlığı ve Tüp Bebek Merkezi’nden Kadın Hastalıkları ve Doğum Uzmanı Op. Dr. Emre Karatekelioğlu anlattı.

TEDAVİ ÖNCESİ HANGİ HAZIRLIKLAR YAPILMALI?

. Tüp bebek tedavisi öncesi hastaya hangi hazırlıkları yapması önerilir?

‘‘Tüp bebek tedavisinde önemli olan sağlıklı bir gebelik elde etmektir. Bunun için de tedavi öncesinde çiftlere bazı önerilerimiz olur. Birincisi sigarayı bırakmalarıdır. Sigara kullanımı hem erkekte hem de kadında gebelik oranını düşüren bir faktördür. Çünkü yumurta ve sperme olumsuz etki ederek yumurta ve sperm kalitesini önemli derecede düşürmektedir. O yüzden çiftlere bu dönemde sigara kullanmamaları hatta 2-3 ay öncesinden sigarayı bırakmaları kesinlikle tavsiye edilir. Yine tedaviye başlamadan önce kafein alımını belirli bir düzeyde tutmalıdırlar. Bu, günde yaklaşık 2-3 bardak çay, bir fincan kahve olabilir. Ayrıca alkol de kullanmamaları istenir. Tedavi sırasında mutlaka fizyolojik uykularına dikkat etmelidirler. Bu uyku, akşam saat 10-11 ile sabah saat 7-8’e kadar uyunan uykudur. Bunların yanı sıra tedaviye mutlaka ideal kiloyla başlaması önerilir. Aksi takdirde daha yüksek dozda ilaç kullanımı, gebelik oluşursa gebeliğin erken döneminde düşük riski, gebelik sırasında tansiyon yükselmesi, yine gebelik sırasında şeker hastalığı oluşup insüline bağımlı hale gelebilme gibi ciddi problemler yaşanabilir. Tedavi sırasında da stres faktörlerini en aza indirmeleri önerilir. Çok yoğun bir iş dönemi varsa daha rahat ve sakin bir iş temposunun olduğu bir dönemde tedavi olmaları tavsiye edilir. Bütün bunlar hem tedaviye uyumu hem de başarıyı arttıran faktörlerdir.’’

‘‘BİRDEN FAZLA YUMURTA İLE TEDAVİ BAŞARI ŞANSINI YÜKSELTİYOR’’

. Tüp bebek uygulanacak her hasta için yumurtaların uyarılması gerekir mi?

‘‘İlk tüp bebek, vücudun geliştirmiş olduğu tek yumurtayla yapılıyordu. Ancak ilerleyen dönemlerde biyolojinin ve insan vücudunun incelenmesiyle birlikte, her adet dönemi başında kadının yumurtalık deposundan içinde birden fazla yumurtanın olduğu düşünülen folikül seçiliyor. Vücut, bunlardan sadece bir tanesini büyütecek kadar hormon üretiyor. Diğer foliküller kullanılmadan harcanıyor. Ancak seçilmiş olan folikül içindeki yumurta her zaman doğru yumurta olmayabiliyor. Doğru yumurta, yarışı kaybetmiş olan folikülün içinde olabiliyor. O yüzden tüp bebekte birden fazla yumurta elde edilerek yapılan denemelerde başarı şansı daha yüksek oluyor. Burada hem alternatif yumurta sayımızın fazla olması, buna bağlı olarak da en kaliteli olan sperm ve yumurta döllendikten sonra en kaliteli embriyoyu seçebilmemiz açısından birden fazla yumurtayla tedaviyi yapmayı tercih ediyoruz. Ancak vücutta fazla östrojen hormonunun yükselmesinin doğru olmadığı bazı özel durumlar vardır. Mesela meme kanseri tedavisi görmüş ve tedaviye devam edecek ya da yumurta rezervi zaten çok az olan ve vücudunda sadece bir tane folikülün büyüdüğü anne adaylarında ilaç kullanmaksızın tedaviyi tercih edebiliriz.

İLK AŞAMA HORMON İĞNESİ

Birden fazla folikülü tercih ettiğimiz tedavide de adetin ikinci üçüncü gününden itibaren başlayarak, beynin bu folikülleri büyütmek için üretmiş olduğu hormonu dışarıdan iğne şeklinde verip o ay depodan seçilmiş foliküllerin mümkünse tümünü büyütmeyi hedefliyoruz. Bu süre yaklaşık adetin üçüncü dördüncü gününden itibaren başlıyor ve 10 gün düzenli olarak bu iğneleri anne adayı kendisine uyguluyor. Tıpkı şeker hastalarının kullanmış olduğu insülin iğnesi gibi cilt altına uygulanıyor. Bu uygulama sırasında 3-4 günlük aralarla anne adayını ultrasonla kontrole çağırıyoruz. Bu kontrollerde, kullandığımız ilaçlara yumurtalıkların verdiği tepki yeterli mi değil mi; çok fazla bir tepki vermişse dozu düşürelim, az bir tepki vermişse dozu arttıralım ya da idealse aynı şekilde devam edelim diyerek karar veriyoruz. Ayrıca foliküllerin çapının belirli bir aşamaya  (17-18 milime) gelmesini bekliyoruz. Bu aşamada bu folikülün içinden olgun ve sperm tarafından da döllenebilir yumurtanın artık çıkabileceğini düşünüyoruz ve ikinci aşamaya geçiyoruz. İkinci aşama, yumurtanın toplanmasıdır. Tüp bebeğin kelime anlamı, vücut dışında sperm ve yumurta hücresinin döllenmesi, embriyo elde edilmesi ve bu embriyonun rahim içine transferidir. O yüzden mutlaka yumurtanın da vücut dışına alınması gerekiyor.’’

YUMURTA TOPLAMA İŞLEMİ NASIL YAPILIYOR?

. Yumurtayı nasıl toplanıyor? Anestezi gerekiyor mu? Genelde kaç yumurta alınıyor?

‘‘6 ile 15 arasındaki olgun yumurta sayısı ideal kabul edilir. Tabii bazen 3 tane yumurta elde ettiğimiz anne adayı gebe kalabilirken 12 tane yumurta elde ettiğimiz anne adayı gebe kalamayabilir. Yumurta toplama günübirlik bir işlemdir. Anne adayının konforu açısından sedasyon anestezi ile yapılır. Ameliyathanede steril şartlar altında yapılması gerekir. Yaklaşık 40-45 dakika sürer. Ama işlemden sonra anne adayı yaklaşık 2 saat takip edilir. Yumurtaların toplandığı gün baba adayından da sperm örneği alınır. Bu spermlerin içinde ideal ve dış görünüş olarak da yumurtayı döllemek için yeterli gördüğümüz hareketli spermler ayrıştırılır ve laboratuvar ortamında özel şartlarda mikroskop altında spermle yumurtanın birleştirilmesi yani döllenme işlemi yapılır. Burada ya tek bir spermi seçip yumurtanın içine mikromanipülatör dediğimiz özel bir aletle yerleştiririz (mikroenjeksiyon) ya da her bir yumurtanın çevresine belirli sayıda spermi gece bırakıp ertesi gün yumurtayı dölleyip döllemediğine (klasik döllenme) bakarız. Bir gün sonra kaç tane yumurtanın döllendiği belli olur. Daha sonra embriyo aşamasına geçmiş olan yumurtalar takip edilip bunların içinden kaliteli ve gebelik oluşturma potansiyeli olanlar gebeliğin gerçekleşeceği rahim içi boşluğa transfer edilir. Sonra da gebelik test sonucu 10 gün beklenir. Sağlık Bakanlığı’nın yönetmelik ve yasalarına göre anne adayı 35 yaşın altında ise ilk iki denemede tek embriyo, 35 yaş ve sonrasında ise iki embriyo transfer edilir. Devlet, SGK üzerinden üç denemeye kadar tüp bebek denemelerini ve ilaçların bir bölümüne destekte bulunuyor.’’

NORMAL DOĞUM MÜMKÜN MÜ?

. Tüp bebekte normal doğum mümkün müdür?

‘‘Tüp bebekte oluşan gebelikler hem takip hem de sonlanması açısından kendi süreciyle oluşan gebelikten farksızdır. O yüzden tüp bebekler sezaryen olacak diye bir kural yoktur. Ama bebeğin pozisyonu uygun olmayabilir, kilolu olabilir ya da tüp bebek sonucunda çoğul gebelik gibi tıbbi gerekçeler olabilir. Çoğul gebelikte genellikle sezaryen tercih edilir. Tıbbi gerekçeler dışında normal kendi sürecinde oluşan bir gebelik nasıl vajinal yolla doğumla sonuçlanabiliyorsa tüp bebekler de vajinal yolla sonuçlanabilir.’’

ÇOĞUL GEBELİĞİN RİSKLERİ

. Çoğul gebeliğin anne adayı ve bebek için riskleri nedir?

‘‘Rahim bir bebeği taşımak için yaratılmıştır. Buraya ikinci bir bebek yerleştirildiğinde bizi bekleyen en büyük problem erken doğumdur. Bebeğin akciğer ve beyin gelişiminin tamamlanması 36. haftadan sonra olur. Hatta beyin gelişimi doğuma kadar devam eder. Akciğer gelişimi ise 36. haftada tamamlanır. 36. haftadan önce olağan doğumlarda hem bebek vücut dışında kendi nefesini alıp veremez hem de beyin fonksiyonları daha tam gelişmemiş olur. Buna bağlı olarak özellikle 30 haftanın altındaki doğumlarda yenidoğan yoğun bakımına ihtiyaç duyulur. Bu bebekler erken doğdukları için kuvez bakımına muhtaç olurlar. Enfeksiyona daha açıklardır. Özellikle 25-26. haftalarda beyin kanamaları ve buna bağlı daha sonra oluşabilecek olan özellikle beyin sekerleri kalıcı problemlerdir. Nefes alıp vermekle ilgili problemler, enfeksiyonlar, bağırsak sindirim sistemindeki kanamalar bizi oldukça zorlar. Bebekler kuvezdeyken anne sürekli olarak süt taşımak zorunda kalır ve bu durum anneyi psikolojik, bebekleri fiziksel olarak çok etkiler. Yine çoğul gebeliklerle birlikte anne adayında yüksek tansiyon ve şeker hastalığı daha sık görülen en önemli iki problemdir. O yüzden tüp bebekte hedefimiz sağlıklı ve tekiz bir gebeliktir.’’