Tüp Bebek Tedavisi İçin Hekime Ne Zaman Başvurmalı?

Tüp bebek tedavisi kime gerekir? Tüp bebek tedavisinde ne zaman doktora başvurmak gerekir? Tüp bebek tedavisinde kadının yaşı önemli bir faktör müdür? Anadolu Sağlık Merkezinden Kadın Hastalıkları Doğum ve Tüp Bebek Uzmanı Op Dr. Ebru Öztürk Öksüz tüp bebek tedavisi hakkında merak edilenleri anlattı.

Tüp bebek tedavisi için ne kadar beklenmeli?
Bir çift düzenli bir ilişkiye rağmen çocuk sahibi olamıyorsa buna infertilite denilir. Tüp bebek tedavisine başlama konusunda genel olarak bir süre belirtmek doğru olmaz. Burada çifte; yani kişiye özel düşünmek gerekir. Tüp bebek tedavisinde kadının yaşı da çok önemli bir faktördür. Eğer kişi 30 yaşından gençse daha önce ciddi bir operasyon ya da bir sorun yaşamamışsa, bir yıl düzenli ilişki ile çocuk sahibi olmayı bekleyebilir. Bir yılın sonunda doktora başvurabilir. Ama kadın 40 yaşın üzerindeyse, erkek ya da kadının geçmişinde ciddi bir operasyon hikayesi varsa o zaman bu süreyi 6 ya da 8 ay ile kısıtlamak daha doğru olur. Kısacası bu süre kişinin kendi öyküsüne göre şekillenmektedir.

TEKRARLAYAN TÜP BEBEK BAŞARISIZLIKLARI

Tekrarlayan tüp bebek başarısızlığının ardında ne gibi faktörler yatabiliyor?
İnfertilite sebebi ile başvuran çiftte kadın ve erkek ayrı ayrı değerlendirilir. Genellikle yüzde 40 kadın kaynaklı, yüzde 40 erkek kaynaklı ve yüzde 15-20 civarında da birlikte paylaştıkları problemler sebep olmaktadır. Bu süreçte önce problem belirlenmeli ve daha sonra probleme yönelik tedaviler yapılmalıdır. Çünkü bazen hemen tüp bebek tedavisine geçilmesi gerekmeyebilir. Bütün konvansiyonel tedavilere rağmen başarı elde edilememişse ya da çiftin genel kondisyonu uygunsa tüp bebek tedavisine başlanmalıdır. Tekrarlayan tüp bebek başarısızlıklarına tüp bebek implantasyon başarısızlığı denilir. Eğer 3 tüp bebek tedavisi başarısız olmuşsa daha detaylı bir inceleme gerçekleşmelidir. Örneği “çiftte genetik bir sorun var mı, kadının rahminde gözden kaçan herhangi bir problem olabilir mi ya da tüplerinde bu zamana kadar bulgu vermeyen sıvı birikintileri var mı” bu konular daha derinlemesine araştırılmalıdır. Bu araştırma döneminden sonra bulgulara göre de  yeni bir tedavi planı gerçekleştirilmelidir.

PREIMPLANTASYON GENETİK TANI

Preimplantasyon genetik tanı nedir? Bu yöntemin tekrarlayan tüp bebek başarısızlıklarında olumlu bir yeri var mı?
Preimplantasyon genetik tanı, embriyonun genetik olarak sağlığını ortaya koymayı sağlar. Özellikle ileri kadın yaşı, tekrarlayan başarısızlıklar, şiddetli erkek faktör ve özellikle ailede genetik bir problem varsa preimplantasyon genetik tanı önerilir. Tüp bebek tedavisinde yumurta ve sperm birleşimi sağlandıktan sonra oluşan embriyodan biyopsi alınması ve genetik tarama gerçekleştirilmesidir. Ancak embriyo bütün olarak incelenemediği için yüzde yüz sonuç veren bir yöntem değildir. Bu yüzden başarısız olan bütün olgularda uygulamak yerine yine kişiye özel olarak düşünmek; yani kişiye bunun faydası var mı, gebelik şansını arttırabilir mi gibi bütün bunlar değerlendirilip önerilmelidir. Tüp bebek tedavisi kişiye özeldir ve motamot kurallarla tüp bebek tedavisi uygulamak doğru değildir.

Tüp bebek tedavisi genetik hastalıklardan arındırılmış embriyolarla sağlıklı bebekler doğrulmasına da yardımcı oluyor değil mi? Hangi genetik hastalıklar bunlar biraz bilgi verir misiniz?
Tüp bebek tedavisi çocuğu olmayan çiftlere yapılan bir tedavidir; ama bunun dışında ailede genetik rahatsızlık varsa bu genetik rahatsızlıkların daha sonraki nesillere aktarılmaması için, ailenin kendiliğinden çocuk sahibi olabilme imkânı olmasına rağmen de uygulanabilir. Örneğin; Akdeniz anemisi, hemofili hastalığı, kas hastalıkları gibi çeşitli hastalık durumlarında da uygulanabilir.

Op Dr. Ebru Öztürk Öksüz

ERKEK KISIRLIĞINDA MİKROÇİP YÖNTEMİ

Erkek kısırlığının tedavisinde ne gibi gelişmeler var? Erkek kısırlığının tedavisinde başarı oranları ne ölçüde arttı?
Başvuran çiftlerin yaklaşık yüzde 40’ında sadece erkek infertilitesi var. Spermlerde sayı azlığı, hareket azlığı, yapısal bozukluk gibi problemler olabiliyor. Erkek infertilitesinde, spermi olmayan erkeklerden mikrotese ameliyatlarıyla yumurtalıklardan sperm bulunmak mümkün. Kalitesi son derece kötü olan kişilerde de en kaliteli spermleri ayrıştırma tetkikleri var. Mikroçip yöntemi de önemli gelişmelerden. Mikroçip yöntemi spermler arasında DNA’sı hasarlı ve normal olan spermleri ayrıştırmaktadır. Tıpkı kadın vücudunda olduğu gibi. Kadın vücudunda da süzgeç tüplerdir. Normal birliktelikte spermler yumurtayı bulana kadar oldukça uzun bir yoldan ve tüplerden geçerler. Aslında orada da mikro çip kanalları ile tutulurlar. Mikroçip yöntemi doğal olan bu süreci dış ortamda sağlamaya çalışır. DNA hasarlı spermler elendikten sonra kalan normal spermler mikroskop altında incelenir ve en sağlıklı sperm seçilir. Daha sonra da yumurta ile birleştirilir. Bunlar, en kaliteli spermi seçme sonrasında en iyi embriyoyu oluşturma ve kısacası gebelik şansını arttırmak için infertilite de önemli gelişmelerdir.

Günümüzde birçok kadın geç yaşlarda çocuk sahibi olmak istiyor ya da menopoz olguları da bir yandan artıyor. Erken menopozdan kaynaklanan sebepler nelerdir ve bunda tıbbın ya da tüp bebek yönteminin getirdiği birtakım yeni yöntemlerde, yeni umutlarda var mı?
Yaşam koşulları, kariyer planları gibi sebeplerle anne olma yaşının giderek ertelendiğini görüyoruz. Fakat bilmemiz gereken gerçekler var. Kadınlar, erkekler gibi değil. Belli bir doğurganlık çağları var ve yaş ilerledikçe özellikle de 40’lı yaşların üzerine çıktıkça doğurganlık olumsuz etkileniyor. 40 yaşından önce menopoza girme durumuna erken menopoz deniliyor. Aslında bu kavram çok kabul edilen bir kavram değil. Daha çok kabul ettiğimiz ciddi yumurtalık yetmezliğidir. Bunun tam olarak nedenini bilmek mümkün değildir. Genetik aktarım, yediklerimiz, içtiklerimiz, stres, yaşam koşulları bütün bunların hepsi etken olabilir. Erken menopozu çok sık görmeye başladık. Son dönemde bu konuda da PRP yöntemi uygulanıyor. PRP ortopedi, dermatoloji gibi tıbbın birçok alanında kullanılıyor. Bu süreçte de kişinin kendi kan hücrelerinde trombosit denilen gelişim faktörlerini salgılayabilen hücreler konsantre edilip, yumurtalara enjekte ediliyor. Bu enjekte ile ciddi yetmezlikte uyuyan, aktif olmayan yumurta hücrelerini aktifleştirmek hedefleniyor ya da yumurta kalitesi biraz daha iyileştirmek amaçlanıyor.

YUMURTA DONDURMA İŞLEMİ

Kanser tanısı alan kadınlar için kemoterapi ve radyoterapiye başlanmadan önce yumurta dondurma yönteminden de bahsediliyor. Bu konudan da bahsedebilir misiniz?
Kemoterapi ve radyoterapi, yumurta dokusuna zarar verebilen tedavilerdir. Aynı şekilde erkekte de sperm dokusuna zarar verirler. Dolayısıyla öncesinde erkeklere mutlaka sperm dondurma, kadınlara da mutlaka yumurta dondurma önerilir. Yaklaşık 12 günlük bir süreçtir. Eğer kişinin onkoloji doktoru kemoterapi öncesinde böyle bir zaman sağlıyorsa bu tedavi ile yumurtaları uyarmak, toplamak ve en az 5 yıl yumurtaları en iyi koşulda saklayabilmek mümkündür. Saklanan yumurtalar ileride rahatlıkla kullanılabilir. Çünkü kemoterapide etkilenen rahim değil yumurtalar olur.

Tüp bebek tedavisinde Türkiye’ye gelecek kişiler böyle bir şey için kaç günlerini ayırmaları gerekiyor? Hangi ülkelerden daha çok hastalar geliyor?
Bu konuda sağlık turizmi Türkiye’de çok aktif. Azerbaycan, Kazakistan gibi kuzey bölgeler ve Bulgaristan, Romanya daha çok olmakla birlikte artık Avrupa’dan hasta geliyor. Tüp bebek tedavisi için mutlaka öncesinde hastalarla istenilen tetkikler üzerine iletişim kurulmalıdır. Çünkü hasta bunları ülkesinde de tamamlayabilir. Genel olarak kadın hastanın 17-18 gün kalması gerekir. Buna göre bir planlama yapmalılar. Aktif bir tedavi olduğu için 2-3 günde bir iletişim içinde olunması gerekebilir.