Tüp Bebek Tedavisi Kaç Kez Denenmeli?

Tüp bebekte kısırlık nedenine göre hangi tedaviler uygulanır? Türkiye’nin güneyinde erkeklerde görülen kısırlık vakaları neden ön plandadır? Yumurtalık yaşlanmasını ya da kadında yumurtalık rezervlerinin azaldığını gösteren testler var mıdır? Genetik tanı ne zaman yapılmalıdır?

Çukurova Üniversitesi Tıp Fakültesi Kadın Hastalıkları ve Doğum Uzmanı, aynı zamanda Tüp Bebek Uzmanı Prof. Dr. Turan Çetin kısırlığın nedenleri, tedavi süreçleri,  tüp bebek tedavisindeki gelişmeleri ve yumurta dondurma yönteminin sunduğu imkanları Sağlığım İçin Herşey’e anlattı.

‘‘TEDAVİDEN ÖNCE ÇİFTLERİN SAĞLIK DURUMLARI ÇOK İYİ ARAŞTIRILMALI’’

. Tüp bebek kimlere önerilir? Kısırlık nedenine göre uygulanan başka tedaviler de var mıdır?
“Tüp bebek en son tedavi seçeneklerinden biridir. Bu nedenle çiftin bütün tetkikleri yapılarak problem kimde ve nerede bulunur. Bulunduktan sonra da soruna yönelik tedavi planlanır. Kadında hormon testleri yapılır ve rahim filmi çekilir. Erkeklerde de sperm tahlilleri yapılır. Bu üç ana tetkik bir saç ayağı gibidir. Bu ayaklar olmazsa üzerine hiçbir şey konulamaz. Bu nedenle bu tetkiklerden sonra yardımcı tanı yöntemleri ile tetkikler yapılır. Hasta Akdeniz bölgesindeyse en çok Akdeniz anemisi görülmektedir. Erkek eğer taşıyıcı ise çocuk yüzde 25 hasta çıkabilir.

Kadınlarda ön testlerde meme muayenesi, simir testi ve ultrasonu mutlaka yapılmalıdır. Tüp bebek tedavisine gelindiğinde bu testlerin ihmal edilmemesi gerekir. Çünkü tedaviden önce kadının sağlıklı olduğu görülmelidir. Tüm testlerden sonra erkekteki sperm tahlilinin sonucuna göre hasta değerlendirilir. Bir problem bulunamazsa, yüzde 10-15 oranında açıklanamayan bir nedene bağlı infertilite var demektir. Ya da yüzde 30 civarında erkeğe bağlı bir neden vardır. Bu oran güney bölgemizde daha fazladır. Adana’daki tüp bebek merkezimizde yüzde 70’e yakın erkek faktörü öne çıkmaktadır.

Kadına ait nedenler yüzde 30-40 oranındadır. Hem erkeği hem de kadını ilgilendiren sebeplerin oranı ise yüzde 5-10’dur. Problemlerden biri kadına ait tüplerin tıkanıklığı ise geçirilmiş bir enfeksiyon söz konusudur. Bu enfeksiyonun nedeni bulunmalıdır. Enfeksiyon genç kızken geçirilmiş ya da önceden yaşanmış bir hastalıkla da ilgili olabilir. Kadının yaşadığı bölge kadında da bir takım hastalıklara neden olur. Sekse bağlı geçen hastalıklardan dolayı da tüplerde hasar görülebilir. Bunlar çok iyi araştırılmalıdır. Erkekte de aynı şekilde enfeksiyon olup olmadığı incelenmelidir. Kadının tüpleri kapalı olduğu gibi erkeğin de kanallarında kapalılık olabilir. Çocuğu olan bir erkekten hiç sperm çıkmadığı görüşebilir. Bu,  kanallarda geçirilmiş bir enfeksiyona bağlı tıkanıklık olduğunu gösterir. Bu yüzden de sperm sadece testislerde kalır; dışarıya sperm çıkışı görülmez. İzah edilmeyen kısırlık da söz konusu olabilir. Bu durumda ilave tetkikler varsa bunlar yapılmalıdır. Sonrasında ise ilk önce aşılama tedavisine başlanır. Üç kez yapılan aşılamadan sonra da tüp bebek tedavisine geçilir.”

SICAK İKLİM, BESLENME, STRES, KİLO VE İŞSİZLİK KISIRLIK NEDENİ

. Özellikle Türkiye’nin güneyinde erkeklerde görülen kısırlık vakaları neden ön plandadır?
“Erkekte kısırlık dünyada da artmaya başladı. Y kromozomları gittikçe küçülüyor, ifadeleri de var. Çok fazla kısır vaka görülmesinin nedenleri arasında sıcak iklim, beslenme, kilo, stres, iş sahibi olamama vardır. Güney bölgemizde, yapılan tarımdan dolayı tarım işi ile ilgilenen erkekler zirai ilaçlardan ve zehirlerden de etkilenmektedir. Bazen bu gibi ilaç ve zehirler ellerden ve nefes yollarından insanlara geçebilir. Bu da kısırlık gibi ciddi problemlere yol açabilir. Sıcak bir yerde çalışmaktan kaynaklanan problemler de görülebilmektedir. Erkeklerde testisler dışarıdadır. Bunun nedeni, soğuk bir ortamda olması gerektiğidir. Kadınlarda yumurtalar içeridedir. Çünkü daha sıcak ortamda olmaları gerekir. Dolayısıyla sıcak bir ortamda çalışan erkekler bu durumdan çok çabuk etkilenir. Varikoseller görülebilmektedir. Varikosel çok belirgin değilse ameliyat düşünülmez.”

YUMURTALIK REZERVİ TESTLERİ

.  Yumurtalık yaşlanmasını ya da kadında yumurtalık rezervlerinin azaldığını gösteren bir takım testler var mıdır?
“Yumurta rezervlerine dikkat edilmelidir. 40 yaşına gelmiş bir kadın yeni evli olabilir. Bu tür hastalarda yaş çok önemli olduğu için çocuk isteniyorsa, yumurtalık rezervlerine hemen bakılmalıdır. Yumurta rezervlerine ve hormonlarına bakarak bilgi alınır. Ultrason muayenesi sırasında da rezervlerin durumu hakkında bilgi edinilebilir. AMH denilen bir hormona bakılırken laboratuar ortamına da dikkat edilmelidir. Süre geciktirilirse testler yanlış çıkabilir. Bu durumda hekimlerin de uyanık olması gerekir. Eğer AMH değerleri düşükse derhal en yüksek gebelik oranına göre tedavi uygulanmalıdır.

Tüp bebekte tedavi sonrası bebek sahibi olma oranı yüzde 30 gibi yüksek bir orandır. Böyle bir durumda hemen tüp bebek tedavisinin uygulanması gerekir. Türkiye’de bir yıl önce çıkan bir kanunla, evli olmayan kadınlar, yumurtalık rezervleri azaldığı konusunda tanı konulursa bir rapor ile tüp bebek merkezlerinde yumurtalarını dondurabilirler. Kadınlar evlendiklerinde de dondurduğu yaşın yumurtalarını kullanma şansı elde ederler.”

GENETİK TANININ ÖNEMİ

. Genetik tanı ne zaman yapılmalıdır?
“Genetik tanı için önce genetik nedenin bulunması gerekir. Anne ve babada talasemi taşıyıcılığı varsa anne ve babanın DNA’larına moleküler düzeyde bakıldıktan sonra embriyo değerlendirilir. Embriyonun taşıyıcılığının olup olmadığı belirlenerek embriyo ayıklanır. Hasta olan embriyolar böylece elenmiş olur. Bu tür durumların teşhisleri kolaydır ve tedavilere de imkan tanır. Aksi takdirde çocuk her gün gözünüzün önünde eriyebilir. Kan vermek, kemik iliği nakli yapmak gerekir. Talasemi hastası bir çocuğa kemik iliği ihtiyacı doğduğunda çocuğun dokusuna uygun bir çocuk yapılması gerekebilir. Böyle bir durumda tüp bebek yöntemi ile iliğe uygun bir kardeş sağlanabilir. Doğum sırasında göbek kanı toplanır ve kan, hasta çocuğa transfer edilir. Böylece hem hasta çocuğun hayatı kurtulur hem de sağlam bir çocuk sahibi daha olunur.”

POLİKİSTİK OVER SENDROMLU HASTALARIN TEDAVİSİ

. Polikistik over sendromuna sahip kadınlarda üreme sağlığında nasıl bir tedavi yaklaşımı uyguluyorsunuz?
“Polikistik overli hastalar Akdeniz bölgesinde en çok rastlanan hasta tipidir. Bu tür hastalarda kilo ve şeker problemleri çok önemlidir. Mutlaka şeker araştırması yapılmalıdır. Bu tür hastalara ilk önce kilo verdirilir. Hasta bu durumda çoğunlukla gebe kalır. İkincisi ise hastaya verilen bir hap ile yumurtlama sağlanır ve aşılama yapılır. Böylece gebelik şansı denenir. Diğer seçenek de iğne tedavilerine geçip aşılamaların yapılmasıdır. Üç kez aşılama yapıldığında bir sonuç alınamadıysa o zaman tüp bebeğe geçilebilir.

Uzakta olup takiplere gelemeyen, doktorlara gelip gitmesi ve muayenesi zor olan hastalara da laparoskopik yöntemlerle girilerek cerrahi olarak delik açma yöntemi yapılır. Bu yöntemle polikistik overli hastaların yumurtlaması sağlanır. Tüp bebekte en büyük korku bu tür hastalarda yumurtaların aşırı çoğalması ve hastada aşırı yumurta büyümesi, karında sıvı toplanması riskidir. OHSS denilen sıvı toplandığı zaman hastalar nefes alamayacak hale gelirler. Bunun için bu tür hastalara bu işi iyi bilen hekimlerin yaklaşımları gerekir. Hastaları göz ardı etmeden iyi takip etmek önemlidir. Gerekirse embriyolarını dondurup daha sonra vermek doğrudur. Yeni tedavi yöntemleri ile artık OHSS’siz, yani riski olmayan tüp bebek yöntemleri yapılmaktadır.”

BAŞARISIZLIK DURUMUNDA İKİNCİ TÜP BEBEK DENEMESİ NE ZAMAN OLMALI?

. Tüp bebekte ilk deneme başarısızsa iki deneme arasında ne kadar süre olmalıdır? Tüp bebeği bir çift ne kadar denemelidir?
“Tüp bebek ilk uygulamada yüzde 30 oranında kucağa bebek alma anlamında bir gebelik sağlar. İkinci bir tüp bebek minimum 2,5 aylık bir süre sonra denenmelidir. Çünkü 1,5 ayda ancak psikolojik sıkıntı iyileştirilebilir. Bu da bilimsel olarak ispatlanmış bir süredir. Hasta başarısız hisseder. Bu, hastanın maddi ve manevi sıkıntılarını atlattığı süreye bağlı olarak 2-3 ay olabilir. İkinci tüp bebek denemesinde de ‘Rahim içerisinde niye tutmadı?’ diye rahim içinin gözetlenmesi gerekir. Bu, hem ikinci tüp bebek tedavisinde gebelik şansını arttırır hem de atlanan bir problemi çözer. Tüp bebek tedavisinde yumurta olduğu ve sperm çıktığı sürece tedavi yapılabilir.”