Tüp Bebek Tedavisi ve Erkek Kısırlığı

Erkeklerde kısırlığın tedavisi hangi yöntemlerle yapılır? Şiddetli erkek kısırlığı nedir? Erkek kısırlığının nedenleri nelerdir? Erkek kısırlığının tedavisindeki gelişmeler nelerdir? Hiç spermi olmayan erkekler de baba olabilir mi? Sperm dondurma nedir? Erkeklerde sperm dondurulmasını gerektiren durumlar nelerdir? Varikosel’in erkek kısırlığına etkisi nedir? Kabakulak erkek kısırlığını etkiler mi? Sigara kısırlık yapar mı?

Ferti-Jin Kadın Sağlığı ve Tüp Bebek Merkezi Klinik Direktörü Op. Dr. Seval Taşdemir, erkek kısırlığı ve tüp bebek yöntemindeki gelişmeler hakkındaki sorularımızı Sağlığım İçin Herşey’de yanıtladı.

‘‘TÜP BEBEKTE ERKEKLER ŞANSLI’’

. Erkeklerden kaynaklanan kısırlığın oranı nedir? Erkek kısırlığının dereceleri var mıdır?
‘‘Kısırlık problemi yaşayan çiftleri değerlendirdiğimizde üçte biri kadından, üçte biri erkekten, üçte ikisi de hem kadın hem erkeği ilgilendiren konulardan kaynaklanır. Bu konuda erkekler son derece şanslıdır. Çünkü tüp bebekteki hasta gruplarında, gebelik oranlarını en yüksek elde ettiğimiz gruptadırlar. Kadının yaşı genç olsun ve kadında sorun olmasın; fakat erkekte isterse ileri düzeyde erkek kısırlığı olsun, çok az sayıda sperm elde edilmiş olsun, bu spermler dölleme yeteneğine sahiplerse biz gebelikler elde edebiliyoruz. Dolayısıyla erkeklerin bu konuda tedaviye katılımlarında, sperm vermeleri son derece kolaydır. Çiftlere üç ya da beş gün, cinsel perhiz sonrası doğal yoldan sperm vermeleri önerilir. Yaptığımız kontrollerde eğer menide yeteri kadar sperm varsa tüp bebek tedavi programı başlatılır.

‘‘AZOSPERMİ HASTA GRUBU EN ZOR ERKEK İNFERTİLİTESİ GRUBUDUR’’

Erkeklerde de çok ileri düzeyde, erkek kısırlığı dediğimiz azospermi (menide hiç spermin olmaması) hasta grupları olur. Erkek kısırlığı çok dikkatli olarak ele alınmalıdır. Tüp bebek tedavisine girmeden önce yapılması gereken testlerden ve tedavilerden geçirildikten sonra tüp bebek tedavisi başlatılmalıdır. Azospermi hasta grubu en zor erkek infertilitesi olarak tanımlanan gruptur. Azospermi hasta grubunu bir kısmında, doğuştan beyinden salgılanan hormonları eksiktir; o hormonlar erkekte beyinden salgılanmadığı için, testis bölgesine uyarı gitmez. Asıl spermin üretildiği bölge, erkeklerde testis organlarıdır. Aslında orada sperm üreten hücreler normaldir; ancak buraya uyarı gitmediği için salgılanmıyordur. Dolayısı ile erkekte, menide sperm bulunmuyor. Bu hastaların direkt mikro TESE veya TESE programına alınması, dokuda sperm bulamayıp, sizin asla çocuğuz olmaz, denilmesi yanlıştır.

ÖNCE HORMONLAR KONTROL EDİLMELİ

Azospermli erkek hastanın önce hormonları kontrol edilmelidir. Hormonların düşük ve hiç salgılanmadığı tespit edilirse bu hastalara üç ay önden hormon ilaç tedavisi yapılır. Sonrasında hastanın menisinde sperm çıktığı görülür. Büyük bir kısmında meniye sperm çıkışı olur, bir kısmında meniye sperm çıkmaz fakat Mikro TESE’de spermi elde edilir. Bu, sizin çocuğunuz olmaz denilen hasta gruplarında, eğer kadının yaşı genç ve kadında sorun yoksa yüksek oranda gebelikler elde edilir. Yanlış tedavilerle sperm üretimi olmaz. Tüp bebek tedavisinde başarıyı elde edebilmemiz için önce kişilerin bize inanması ve bizim onlarla çok iyi korelasyon içerisine girmemiz gerekir ki, bu uzun soluklu tedaviyi yürütebilelim. Azospermin diğer bir grubunda ise hormonlar normal salgılanır, testis bölgesinde de sperm üretimi vardır; fakat çıkış kanalları tıkalıdır. Bunlarda da direkt mikro TESE, TESE’ye aldığımızda bol miktarda sperm elde ediyoruz.

Op. Dr. Seval Taşdemir

ZOR OLAN HASTA GRUPLARI HANGİLERİ?

Zor olan hasta grupları; hormonlar yüksek, dokuda sperm üretimi ya var ya da hiç yok olan gruptur. Mikro TESE’de bu grupta, az sayıda sperm elde edip, yine mikroenjeksiyon tipi tüp bebekle çocuk sahibi elde edebiliyoruz. Fakat önden destekleyici ilaç tedavileri vermemize rağmen meni kontrollerinde sperm yoksa, dokuda mikro TESE yaptık asla sperm elde edilememişse bu hasta gruplarını tüp bebek tedavisine alamıyoruz. Çünkü ülkemizdeki tüp bebek tedavisi, çiftlerin kendi yumurtaları ve kendi spermleri ile olmaktadır. Dolayısı ile sperm elde edemezsek, erkek cephesinde tedaviyi başlatamıyoruz. Fakat bunlar erkek infertilitesinin çok az bir grubunu içerir, yüzde 5’ini geçmez. Son yıllarda yedi bin kat büyüten mikroskoplarla, menideki spermlerin en iyisini seçiyoruz. Veya sperm mıknatısı dediğimiz yine mevcut spermlerin DNA fragmantasyon bozukluğu olan ayıklama şansına sahip bir ileri teknik var. Bu teknik ile mevcut spermin en iyilerini seçip, mikroenjeksiyon tekniğinde uyguluyoruz. O nedenledir ki; tüp bebek tedavisinde, erkek kısırlığında, spermin içerisinde dölleme yeteneği az sayıda sperm de olsa, bugünkü teknoloji ile bunları elde edebiliyoruz. Ve mikroenjeksiyon tekniğini kullandığımızda problemi çözebiliyoruz.’’

ERKEKLERDE KISIRLIK NEDEN ARTIYOR?

. Erkeklerde kısırlık oranının artmasının nedeni nedir? Bir erkek üreme sağlığı açısından iyi durumda olmak için ne yapmalıdır?
‘‘Artık yapılan birçok datada, erkeklerde spermlerin gittikçe progresif bir şekilde düştüğü görülüyor. Hatta ilerleyen dönemlerde insan nesli tükenecek bile deniliyor. O kadar bariz bir şekilde düşüsün görüldüğü tespit ediliyor. Bunda tabii ki çevresel faktörlerin önemli rolü var. Yıllar öncesiyle karşılaştırdığımız zaman gıdalar ile ilgili problemleri sıralayabiliriz. Artı obezite çok yaygın, bulaşıcı hastalıklar, sigara-alkol-yabancı madde alışkanlığı-nargile gibi bunların hepsinin spermler üzerinde olumsuz etkileri var. Stres faktörü de var. Bütün bunlar erkek infertilitesi üzerinde önemli noktalar. Çocukluk çağında geçirilen ateşli hastalıklar, kabakulak en çok bilineni. Bunun yanı sıra, genç dönemde bel soğukluğu yine testislerde harabiyete neden olabilmektedir. Genetik faktörler; doğuştan kromozomal bozukluklar yine sperm sayısının azalmasına ve hareketliliğin düşmesine neden oluyor. Ama günümüzde tüp bebek tedavisinde genetik inceleme teknolojisi son derece gelişti. Avrupa’dan bile bu tedaviyi görmek için ülkemize geliyorlar.’’

TÜP BEBEKTE GENETİK İNCELEME

. Tüp bebek tedavisinde genetik inceleme nasıl yapılır?
‘‘Kadında ve erkekte üreme hücrelerinin sayısının azalmasına, fonksiyonlarının bozulmasına birtakım nedenler yol açabilmektedir. Örneğin; sperm sayısı 5 milyonun altında olan erkeklerde, mutlaka genetik inceleme yapılmalıdır. Eğer genetik bir problemden kaynaklanan bir kısırlık söz konusu ise, direkt tüp bebek tedavisi çözüm olmaz. Tüp bebek artı pregenetik tanı tedavisinin uygulanması gerekir. Kadında yumurta azlığı, tekrarlayan tüp bebek başarısızlığı veya tekrarlayan düşük olgularında mutlaka kadın-erkek her ikisinde de genetik inceleme yapılması gerekir. Bunun yanı sıra bir de ailelerde bilinen genetik hastalıkları oluyor. Veya engelli çocukları olmuş oluyor. Bu çiftler de, genetik incelemeye alınır. Örneğin, yurt dışından başvuran bir hastamızda kadında ve erkekte kas erimesi hastalığı vardı. Akraba evliliği yapılıyor. Almanya’da taramalarda her ikisinin de taşıyıcı olduğu tespit edilmiş; ama bu tedaviyi Türkiye’de yaptırabilirsiniz denilmiş. Çünkü genetik incelemeler de grup gruptur. Bunlar tek gen hastalığı incelemeleridir; her ülkede yapılamaz. İleri düzeyde analiz gerektiren bir durumdur. Hastamızın incelemelerini yaptık, sonunda gebelik de elde ettik. Şimdi takipleri Almanya’da devam ediyor. Bir başka örnek, Akdeniz anemisidir; ülkemizde çok yaygın görülen bir genetik hastalıktır. Bize başvuran bir hastamızın bu hastalığa sahip çocukları vardı. İkinci çocuklarını sağlıklı bir şekilde kucaklarına aldılar. Aynı zamanda doku tipi uyan bebek olduğu için ilk bebekleri de sağlığına kavuştu. Kemik iliği nakilleri yapıldı. Bunlar tüp bebek tedavisinde Türkiye’nin geldiği noktayı gösteriyor. Tüp bebek tedavisinde bu kadar iyi sonuçların elde edilmesinde teknolojinin, bilgiye ulaşmamızın son yıllarda artmasının önemli rolü olduğunu düşünüyorum.’’

SPERM DONDURMA YÖNTEMİ

. Sperm dondurma yöntemi kimlere önerilir? Ne kadar süre saklı kalabilir?
‘‘Hastalar sperm dondurulmasını istedikleri zaman iki yılda bir gelip, bize bu izni vermeleri gerekiyor. Eğer bu izni vermezler ise Sağlık Bakanlığı ile iletişime geçiyoruz ve mevcut üreme hücreleri imha ediliyor. Böyle bir prosedür var. Sperm istenildiği kadar dondurulabilir. Özellikle erkekler boyutunda kemoterapi, radyoterapi gibi kanser tedavisine girme söz konusu ise mutlaka spermlerin saklanması gerekir. Veya menide sperm yok, mikro TESE yaptık, o siklusta spermlerin bir kısmı kullanıldı, geri kalan spermler mutlaka bir saklama programına alınması gerekir. Bir diğer grup da spermlerin hızla azaldığı erkeklerdir. Bu hastalara, spermleriniz hızla azalıyor, saklanmalı, diye öneride bulunuyoruz. Bu tür hasta gruplarında da sperm dondurma programını uyguladık. Dolayısı ile tüp bebek tedavisinde başarıyı getiren, tedavimizi kolaylaştıran, kadında ve erkekte gerektiği koşullarda uygulanması gereken bir yöntemdir.’’