Tüp Bebek Tedavisi ve Kadınlarda Üreme Sağlığı

Üreme sağlığının önemi nedir? Bir kadın gebeliğe nasıl hazırlanmalı; nelere dikkat etmelidir? Sancılı adetin sebebleri nelerdir? Sancılı adet normal bir durum mudur? Tüp bebek tedavisindeki gelişmeler nelerdir? Medistate Hastanesi Kadın-Doğum ve Tüp Bebek Merkezi Sorumlusu Prof. Dr. Oya Gökmen, kadınlarda üreme sağlığı ve tüp bebek yöntemindeki gelişmeleri Sağlığım İçin Herşey’de anlattı.

. Üreme sağlığı nedir? Kadınlar açısından nasıl bir önemi vardır?
‘‘Üreme sağlığı, sizin istikbaldeki sağlığınızı, üremedeki sağlığınızı, üreme bittikten sonraki sağlığınızı ifade eder. Bunun için de sizi doğuran annenin sizi doğurmadan önce ve gebelik süresince gerekenleri yapması gerekir. Böylece siz doğduğunuz zaman sağlıklı olur, ileride sağlıklı ürer ve menopozal yıllarınızda da sağlıklı olursunuz. Sonuç olarak anneniz sizi ne kadar iyi düşünerek size hamile kalması için zaman ayırdıysa ve hamilelikte de size ne kadar iyi baktıysa siz o kadar sağlıklı olarak sağlıklı bir nesil yaratabileceksiniz.’’

BİR KADIN GEBELİĞE NASIL HAZIRLANMALI?

. Bir kadın gebeliğe nasıl hazırlanmalı; nelere dikkat etmelidir?
‘‘* Gebeliğe hazırlanırken eğer varsa sigara alışkanlığından vazgeçilmelidir. Sigara, erkekte spermleri, kadında da yumurta kalitesini ciddi olarak bozar. Sigara içicisi olup gebelik düşünenlerin en az üç ay kendilerini detoksifiye etmeleri gerekir.

* Hareketsiz yaşamı olanlar da üç ay kendilerini hareketli bir forma sokmalıdır. Bu hareketli form onların metabolizmalarını değiştirecek; hormonlarını aktive edecek ve bir miktar daha fit hale sokacaktır. Bütün bunların karşılığı sağlıklı spermatogenesis ve sağlıklı yumurta gelişimi olacaktır.

* Bazı supplementlerin (takviye besin) alınması gerekir. Bu supplementler, bir program dahilinde ve kandaki birtakım esansiyel maddelerin ne olduğuna bakılarak alınmalıdır. Mesela Türkiye’de demir eksikliği anemisi çok fazladır. Eğer bir annede demir eksikliği anemisi varsa zaten gebe kalmakta zorlanır. Gebe kalınırsa da bebek, annenin demir depolarını boşalttığı için anne çok sıkıntılı bir gebelik süreci geçirir.”

İNSÜLİN DİRENCİNE BAKMAK ÖNEMLİ

* Ayrıca kalsiyum ve magnezyum yönünden mutlaka araştırma yapılmalı; karaciğer fonksiyon testlerinin, kan yağlarının ve en önemlisi şekerin ne olduğu bilinmelidir. Ülkemizde polikistik over ve polikistik overe bağlı olarak genç kızlarda insülin direnci yüksek oranda görülmektedir. Buna bağlı olarak kilo alma ve insülin rezistansı birbirini tetiklediği için polikistik overde de geriye dönüşü olmayan, daha genç kızken çatlamayan kistlerle karşımıza çıkar. Dolayısıyla eğer bu süreci yaşamış bir genç kızsa ve gebe olmak istiyorsa insülin direncinin ne olduğu tespit edilerek hamileliğe hazırlanması gerekir.

* Yeni bir çalışmada, hamileliğin ilk üç ayında bakılan hemoglobin a1c dediğimiz hemoglobine bağlı dolaşan şekerin çok önemli olduğu ve annelerde eğer bu yüksekse bu bebeklerin iri kilolu olduğu ve ileride de kendilerinin diyabetik olacağı gösterilmiştir. Dolayısıyla çok önemli olan kilo, insülin direnci ve kan şekerine bakıldıktan sonra eğer kendini koruyan da bir karı koca ise gebe kalındığında sağlıklı bir fetüsün yerleşmesi için elden gelen yapılır.

* Ülkemizde akraba evliliği de oldukça yüksek orandadır. İleride sıkıntı çekilmemesi için mutlaka sağlıklı bir embriyonun sağlanacağı tüp bebek preimplantasyon tanıya gidilmesi gerekir.’’

Prof. Dr. Oya Gökmen

SANCILI ADETİN NEDENLERİ

. Sancılı adetin sebebleri nelerdir? Sancılı adet normal bir durum mudur?
‘‘Sancılı adetin sebebi genç kızın adet olduğu zaman yumurtasının çatlamasıyla ilgili bir süreç yaşamasıdır. Hipotalamus over aksının dengeye ulaşması için bir süreç geçer. Bu süreçte de çatlamayan yumurtalar olabilir; çatlayıp iyice sönmeyen yumurtalar olup kistleşebilir ya da rahim içi dokularının rahim dışında yerleşmesi olan endometriozisin başlangıcı olabilir. Bunların hepsi birbirinden çok ayrı durumlardır. Ama bir genç kıza ağrısı var diye laparoskopi önerilmemelidir. Çünkü ne olursa olsun korkacaktır. Dolayısıyla süreç iyi takip edilmelidir. Hormonlarına ve adetin ilk üç günü içinde yumurtaları çatlamış mı diye ultra tomografiyle üstten bakılmalıdır. Eğer çatlama sorunu varsa ona yönelik bir tedavi verilip ağrısı kesilir. Yumurtlamayı bir müddet durdurmak için doğum kontrol hapları kullanılabilir. Bu sürecin de geçici olduğu söylenmelidir; 6-8 ay içinde bu oturacaktır. Oturmayıp şiddetlenerek arttıysa o zaman bir ileriki teşhis aşaması olarak endometriozis şüphesi ile laparoskopik bir yaklaşıma girilebilir.’’

TÜP BEBEKTE HASTA DOSTU TEDAVİLER

. Tüp bebek tedavisindeki gelişmeler nelerdir?
‘‘Tüp bebek tedavilerinde artık daha çok hasta dostu tedaviler var. Kısa protokoller kullanılıyor. Ülkemizde çok olan polikistik over hastaları için yeni bir yaklaşım var. Bu hastalara yumurta geliştirirken en düşük doz da verseniz bu yumurta da aşırı büyüyebiliyor, karında asit yapabiliyor ve hipersimulasyon sendromu dediğimiz istemediğimiz bir üçüncü boşluklara su akımı olabiliyor. Bunun önlenmesi için artık yumurtaları aldıktan sonra onları donduruyoruz. Ve o siklusta (döngüde) içeriye embriyoları vermiyoruz, dolayısıyla hipersimulasyondan kurtuluyoruz. Hasta sakinleşip belli bir dinlenme periyoduna giriyor. Ağızdan alınan haplarla bir-iki siklus sonra içeriyi hazırlıyorsunuz; embriyolar hazır birkaç tane tüpün içinde bekliyorlar. Yaşına göre içeriye koyuyorsunuz. Nitrifikasyon dediğimiz hızlı dondurma metoduyla başarımız çok fazla arttı. Dolayısıyla bu en önemli yeniliklerden biri. Hasta dostu tedavilerde de daha kısa tedaviler ve cilt altı tedaviler kullanılıyor. Bunun dışında hastalara kişiye özel tedavi protokolleri uyguluyoruz. Bunlar hastanın yaşına, vücut kitle indeksine, geçmişine, pelvik ve jinekolojik öyküsüne göre uygulanıyor. Bir de preimplantasyon genetik tanı var. Sadece akraba evliliği için değil, başarısız tüp bebeklerde farklı kromozomların incelenmesiyle sağlıklı embriyoların seçilmesi, sağlıklı embriyoların içeriye konulması ve bu embriyoların da kapalı ve dışarıdan gördüğümüz bir ortamda ne kadar hızlı bölündüklerini, ne kadar sağlıklı olduklarını görerek içlerinden daha iyisinin seçilebilmesi teknolojisi elimizde. Bu teknolojiler bizi tüp bebekte, başarıda daha ileriye doğru itti.’’

İLK DENEME BAŞARISIZLIKLA SONUÇLANIRSA…

. Tüp bebek tedavisinin ilk denemesi başarısızlıkla sonuçlanan çiftler öneriniz nedir?
‘‘Tüp bebek uygulanacak her çift önce bu konuda çok iyi bilgilendirilmelidir. Hastalara, bu tedavinin uygulanacağı 100 kişiden 50’sinin gebe kalacağı, bu 50’sinin de yüzde 35 veya 40’ının eve bebek götüreceği anlatılmalıdır. Tüp bebeğin doğduğu yer olan İngiltere’de eve bebek götürme oranı geçen sene 32,2’dir. Her üç denemeden neredeyse biridir. Dolayısıyla hastanın bu bilinçle hareket etmesi gerekir. İkinci olarak, tüp bebek biraz pahalı bir tedavidir. İnsanlar varını yoğunu satıp ilk seferde bitsin istiyor. Ancak insanların bu maddi sıkıntının içinde kendilerini daha kötü hissetmesini önlemek için bitemeyeceğini paylaşmamız lazım. Hasta ayrıca tedaviye pozitif enerjiyle başlamalıdır. Bazı insanlar karşımıza beş denemeden sonra bazıları ise sıfır denemeden sonra geliyor. Artık sıfır denemeli hasta yok. Hep yaşlı, çok üstüne gidilmiş ve programı tutmamış hasta var. O hastalarla özel ilgilenmemiz ve bu konuda eğer en ufak ışık varsa o ışığa doğru gideceğimizi anlatmak lazım.’’

TÜP BEBEKTE BAŞARI ORANI 40 YAŞTAN SONRA DÜŞÜYOR

. İleri yaşta tüp bebek denemelerinde başarı sonuçları nasıldır? Bu konuda da tıbbın sunduğu birtakım gelişmeler var mıdır?
‘‘Tüp bebekte ve gebelikte başarı yaşla orantılıdır. 35 yaşından sonra her yıl yüzde 10 gebelik şansı azalır. Tüp bebekte yaklaşık 35 yaşına kadar yüzde 35-40 arasında giden başarı oranı 40 yaştan sonra yüzde 3-6 gibi tekli rakamlara düşer. Onun için geç kalmamak gerekir. Aile öykülerinde erken menopozu olan genç kızlarımız varsa ve geç de evleneceklerse yumurtalarını dondurmaları için Bakanlığın müsaadesi var. Ailevi hikayesi olanlarda kendi hormonlarına baktıktan sonra yumurtalarını alıp dondurabiliyoruz; ileride istedikleri zaman kendi yumurtalarını kullanabilirler. Ama bunun için 38-40 yaşlarını beklememeliler.’’