Tüp Bebek Tedavisi ve Kadınlarda Üreme Sağlığı

Çocuk sahibi olamayan bir çift ne zaman doktora başvurmalıdır? Kadında yumurtalık rezervlerini olumsuz etkileyen faktörler nelerdir? Kaç yaşından itibaren olan bir menopoz tedavi için erkendir? Yumurta dondurma kimlere önerilir? Tüp bebek kaç kere denenmelidir? Tüp bebek tedavisinde ilk denemede başarı oranı nedir? Günümüzde tüp bebek tedavisinde, kadın ve erkek kısırlığındaki gelişmeler nelerdir?

Ferti–Jin Kadın Sağlığı ve Tüp Bebek Merkezi’nden Kadın Hastalıkları Doğum ve Tüp Bebek Uzmanı Op. Dr. Seval Taşdemir kısırlık tedavisindeki gelişmeler hakkında merak edilenleri Sağlığım İçin Herşey’de anlattı.

‘‘EVLENMEDEN ÖNCE ÜREME SAĞLIĞI KONTROLÜNDEN DE GEÇİLMELİ’’

. Çocuk sahibi olamayan bir çift ne zaman doktora başvurmalıdır? Kadının yaşının doktora başvurma süresine etkisi nedir?
“Günümüzde artık kişilerin evlenmeden önce üreme sağlığı kontrolünden de geçmesi gerekir. Hatta anneler kız çocukları adet dönemine başladığından itibaren dikkatli olmalıdır. Çünkü bir kadının üreme fonksiyonları her ay düzenli adet görmesiyle ölçüt olarak değerlendirilebilir. Günümüzde erken menopoz olgusu da var. Birçok kadının genetiksel özelliklerine göre yumurtalık rezervleri değişim gösterebiliyor. O nedenle evlenecek olan veya evlenmiş olan çiftlerin bir kontrolden geçmeleri gerekir. Erkeklerde de sperm sayısının gittikçe düşüş gösterdiği artık bilimsel olarak tespit edilmiştir. Erkeklerin işi çok daha kolaydır; 3 günlük bir cinsel perhiz sonrası spermiogram analizi yapılarak spermlerde herhangi bir problem olup olmadığı tespit edilir. Kadının ise adetinin 3. günü hormonları değerlendirilir. Özellikle anti-müllerian hormonuna ve menopoz hormonuna bakılarak bir erken menopoz olgusu veya vajinal ultrasonografi ile yumurtalık rezervleri değerlendirilir. Bunun sonucunda çiftin yaşı gençse bir süre önerilir. Korunmalarını gerektirmeyen bir durum varsa boş yere korunma yöntemi uygulamalarına gerek yoktur. Fakat kadının yaşı ileriyse özellikle 40’lı yaşlara yakın bir evlenme sürecinde bulunduysa ve vakit kaybetmeden çocuk isteniyorsa tedavilere başlanır. O nedenle kadının yaşı çok önemlidir.”

KADINDA YUMURTLAMA FONKSİYON BOZUKLUKLARI

. Kadında yumurtalık rezervlerini olumsuz etkileyen faktörler nelerdir? Kaç yaşından itibaren olan bir menopoz tedavi için erkendir? Ne tür belirtilerle ortaya çıkar?
“Bir kadının adet görmesiyle yumurtlama fonksiyonları başlangıç gösterebilir. Normalde kadınlar için 20’li yaşların sonu, 30’lu yaşların başı çok rahatlıkla gebeliklerin elde edildiği dönemdir. Fakat özellikle endometriozis (çikolata kisti) gibi kistik bir tabloda çok dikkatli olunması gerekir. Bunlar yumurtalıkların erken dönemde menopoza girmesine neden olabilir veya yumurtalıklarda herhangi bir nedenle kist operasyonları geçirilmek zorunda kalındıysa o yumurtalıkların rezervlerinde ciddi etkilenmeler olur. Ayrıca polikistik over sendromu da toplumda yaygın görülen bir genetiksel hastalıktır. Bunun zeminindeki problem bir kadının yumurtasında olması gerekenden fazla yumurta olmasıdır. Fakat bunlarda da yumurtlama fonksiyon bozuklukları vardır. Bu hastalara yanlışlıkla erken menopoz tanısı bile konulduğu olur. Çünkü kadının hiç adet göremediği çok ağır formları vardır. Bu hastaların yumurtalık rezervlerini değerlendirmek çok önemlidir. Yumurtalık rezervlerinde azalma baş gösteren kadınlara günümüzde yumurtalarının saklanması konusunda kanunen kolaylık sağlanmaktadır. İster evli ister bekar olsun başvuran genç kişileri, yumurtalarının rezervlerinin azaldığını, anti-müllerian hormonunun düşüşe geçtiğini; dolayısıyla bir an önce yumurtalarını saklamaları gerektiği konusunda uyarıyoruz. Bu durumda olan çiftler, korunma yöntemi uygulamayıp kendiliklerinden çocuk sahibi olma sürecini değerlendirmeliler. Eğer bazı hastalar için öyle bir süreç söz konusu değilse bile bir an önce tedaviye başlanılması önerilir. Normalde 45 yaşından sonra olan menopoz bizim için doğal menopoz sürecidir. Ondan önceki süreçler erken menopoz olarak gösterilir. Erken menopoza neden olan faktörlerin zemininde genetik faktörler vardır. Kadında ve erkekteki kromozomal bozukluklar üreme fonksiyonlarında azalmalara neden olabilir. Diğer önemli neden de anne karnında veya çocukken geçirilen ateşli bir hastalıktan yumurtalıkların etkilenmesidir. Bir başka neden karın içi tüberkülozun yumurtalıklara lokalize olup yumurtalık rezervlerinin bozulmasına neden olmasıdır. Ya da geçirilmiş yine karın içi enfeksiyonlar, apandisit perforasyonları bunun sonucunda yumurtalıkların ve karın içi organların etkilenmesi gibi birçok faktörü sıralayabiliriz.’’

Op. Dr. Seval Taşdemir

YUMURTA DONDURMA KİMLERE ÖNERİLİR?

. Yumurta dondurma kimlere önerilir?
“Ailede erken menopoz olgusu varsa, özellikle de kız kardeşlerde varsa mutlaka çok dikkatli olunmalıdır. Muayene sırasında yapılan hormon kontrolleri sonucunda yumurtalarının azaldığı görülenler, kemoterapi veya radyoterapi gerektiren bir kanser tedavisine girecek olanların mutlaka öncesinde yumurtaları saklanmalıdır. Yaşın ilerlemesi ile birlikte yumurtaların azalacağı da unutulmamalıdır; o hasta gruplarına da yumurtalarının saklanması önerilir. Çünkü bunun için ülkemizde kolaylık sağlandı. Erkeklerde tablo çok daha kolaydır. Normal yoldan verilen bir menide spermleri saklanır; kemoterapi veya radyoterapi tedavisine girecekse spermleri mutlaka saklama programına alınır. Günümüzde tüp bebek tedavisinde birçok ileri teknik gelişti. Önceden  yumurtanın ve üreme hücrelerinin saklanılması tekrardan çözülüp kullanılmasında istenilen randıman alınamıyordu. Fakat günümüzde kullanılan hızlı dondurma tekniğiyle artık gerek yumurtaların dondurup çözülmesinde gerek spermlerin çözülmesinde gerek embriyo aşamasına getirilmiş hücrelerin dondurulup çözülmesinde hemen hemen hiçbir bozulmayla karşılaşılmamaktadır. Günümüze tüp bebek tedavisinde başarı oranlarının her geçen gün artmasında bu dondurma tekniğinin kullanılmasının önemli bir rolü vardır.’’

‘‘YUMURTA YA DA SPERMİN SAKLAMA SÜRESİ SINIRSIZDIR’’

. Yumurta ya da sperm ne kadar süre saklanabilir?
“Yumurta ya da sperm sınırsız olarak saklanabilir. Kendi tecrübelerimizle 10 yıl sakladığımız bir embriyo sayesinde aile çocuk sahibi olmuştu. Kızları olmuştu; 10 yıl sonra bir erkek bebeğe kavuştular. Aslında 2 kardeş yaşıt, birisi sadece 10 yıl sonra dünyaya geldi.’’

. Yumurta dondurma işlemi nasıl yapılır?
“Günümüzde dondurma tekniği, rahim dinlendirmesi için tüp bebekte çok uygulanan yöntemlerden biridir. Tüp bebek tedavisine alınan ayda kadınlarda yumurtalar bazen fazla miktarda olur. Hormonlar yükselir ve bazı hasta gruplarında rahim dinlendirmesi gerekir. O zaman da embriyolar saklanır. Kadının vücudundan üreme hormonları atıldıktan ve rahim dinlendikten sonra bu embriyolar anne rahmine transfer edildiğinde gebelik oranları çok daha iyi sonuçlar verir. O nedenle dondurma tekniği tüp bebeğin olmazsa olmaz tekniklerinden biridir.’’

. Tüp bebek kaç kere denenmelidir?
“Birçok kez tüp bebek tedavisine girmiş, çocuk sahibi olabilme şansları olan çiftlere mutlaka ileri teknikler uygulanarak tedavi şansı verilmelidir.’’

TÜP BEBEK TEDAVİSİNDEKİ GELİŞMELER

. Tüp bebek tedavisinde ilk denemede başarı oranı nedir? Günümüzde tüp bebek tedavisinde, kadın ve erkek kısırlığındaki gelişmeler nelerdir?
“İyi hasta gruplarında yüzde 60-70 gebelik oranları elde edilmektedir. Fakat kadının yaşının ilerlemesi veya sperm oranlarının kalitesindeki düşmeler başarı oranlarını ciddi olarak etkilemektedir. 45 yaş ve üzerinde tedaviye alınan hasta gruplarında gebelik oranı yüzde 5’dir. O nedenle kişilerin fiziksel özelliklerine göre başarı kriterleri de değişir. Çok zor hasta gruplarının tedavisindeki başarı oranları her geçen gün artmaktadır. Bu başarıdaki önemli noktalardan birisi uygulanan ileri teknikler ve son yıllarda uygulanan genetik incelemelerdir. Tekrarlayan tüp bebek başarısızlığında dikkat edilmesi gereken noktalardan birisi gerek çiftlerin gerekse embriyoların genetik incelemesidir. Diğer önemli bir nokta bağışıklık tedavileri ve laboratuvarın son derece donanımlı olmasıdır. Embriyoların dondurulması ve 24 saat izlenmesi, sperm seçiminde sperm mıknatıslarının kullanılması gibi ileri teknolojiyle tüp bebek tedavisi yapıldığı zaman zor hasta gruplarında da gebelikler elde edilmektedir.’’