Tüp Bebek Tedavisinde Başarı Nelere Bağlıdır?

Tüp bebek tedavisinde başarıyı etkileyen faktörleri İstanbul Tüp Bebek ve Kadın Sağlığı Merkezi’nden Kadın Doğum ve Tüp Bebek Uzmanı Op. Dr. Nurettin Türktekin anlattı.

Tüp bebek tedavisinde gebeliği etkileyen pek çok faktör var. Kadınlarda rahimle ilgili hangi tür problemler, tüp bebek tedavisine engel teşkil eder?

Tüp bebek tedavisindeki başarının anahtarı, kaliteli bir yumurta, iyi bir sperm ve hazır bir rahimdir. Aslında bu üçlü, yüzde 90-95 bizim başarıya giden yolda an kriterlerimizi oluştur. Ancak bazen başarıyı negatif etkileyebilecek faktörlerin varlığı olduğunda tedaviyi önceden planlamak ve öngörmek gerekir. Rahime bağlı miyom, polip gibi problemler olabilir. Hastanın iyi bir şekilde muayene edilmesi, ultrasonla incelenmesi ve rahim filminin çekilmesi ile tedavi yolu çizilir. Rahim filmi de bu konuda oldukça önemlidir.

Rahim, bebeği 9 ay taşıyacak olan organ ve onun sağlıklı bir durumda olması gerekir. Herhangi bir yer lezyon olmamasından emin olunması gerekir. Tüplerde sıvı birikimi de önemli bir konu. Örneğin bir apandist ya da safra kesesi ameliyatı geçiren bir kadının tüpünde bir hasar meydana gelebilir ve tıkanabilir. Tıkanmanın ardından bir sıvı birikimi olabilir. Kişi, bunu çocuğunu doğurduktan sonra ya da 10 yaşında da geçirebilir. Bu duruma hidrotuba denilir. Kimi zaman hafif bir ağrıyla kendini belli edebilir; ama çoğu hasta bundan habersizdir. Bu konuda rahim filmi tanı için yardımcı olur. Bu sorun fark edilmeden tüp bebek tedavisi uygulanırsa gebelik şansı sıfıra yakın olur.

RAHİM FİLMİ ZOR BİR İŞLEM MİDİR?

Rahim filmi nedir? Nasıl çekilir? Zor bir işlem midir?

Rahim filmini çoğu hasta zor bir uygulama olarak bilir. Önceden gerçekten zor bir işlemdi. Anestezi kullanılırdı ve ağrılı bir işlemdi. Gelişen teknoloji, hastaların konforu için çok güzel bir adaptasyon yarattı. Plastik ya da silikon dediğimiz kateterlerle hasta rahim filmi çekildiğinin farkına bile varmadan masadan kalkıyor diyebiliriz. Rahim filmi, 5 dakika içerisinde çekilebilecek ağrısız bir işlem. Opak bir madde verilir ve tıkanıklık tespit edilir. Eğer tüp tıkalıysa, madde verildiğinde tıkanıklık olur ve basınç arttığı için de hasta çekim esnasında sol tarafında ağrı hissedebilir. Ancak işlem sonrasında kapalı olan yerin açıldığı durumlar da olabiliyor. Bu yüzden rahim filmi bazen tanısal, bazen de tedavi anlamında yardımcıdır.

Yumurtalıklarla ilgili ne tür problemler olabilir ve hem gebeliği hem de tüp bebek tedavisinin başarısını olumsuz yönde etkileyebilir?

Yumurtalıklardaki en büyük problem rezerv azlığıdır. Rezerv azlığı, genelde 40’lı yaşların üzerinde beklenen bir durumdur. Menopozdan 5,6,7 yıl gibi bir süre önce hasta hala adet görür; ama düzensizlikler başlayabilir ve yumurta sayısal olarak azalabilir. Yine kalite olarak da bir miktar düşüş yaşanabilir. Bu kimi zaman 20’li yaşlarda da görülebilir. Buna erken menopoz ya da erken yumurtalık yetmezliği denilir. Bu hastalar çoğu zaman evlenmemiş de olabilir. Genelde adet düzensizliği gibi basit gördüğü bir şikayetiyle doktora bile gitmemiş kişiler var. Bu yüzden adetlerinde düzensizlik olan, eskiye göre farklılık gören, miktarında azalma olan ve adetlerinin arası kısalan yani ayda bir adet görürken 20 günde bir adet gören, 10 günde bir adet gören kişinin bekar dahi olsa doktoruna başvurması gerekir.

Op. Dr. Nurettin Türktekin

Doğurganlığı konusunda bir endişe varsa ve kişi bekarsa yumurta dondurma konusunda bilgilendirmek gerekir. Yumurtalık kalitesini bozan çevresel faktörler çok önemli. Sigara içimi, alkol kullanımı veya başka madde kullanımı gibi konulara dikkat edilmelidir. Kronik bağırsak hastalığında kullanılan bir takım ilaçlar da etki edebilir. Bu durumda mevcut durum en iyi şartlarda nasıl saklanabilir belirlenmelidir. Kişi evliyse embriyo dondurma konusu da önerilebilir.

ERKEK KAYNAKLI PROBLEMLER

Erkeklerden kaynaklanan hangi sebepler gebelik oluşumunu engelleyebilir hatta tüp bebekte başarısızlığa da yol açabilir?

Sperm tahlili ya da çok nadiren hormon tahlili ile başlayabiliyoruz. Erkeğin durumu çok kolay netleşebilir. Ama kadının bazen 20 gün 1 ay kadar sürebilir. Çünkü bazen ardışık birçok tahlil gerekebiliyor. Ama erkek bir tek sperm tahlili verdiğinde durum hakkında yüzde 90 bilgi sahibi oluruz. Burada erkeğin bir avantajı var. Kadından en büyük farkı ve avantajı; erkek 70 günde 1 spermlerini yenileyebiliyor. Yani üretimi devam ediyor. Ama kadın anne rahmindeyken aldığı yumurtalarla yaşar ve rezervini yaşla birlikte yitirir. Erkekte bozukluğu fark ettiğimizde hormon takviyesi, vitamin takviyesi, sigarayı bırakma, kilo verme gibi faktörleri değiştirerek bir ay içinde durumunu daha iyi bir hale getirebiliriz. Erkeğin sperm analizinin ayrıntılı bir şekilde incelenmesi gerekir. Çünkü kimi zaman laboratuvarlarda sayısı, hareketi normal olsa da spermdeki DNA, kromozom bozuklukları, içsel problemlerin ne olduğun detaylı analizlerle anlaşılabilir.

GENETİK KAYNAKLI VE KALITSAL PROBLEMLER

Genetik kaynaklı bir takım faktörler de var değil mi?

Genetik hastalıklar iki türlü incelenir.  İlki kalıtsal dediğimiz anne babadan alınan hastalıklar. Bunlar da genelde aile hikayesi vardır. Kardeşi, babası ya da amcasında da problem vardır. Ama bir de genetik denilen sadece kişiye özel olan yani kardeşini, babasını, amcasını etkilememiş olan bir takım kromozomal kırıklıklar, fazlalıklar, kopmalar, hatalar vardır. Bunlar kişinin doğurganlığını etkileyebilir. Kadın için bazı özel kromozom hataları var. Dışarıdan hiçbir arızası olmayan, her şeyi normal gözüken ama genetik tahlil yaptığımızda yumurtalığı etkileyecek bir takım kromozomlarda kırıklıklar olduğunu görüyoruz. Bunlar kalıtsal olmadığı için bu insanların aile hikayesi temiz oluyor. Bu durumda genetik bazlı tüp bebek tedavileri gündeme gelir.

TÜP BEBEK TEDAVİSİNDE BAŞARI İÇİN…

Tüp bebek tedavisinde başarıyı arttıran kriterler nelerdir?

Öncelikle hasta iyi değerlendirilmeli ve tedavisi ona göre şekillenmelidir. Bu tedavide başarıyı artıran bir durumdur. Nedene yönelik tedavi planlanmalıdır. Kilo verme, alkol ve sigara kullanımını bırakma ya da kullanılan ilaçların düzenlenmesi gibi planlamalar yapılabilir. Genetik problemlerin çocuğa aktarılmaması için de önlemler alınabilir. Her genetik bozukluk için panik olmaya gerek yoktur; ama bazıları da çok ciddidir. Genetik hastalıkların, sakatlıkların oluşabilme riski varsa genetik bazlı tüp bebek yapmak gerekebilir.