Tüp Bebek Tedavisinde Doğru Bilinen Yanlışlar

Tüp bebek tedavisinde genelde ikiz ya da üçüz gebelikler mi olur? Tüp bebek tedavisi belli yaştaki kişilere mi önerilir? Tedavide kullanılan ilaçlar bebeğe ya da anneye zarar verir mi? Tedavi sırasında yumurta rezervi tükenebilir mi? Tüp bebek tedavisinde doğru bilinen yanlışları İstanbul Tüp Bebek ve Kadın Sağlığı Merkezi’nden Kadın Hastalıkları Uzmanı Op. Dr. Aret Kamar anlattı.

DONDURMA TEKNOLOJİSİ TÜP BEBEK TEDAVİSİNİ NASIL ETKİLEDİ?  

. Tüp bebek tedavisi sonucunda genelde ikiz ya da üçüz gebelikler mi olur?

‘‘İlk zamanlarda tüp bebek tedavisi yaparken yumurtayla spermi birleştirdikten sonra embriyoları beşinci güne çok fazla bekletemezdik. Çünkü laboratuvar şartları buna çok müsait değildi. Çok bekletildiğinde embriyo gelişimleri dururdu. Ayrıca dondurma teknolojisi de şimdiki kadar iyi değildi. Yavaş dondurma teknolojisi ile dörtlü-üçlü paketler halinde dondururduk. Bir-iki tanesi iyi çıktığı için de embriyo kaybına uğrardık. Dolayısıyla spermle birleştirdiğimizde oluşan embriyoların çoğunu içeri koyar; nasıl olsa bir tanesi gebelik getirir derdik.

Dondurmadan bu tedaviyi halletmeye çalışır; hatta ardışık transfer yapardık. Embriyoların bir kısmını 3. günde koyarak garantiye alırdık. Kalan kısmını, çok yumurtası olanlarda 5. güne bekletirdik. 5. günde gelen embriyolar olursa onu da birkaç gün sonra içeriye koyardık. Böylece içerde fazla bebek olsun, şansımız daha fazla olsun mantığı üzerinden giderdik. Dondurma teknolojileri değiştiği şimdi hızlı dondurma şeklinde yapılıyor. Eskiden embriyoyu dondururken embriyolog 3-4 saat başında beklemek zorunda kalırdı. Şimdi 10-15 dakikada biten bir işlemle embriyoları hem donduruyoruz hem yüzde 99’a yakın geriye çeviriyoruz. 

‘‘İKİZ GEBELİK ARTIK DAHA AZ İSTENİYOR’’

Artık dünyada ikiz gebelik daha az isteniyor. Çünkü gebelik sırasında daha çok sorunla karşılaşıyoruz. Örneğin erken doğum riski ya da annenin tansiyonunun yükselebilme ve sağlığının tehlikeye girebilme ihtimali oluyor. Bir neden de ekonomiktir. Aileler iki çocuk büyütmek istemeyebiliyorlar. Dolayısıyla dondurma teknolojisinin gelişmesi ve insanların biraz daha bilinçlenmesiyle yavaş yavaş iki embriyomuz varsa birini içeri koyalım birini donduralım nasıl olsa istediğimiz zaman çözdüğümüzde sağlıklı bir şekilde geri gelecek diyoruz. Zaten Tütkiye’de kanun gereği de 35 yaşının altında iki denemede bir bebek (embriyo) verilmesi, 35 yaşının üstünde ya da daha önce birkaç denemesi olanlarda sadece iki bebek verilmesi gerekiyor. Üç bebek hiç vermiyoruz.

Eskiden tüp bebek yaparken hamile kalsın sonrasına bakarız mantığı ile haftada hiç olmazsa 3 ya da 4 sefer üçüz gebelikleri ikiz gebeliğe indiriyorduk. Bugün çok nadiren yapıyoruz. Bazen iki bebek verdiğimiz halde bir bebek aynı yumurta ikizi olabiliyor. Yani iki veriyoruz ama üçüz gebelik oluyor. İşte onları da üç bebek taşımak sıkıntılı diye mecburen yapmak zorunda kalıyoruz. Onun dışında kolay kolay üçüz gebelikle karşılaşmıyoruz.’’ 

HANGİ VAKALARA TÜP BEBEK ÖNERİLİYOR?

. Tüp bebek tedavisi belli yaşın üzerindekilere mi önerilir?

‘‘Tüp bebek tedavisi evde hamile kalmayan ya da kalamayacak olan bir çifte önerilebilir. Daha önce bir ameliyat geçirmiş ve iki tüpü de tıkanmış olan bir kadının evde hamile kalma şansı yoktur. İki tüpü de tıkalıysa zaten tüp bebek dışında bir tedaviyle hamile kalamayacaktır. Dolayısıyla bu gibi durumlarda evlilik süresi aranmaz. Erkeğin sperminin çok düşük olduğu durumlarda ya da sperm sayısının sıfır olduğu durumlarda da yine evde çocuk sahibi olunamayacağı için senelerce beklemeye gerek yoktur. Şu anda bir çifti, o anki sperm sayısı ve tüplerin durumuyla nasıl daha çabuk çocuk sahibi olabileceklerse o şekilde çocuk sahibi etmeye çalışıyoruz. Yeni evli bile olsalar başka hiçbir türlü hamile kalamayacak bir çifte direkt tüp bebek tedavisi de önerebiliyoruz.’’

TEDAVİDE KULLANILAN İLAÇLAR ZARAR VERİR Mİ?

. Tüp bebek tedavisinde kullanılan ilaçlar bebeğe ya da anneye zarar verir mi?

‘‘Tüp bebek tedavisinde kullanılan ve içinde hormon olan ilaçların ilerde yumurtalık kanseri, meme kanseri yapma rsikine karşı senelerce birçok çalışma yapıldı. Ancak bu çalışmaların neticesinde tüp bebek yaptıran kadınlarda kanser ihtimalinin normal kişilerden herhangi bir farklılığının olmadığı ortaya çıktı. Örneğin meme kanserinin birçok sebebi vardır. Emzirmemiş olmak, doğurmamış olmak da meme kanseri riskini artırır. Belki de kadın doğuramadığı için ya da az doğurduğu için az emzirdiği için meme kanseri oluyor. Dolayısıyla bugün için bilinmesi gereken bu ilaçların etkilerinin sadece yumurtalık üzerinde olduğudur. Vücutta başka hiçbir organı başka bir dokuyu etkilemezler.’’

SPERMİ OLMAYAN BİR ERKEK BABA OLABİLİR Mİ?

. Çok az spermi olan ya da hiç spermi olmayan bir erkek baba olabilir mi? 

‘‘Çok az spermi olan ya da hiç spermi olmayan bir erkek baba olabilir. Tüp bebek bu durumdaki erkekler için en elverişli tedavilerden bir tanesidir. Bugün bir tane yumurta ve bir tane sperm ile bir embriyo yapabiliyoruz. Bu bir tane embriyoyu şu anki dondurma teknolojileriyle saklayabildiğimiz için de zarar görür mü diye bir tedirginliğimiz olmuyor. Bir tane bile yumurta varsa bir tane spermle yine birleştirip ikinci embriyoyu da öyle yapıyoruz. Ondan sonra rahmin içerisine yerleştiriyoruz. Bir yumurta bir sperm bir yumurta bir sperm biriktire biriktire çocuk sahibi edebiliyoruz. Hiç spermi olmayanlarda da gerekli araştırmalardan sonra eğer erkekte sperm çıkabilme ihtimali varsa yumurtalığında sperm arayıp bularak da çocuk sahibi edebiliyoruz. Dışarıda spermi hiç olmayanların yumurtalığında sperm arandığında yüzde 60-70 gibi bir oranda sperm bulunabiliyor. Yumurtalığında bile sperm bulamadığımız hasta grubu sadece yüzde 3’tür. Bunlarda şu anda hiçbir şey yapamıyoruz. Kadın da tamamen menopozdaysa yani hiç yumurta elde edilemiyorsa, hiç adet görmüyorsa şu anda bir şey yapamıyoruz. Ama belki ilerde kök hücresiyle, doku kültürleriyle yumurta ya da sperm hücresi dahi elde edilebilecektir.’’

TÜP BEBEK ZOR VE AĞRILI BİR TEDAVİ MİDİR?

. Tüp bebek tedavisi zor, uzun ve ağrılı bir süreç midir?

‘‘Tüp bebek tedavisi biraz meşakkatli bir süreç olabilir. Bazıları iğneden ya da yan etkilerinden korktuğu için iğne tedavisi olmak istemiyor. Onlarda hiç iğne kullanmadan haplar vererek doğal tedavi yapabiliyoruz. İnsanlar evlerinde bir tane yumurta atarak çocuk sahibi oluyorlar. Doğal tedavide iğneler kadar fazla yumurta büyümez ama 1-2 tane yumurta bula bula ve bunları da biriktire biriktire yine çocuk sahibi edebiliyoruz. Yani tüp bebek tedavisi eşittir iğne tedavisi demek değil. Yumurtası az olan, daha önce tedavi olmuş embriyo kalitesi iyi olmamış hastalarda zaten iğne tedavisini kullanmıyor, doğal tedavi yapıyoruz.’’

. Tüp bebekte ikinci tedaviler daha iyi sonuçlar verir mi?

‘‘Tüp bebekte ikinci tedavilerin daha iyi sonuç verdiği doğru değildir. Her bir denemenin kadının yaşına, yumurta sayısına ve sperm durumuna göre belli bir gebelik şansı vardır. Bazıları bir seferde gebe kalıp doğuruyor. Bazen gebe kalıp bebeği büyütemiyorlar ve ikincide transferle gebe kalıyorlar. Bazıları da şanslarına 2. - 3. denemede gebe kalıyor. Ama yumurta ve sperm varsa ve kadının yaşı çok ileri değilse çoğu çift çocuk sahibi olabiliyor.’’

TEDAVİ SIRASINDA YUMURTA REZERVİ TÜKENİR Mİ?

. Tüp bebek tedavisi sırasında yumurta rezervi tükenebilir mi?

‘‘Tüp bebek tedavisi sırasında yumurta rezervi tükenmez. Mesela kadına bir tedavi yapıyorsak şu anda verebileceği yumurtayı alabiliriz. Keşke daha fazla olsaydı da 1-2 tane yumurtayla uğraşmak zorunda kalmaydık. Kadının eğer rezervi 1-2 yumurtaysa daha fazla yumurta veremeyecekse bir tedavi yaparak gelecek 10 ay içerisinde vereceği yumurtayı bir seferde alırdık; kadın da aylarca uğraşmak zorunda kalmazdı. Rezerv dediğimiz şey bir kadının bir ayda verebileceği yumurta sayısıdır. Bu bazı kadınlarda 20 yumurta bazı kadınlarda 100 yumurtadır. Ama eğer o kadın 100 yumurta verirse bir şeyler eksilmez. Hiçbir tedavi yapmasak bile o kadın o 100 yumurtayı her ay zaten çöpe atıyor. Dolayısıyla o ay harcanacak olan yumurtaları dışarıya alıp onlarla bir tedavi yapmış oluyoruz.’’

. Tüp bebek tedavisinde başarı yüzde 100 müdür?

‘‘Tüp bebek tedavisinde kadının yaşı çok önemlidir. Genç yaşlarda yumurta az da olsa çok da olsa başarı yüzde 70’lere yaklaşıyor. Ama 40’lı yaşlarda yaklaşık yüzde 30-40, 43’lü yaşlarda da yaklaşık yüzde 15’lere kadar iniyor. Uğraşıldıktan sonra 47 yaşta da gebelikler oluyor ama işin bu yaşlara kalmamasını istiyoruz. Dolayısıyla tüp bebek diye bir yöntem var istediğimiz zaman gideriz çocuğumuzu alırız gibi düşünülmemelidir. Tüp bebek tedavisine kadar genç yapılırsa o kadar az eziyet çekerek o kadar az para harcayarak çocuk sahibi olunabiliyor.’’