Tüp Bebek Tedavisine Zayıf Yanıt Veren Hastalar

İstanbul Kadın Sağlığı ve Tüp Bebek Merkezi’nden Op. Dr. Aret Kamar, tüp bebek tedavisine zayıf yanıt veren hastalara yaklaşım konusunda bilgi verdi.

Zayıf yanıt veren hastalar kimlerdir? Bu nasıl bir durumdur?

Tüp bebek yaparken öncelikle kadına iğne tedavisi yapılır ve yumurtalıkları uyarılır. Hedef yumurtalığın verebildiği kadar fazla yumurtayı hazırlamaktır. Çünkü ne kadar çok yumurtamız olursa, o kadar çok yumurtayı spermle birleştiririz ve o kadar çok embriyomuz olur. Embriyolar arasında kaliteli gelişenler, yavaş gelişenler ya da gelişmeyenler olabiliyor. Gelişen embriyoların içerisinden en iyi olanlar seçilir ve rahmin içerisine yerleştirilir. Bu normalde olan süreçtir; ama her zaman tüp bebek yaparken hastalarımızın çok yumurtalı olmuyor ya da sperm kıt sayıda olabiliyor. Genç olup yumurtası az olanlar var, yaşı zaten ilerlemiş olduğu için doğal olarak yumurtası azalmış olanlar da var. Yine bir kısım çiftte erkekte spermlerin düşük olduğu için 1-2 tane zor zar bulunan durumlar olabiliyor. Bazen dışarıda bulamayıp testisin içerisinde operasyonla alınabiliyor. Kısacası yumurta olduğu zaman sıkıntı çekmiyoruz; ama yumurta sayısı az olduğunda farklı tedavi seçenekleri yapıyoruz. En başta iğne tedavisi yapıp çok yumurta alabilmek gibi bir tedavi imkânı söz konusu olmadığı için bu hastaların çoğunda iğne tedavisi yapmıyoruz. Çünkü iğne tedavisi yapmak bir avantaj getirmiyor. İğne tedavisi yapılsa da yapılmasa da az sayıda yumurtamız olacaksa iğne tedavisi yapmadan yumurtaları toplamayı tercih ediyoruz. Bu bütçe ve zamanı ile bir kere daha yumurta toplamaya ayırabiliriz. Bazı kadınlar bir anda toptan yumurtlayamadığı için 1-2 yumurta birinci ay, 1-2 yumurta gelecek ay, 1-2 yumurta sonraki ay şeklinde toplayabiliyoruz. Tüm bu işlemlerden sonra 2 tane gebelik getirebilir diyebileceğimiz embriyoya kavuştuğumuzda rahmin içine transfer sürecine geçiyoruz.

Gebe kalırsa zaten problem yoktur; ama gebe kalmazsa tekrar yumurta toplamaya devam edilir. İğne tedavisinde yumurtalık yoruluyor; çünkü bir zorlama oluyor. Haplarda yorulmadığı için bir sonraki ay da tekrar yumurta toplanabiliyor. Zaman kaybedilmiyor. Yine kadının yumurtalığı zar zor yumurta verebilecek bir yumurtalıksa iğnelerle zorlayarak yumurta kalitesini bozabiliyorsunuz. Ama hap tedavisi ile daha doğal, daha döllenebilir kaliteli yumurtalar elde edebiliyorsunuz. Ama tabi ki yumurtanın az olması her zaman bir sıkıntıdır.

Yine yumurta tabiatı gereği her zaman iyi de olmayabilir. Bazen olgunlaşmamış yumurtalar olabiliyor, bazen yumurta iyi gelmiyor, bazen yumurta güzel geliyor içine spermi koyuyorsunuz döllenmeyebiliyor, Bölünmeyebiliyor, iyi bir embriyo oluşturmayabiliyor. Çok yumurtası olanlarda da yumurtayı bir anda topladığınız zaman olabilecek bütün ihtimaller karşınıza geliyor; ama 10 yumurtanın 4-5 tanesi iyiyse onlarla mikro enjeksiyon yaptıktan sonra yolunuza devam edip güzel embriyoyu bulup içeriye yerleştirebiliyorsunuz. Ama 1-2 tane olduğu zaman bir daha iyi embriyolara gelene kadar beklemeye mecbur oluyorsunuz.

Kandan yapılan testlerle endişeye kapılan kadınlar var. Hormon testleriyle yumurtalıklarının rezervini değerlendiriyorlar ve örneğin AMH seviyen çok düşmüş menopoza giriyorsun diye bilgi veriliyor. Bu hormonların her zaman doğru sonucu göstermediğini bilmek lazım; yani bir kadının FSA’sı yüksekse ya da AMH’ı düşükse rezervinin kötü olduğunu söylemek, onun gebelik şansının düşük olduğunu göstermez. Sadece yumurta sayısının az olduğunu gösterir. Genç yaştaki kadınlarda yumurta az olsa bile gelen yumurtalar yaşına uygun yumurtalar oluyor. Yani 20- 25 yaşında yumurtası azalmış bir kadından kaliteli yumurta bulursanız güzel bir embriyo elde edebilirseniz, o embriyonun gebelik getirisi 20-25 yaşında bir kadınla hemen hemen aynı oluyor. Dolayısıyla sadece biraz sabır gerekiyor.

Op. Dr. Aret Kamar

EMBRİYO BİRİKTİRME YÖNTEMİ

Embriyo biriktirme yöntemiyle ilgili bilgi verir misiniz, nasıl yapılıyor?

Türkiye’de 35 yaş altındaki kadınlarda ilk 2 denemede 1 embriyo transfer ediliyor. 2 denemede gebe kalmazsa ya da kadının yaşı 35 yaşın üstündeyse 2 embriyo transfer edilebiliyor. Zayıf yanıt veren hastalar zor yumurta üreten hastalardır. Bazen 1 bazen 3 yumurta çıkartılar. Bazen de 5 yumurta çıkartırlar; ama hep az çıkartırlar. Örneğin 3 yumurta büyüdü ve topladık. Mikro enjeksiyon yaptık ve 3’ü de döllendi. 3’ünden de güzel bir embriyo gelişti. Bu durumda havuz yapmamıza gerek yok; çünkü neticede içeriye 2 tane koyacağız. O zaman elimizdeki embriyoların güzel olanlarını içeriye koyarız ve gebelik gelmezse devam ederiz. Ama başka bir açıdan baktığımızda 3 tane yumurta toplamışsak, yumurtaların biri iyi çıkmamışsa, 2 tane yumurtanın içerisine yine spermler yerleştirilmesine rağmen bir tanesi iyi gelişmişse bu durumda içeri koyduğumuzda gebelik getirebileceğini çok düşünmediğimiz bir embriyomuz olur. Bu durumda bir tane iyi olan dondurulur ve bir sonraki adetinde tekrar gelmesi için planlama yapılır. Yine yumurta toplanır ve aynı süreç işler. Bu sefer de daha şanslı gitti ve bu ay 3 tane embriyo gelişti. 2 tanesini transfer edip kalan 1 tanesini önceden dondurulan embriyonun yanına koyuyoruz. Ama ikinci ay diyelim ki 1 tane embriyo gelişmişse o önceden dondurulanı da alıp transferi gerçekleştiriyoruz. Dolayısıyla böylece kadının daha az transfer olarak gebe kalmasını sağlıyoruz. Kadınlar tedavi sürecine çok uyumlular ama gebe kalmazlarsa çok tahammülsüzler. Bir anda moralleri çöküyor. Onun için biriktirip transfer yapma daha olumlu bir süreç oluyor.

Tüp bebek tedavisinin başarısında embriyo biriktirme havuzunun nasıl bir katkısı var?

Embriyoları sadece yumurtası az olanlarda gebelik şansını arttırmak için biriktirmiyoruz. Tüp bebeğin başka bir kullanım alanı da var. Sağlıklı bir bebeği seçmek için de yapılıyor. Daha önce sağlıksız bebekleri olmuş çifte yapılan araştırmalar sonucunda hastalığın genetik geçişli olduğu biliniyorsa tüp bebek tedavisi ile sağlıklı bebekler elde edilebilir. Hastalıktan arındırılmış ve kaliteli olan embriyoların seçilmesiyle sağlıklı bir bebek elde edilebilir. Ama bu durumda aynı zamanda kadının yumurtası da az olabilir. Bu durumda yine embriyo biriktirmek gerekir. Normalde 2 tane embriyo bulunduğuna transfer gerçekleşir. Ama bazı genetik bozukluklarda baştan biliyoruz ki; 8 embriyomuzdan 1 tanesi sağlam çıkacak. İşin tekniğindeki olasılık budur. O zaman 15-20 tane embriyoyu biriktiriyoruz ve ondan sonra test yapıyoruz. Embriyo biriktirme bu konuda da önemli avantajlar sağlıyor.

Embriyo biriktirme yönteminin erkek kısırlığı tedavisinde nasıl bir yeri var?

Kadından 30 yumurta ama erkekten 3 tane sperm çıktığını düşünelim. Bu durumda ne kadar sperm bulmuşsak yumurtaların içerisine koyulur. Kalan yumurtalar da dondurulur. Çünkü onlar için yeterli sayıda sperm bulamamış olunuyor. Döllenen yumurtalarla ilgili ileride bir sorun olursa elimizde yumurta olmuş olur. Örneğin gebelik sağlanamazsa dondurulmuş olan yumurtalara dönülür ve tekrar erkekten sperm alınır ve yeni bir embriyo oluşturma süreci sağlanır. Kaç tane sperm varsa o kadar yumurta çözülür. Yumurta ve embriyolar sıvı nitrojen içerisinde donduruluyor. Çözüldüğü zaman buz kalıbı gibi düşünün; ama incecik çubuklar halindedir. Sıvının içerisine batırıyor ve o sıvının içerisinde çözüldüğü anda alınıyor. Bir süre dışarıda bekletiliyor. Çünkü donmuş bir şeyin açılıp kendini bırakması biraz zaman alıyor. Daha sonra dondurulan yumurta ya da embriyonun canlı olduğu görülürse işleme alınıyor.