Tüp Bebek Tedavisinin Basamakları

Tüp bebek tedavisi konusunda merak edilenleri Medicana International Ankara Hastanesi Tüp Bebek Bölümü’nden Prof. Dr. Sevtap Hamdemir Kılıç anlattı.

TÜP BEBEK İÇİN NE ZAMAN HEKİME BAŞVURMALI?

Kısırlık diğer bir adıyla infertilite nedir? Ve nedenleri nelerdir?

İnfertilite ya da bebeğin olmamasını şöyle tanımlayabiliriz: Eğer ilk gebelik arzusu ise bir yıl içerisinde bebek sahibi olamama, eğer ikinci bebek arzusuysa 6 ay içerisinde gebe kalamama olarak değerlendirilebilir. Gebe kalamamanın birçok sebebi vardır. Burada hem erkek hem de kadından bahsetmek gerekir. Bazen de bebeğe ait nedenler sebep olarak değerlendirilebilir. Burada hedef her zaman kişiye özel sebepleri doğru zamanda ve doğru şekilde tanımlayabilmektir. Bu nedenle ilk muayenede eşler tek tek incelenir. Önce kadına ait araştırmalar başlar. Hormonal tetkikler, rahim filmi ve kadının ultrosonografik olarak değerlendirilmesi yapılır. Erkek için de öncelikle sperm analizi, sperm hareketlilik fonksiyonlarının yeterince doğru olup olmadığının değerlendirilmesi gerekir. Her ikisini birlikte değerlendirdikten sonra çiftin ihtiyacına göre birinci basamak tedaviler; yani yumurta arttırıcı tedavilerle, bir adım yukarısı yumurta artırıcı tedavilerle veya aşılamayla ya da son adım olarak da tüp bebek tedavisi ile süreç başlar.

İlk defa size başvuran bir çiftin muayenesi nasıl oluyor? Hangi testler yapılıyor?

Kadın hasta adetliyken adetinin ikinci günü veya üçüncü günü başvurduğunda öncelikle hormonal parametreleri değerlendirilir. Yumurtlamayı sağlıklı kılan veya yumurtalıkların sağlıklı olup olmadıklarını değerlendiren hormonal parametreler vardır. Ardından hastanın ultrasonografik olarak  yumurtlayıp, yumurtlamadığı değerlendirilir. Ultrason eşliğinde yumurta büyüklükleri takip edilir. Buna ek olarak taşıyıcı olan rahmin de sağlıklı olup olmadığını değerlendirmek gerekir. Eğer sağlıklı değil ise bu da bir infertilite nedenidir. Rahmin iç duvarına ait olan ve rahmin kas tabakasına ait olan nedenler ultrasonografik olarak rahatlıkla değerlendirilebilir. Kadına ait nedenler bu şekilde ortaya çıkmış olur.

Erkekler ise bu konuda biraz daha şanslıdır. En kolay yapılan test, spermbiyogramdır. Bu testle, sperm parametreleri değerlendirilir. Sperm hareket fonksiyonları değerlendirildikten sonra eğer bir problem söz konusu ise ürolojiden destek alınır. Çünkü bu tedaviler multidisipliner tedavilerdir; yani kadın doğum, üroloji, embrioloji ile birlikte ilerlenmesi gereken bir tedavi programıdır. Bu nedenle önce sebebi  belirleyip sonra neden yönelik tedavi uygulanmalıdır.

YARDIMCI ÜREME TEKNİKLERİ

Doğal yolla bebek sahibi olamayan çiftlere uygulanan yardımcı üreme teknikleri nelerdir? 

Doğal yollarla gebelik elde edemeyen bir çift ilk başvurduğunda tabii ki en basit tedaviden başlanır. Eğer sorun bir yumurtalama problemi ise; yani hasta yumurtlayamıyor ise veya hasta yumurtluyor ama nedeni anlaşılamayan bir infertilifeye sahip ise önce yumurta artırıcı ilaçlar verilir. Eğer üç sikrüs kadar preparatları verilmiş. Yumurtlama elde edilmiş ama gebelik elde edilememişse o zaman tedavi bir üst basamağa geçer. İkinci basamak tedavide bu yumurta artırıcı tedavilerin yanına aşılama eklenir. Aşılama; sperm hareket fonksiyonları iyi olanlarını bir laboratuvar ortamı içerisinde hazırlanıp rahmi suni olarak enjeksiyonudur. Yine bu tedavide yumurta artırıcı tedavi ve aşılamada ikinci basamak tedavi olarak değerlendirilir. İki kez aşılama yapılmış, hastaya ilaç verilmiş; ancak yine de gebelik elde edilemişse bu durumda artık üçüncü etap tedavi olan tüp bebek tedavisine geçilir.

TÜP BEBEK TEDAVİSİ

Tüp bebek tedavisinin aşamaları nelerdir? Bu süreçte neler olur?

Tüp bebek tedavisi; psikolojik yönü ağırlıklı, uygulama yönü anlamında ise çok da zor olmayan bir tedavidir. Psikolojik olarak hastada oluşan baskı, kaygı, beklenti, huzursuzluk artışı beraberinde duygusal çalkalanmayı da getirir. Bunun için tüp bebek tedavisinde ilk kriter öncelikle “hasta bu tedaviye hazır mı, değil mi” olmalıdır. Her zaman fonksiyonel şeyler yeterli değildir, psikolojik açıdan da hazır olmak gerekir.

Hasta tedaviye hazırsa adetin ikinci günü süreç başlar. Önce yumurta büyütme tedavileri yapılır. Yaklaşık 10-12 gün kadar sürer. Hedef yumurtayı birkaç milimetreden alıp 16-18 milimetreye kadar büyütebilmektir. Bu noktaya ulaştığında ve maksimum yumurta elde edildiğinde çatlatma iğnesi adı altında bir enjeksiyon yapılır. Bu çatlatma iğnesini yaptıktan 36 saat sonra da yumurta toplama işlemi gerçekleşir. Yumurta toplama işlemi hafif sedasyon altında herhangi bir ağrı, sızı hissedilmeden yapılan bir işlemdir.  Bu işlemden sonra elde edilen yumurtalar laboratuvara verilir. Bundan sonraki ikinci basamak ve en önemli basamak laboratuvarda bu yumurtaların hazırlanışı ve gelişimidir. Laboratuvarda yumurtalar, spermle buluşturulur. Buna mikro enjeksiyon denilir. Yani yumurtanın içerisine laboratuvarda sperm enjekte edilir ve elde edilen dokuya artık embriyo denilir. Ve yaklaşık 3 ile 5’inci güne ulaştıklarında da tekrar doğal ortamlarına; yani anne rahmine nakledilirler.

TÜP BEBEK TEDAVİSİ KAÇ KERE DENENEBİLİR?

Tüp bebek tedavisi için bir yaş sınırı var mı? Veya kaç defa denenebilir? Ne kadar sürer?

Yaş sınırı önemlidir; çünkü ilerleyen yaş ile sadece yüzümüz yaşlanmaz diğer tüm organlarımız da yaşlanır. Yumurta hücreleri de zamanla azalan ve yenilenmeyen hücrelerdir. Kısacası doğuştan itibaren yumurta hücrelerimiz neyse zamanla bunlar azalır ve arttırılamaz. Literatüre bakıldığında 44-45 yaş üzerinde artık tüp bebek tedavileri uygulamak hasta için başarılı olmayabilir. Hastanın buna hazırlıklı olması gerekebilir. Kaç kez uygulanabilir ile ilgili literatürde bir sınır yoktur. Ama başarısız her deneme sonrası problemi görerek bir sonraki denemeye geçmek, ilerlemek gerekir. Aksi takdirde bir ilerleme söz konusu olmaz. Tüp bebek tedavi sürecinde eğer her şey yolunda giderse; yani artı durumlar söz konusu olmazsa transfere kadar geçen süre 17 gün kadardır. Kısacası bir ayın sonunda hasta, gebe olup olmadığını öğrenebilir.