Tüp Bebekte Başarıyı Etkileyen Faktörler

Kısırlık Nedir? Çiftler ne zamandan itibaren hekime başvurmalı? Yaş bu süreyi etkileyen bir faktör müdür? Üreme sağlığıyla ilgili sorunu olan bir çifte tüp bebek dışında başka ne tür tedaviler uygulanabilir? Türkiye’de ve dünyada tıbbi sonuçlara göre ilk denemede başarı oranları nedir? Tüp bebekte başarısızlığa yol açan faktörler nelerdir? Yumurtalık rezervini etkileyen başka faktörler var mı? Son yıllarda tüp bebek tedavisinde ne gibi gelişmeler oldu? Tüp bebek tedavisi neden kişiye özeldir?

Gaziantep Novafertil Tüp Bebek Merkezi Kadın Doğum ve Tüp Bebek Uzmanı Doç. Dr. Ruşen Atmaca tüp bebekteki gelişmeleri Sağlığım İçin Herşey’de anlattı.

. Kısırlık Nedir? Çiftler ne zamandan itibaren hekime başvurmalı? Yaş bu süreyi etkileyen bir faktör müdür?
“Kısırlık, çiftlerin istemelerine rağmen çocuk sahibi olamamasıdır. Üreme sistemindeki bir problem nedeniyle gebelik olmuyordur. Bu basit bir hastalık gibi düşünülebilir ama çocuk sahibi olamamanın sosyal ve toplumsal boyutları da vardır. Sağlık sorunu dışında çok daha önemli bir problem haline gelmektedir. O yüzden kısırlık çok ciddi bir sorun olarak karşımıza çıkar. Evlendikten sonra 2-3 ay çocuk sahibi olabilmek için çok kısa bir süredir. Bir kadının hamile kalabilmesi için 1 ayda 2 günlük şansı vardır. 2 gün içinde gebelik olmuyorsa bir sonraki gebelik şansı için 1 ay daha beklemesi gerekir. Tıbbi olarak çocuk sahibi olamamaktan bahsedebilmek için bir yıllık bir süre beklenir. Hastaların ‘1 yıl bekledik çocuk sahibi olamadık bir problem mi var’ diye başvurmaları gerekir. Kadının yaşı çok önemlidir. Kadın 38-40 yaşında evlendiği zaman 1 sene beklemek lüks olur; daha kısa süre içinde işlemlere başlanmalıdır.”

DİĞER YÖNTEMLER

. Üreme sağlığıyla ilgili sorunu olan bir çifte tüp bebek dışında başka ne tür tedaviler uygulanabilir?
“Tüp bebek bu tip durumlarda en son uygulanan yöntemdir. Diğer tedavilerden sonuç alınamazsa tüp bebek tedavisine geçilir. Pek çok kişi tüp bebeğe gerek kalmadan ilaç tedavileri, iğne tedavileri veya diğer yardımcı üreme tekniklerinde kullanılan aşılama gibi tedavilerle sonuç alabilir ve hamile kalabilir. Bu şekilde hamile kalacak bir kişiye direkt tüp bebeği yapmak aşırı tedavi yapmış gibi olur. Bazı kişilerde ise tek çare olarak tüp bebek düşünülür. Kadının tüpleri tıkalıysa, erkekte ileri derecede sperm sayısı azsa veya sıfır sperm varsa bu kişilerde diğer tedavileri yapmak için beklemek zaman kaybıdır.”

. Türkiye’de ve dünyada tıbbi sonuçlara göre ilk denemede başarı oranları nedir? Tüp bebekte başarısızlığa yol açan faktörler nelerdir?
“ Hiçbir kısırlık tedavisinde yüzde 100 başarı yoktur. Ancak tüp bebek tedavisinin, diğer kısırlık tedavilerine oranla başarısı dört beş kat yüksektir. Tüp bebekte bir başarı limiti vardır. Her yapılan tüp bebekte başarı sağlanamaz. Başarıyı belirleyen en önemli kriterlerden biri kadının yaşıdır. Kadının yaşı ilerledikçe hamile kalabilme ihtimali azalır. Çünkü kadının yumurtalarının yaşı ilerledikçe yaşlanmaya başlar ve çocuk yapma yetenekleri azalır. Hem yumurta sayısı azalır hem bu yumurtaların döllenip bebek olabilmesi ihtimali düşer. 30 yaş altı, kadının şansının en yüksek olduğu yaş grubudur. İlk denemede yüzde 75-80’lere yakın gebelik oranları elde edilebilir. Yaş ilerledikçe bu oran azalır. 35 yaşında yüzde 40’lara, 40’lı yaşlarda yüzde 25’lerin altına inmeye başlar.”

. Yumurtalık rezervini etkileyen başka faktörler var mı?
“Yaş dışında genetik faktörler çok önemlidir. Bazı hastalıklar yumurtalıkları etkileyip bu oranı düşürür; yumurtalık rezervinin daha çabuk azalmasına sebep olur. Çikolata kisti de yumurtalıkları etkileyip yumurtalık rezervlerini azaltarak gebelik oranlarını düşürebilir. Bazı kişilerde ailesel olarak erken menopoza girme olabilir. 28-30 yaşında menopoza girebilirler. Ailesinde böyle hikâyesi olan kişiler evlilikten sonra çok çabuk doktora başvurmalıdırlar.”

TÜP BEBEK TEDAVİSİNDEKİ GELİŞMELER

. Son yıllarda tüp bebek tedavisinde ne gibi gelişmeler oldu?
“Tüp bebek, teknoloji kullanılarak yapılan bir tedavi yöntemidir. Tıptaki gelişmeler tedavileri etkiler. Tüp bebek yaklaşık 35-40 yıldır yapılan tedavidir. Başarı oranı yüzde 5-10’lardan yüzde 80’lere kadar çıkmıştır. Mikroenjeksiyon, tüp bebekteki başarıyı arttıran bir yöntemdir; yaklaşık 15 yıldır uygulanmaktadır. Son zamanlarda genetikteki ilerlemeler çok büyük avantaj sağlamaktadır. Embriyolara genetik test yapılarak sağlıklı olan embriyolar seçilir. Daha ana rahmine koymadan önce sağlıklı olduğu tespit edilen embriyoların yerleştirilmesi başarı oranını daha da arttırmaktadır.  Bunun dışında, laboratuvar ortamında hücrelerin oluşturulması, ilaçlardaki değişikler, rahmin bebeğin tutunmasına uygun olup olmadığını anlayan bazı ileri tanı yöntemleri yavaş yavaş çıkmaya başladı. Bazı testler sayesinde rahmin o bebeği ne zaman tutacağı öğrenilmeye başlandı.”

KAÇ KEZ DENENMELİ?

. Tüp bebek kaç kez denenmelidir? Bununla ilgili bir süre var mıdır? İki deneme arasında süre ne kadar olmalı? İlaçlı tüp bebek ile ilaçsız tüp bebeğe göre süre farklılık gösterir mi?
“İlk üç denemedeki oranlar yükselmeye başladı. En iyi sonuçlar ilk üç denemede alınır. 6 denemeye kadar gebelik oranları artış gösterir. 6 denemeden sonra gebelik oranlarında azalmalar olabilir ama 8., 9., 10. denemede hamile kalan hastalar vardır. O yüzden belli bir sınır koymak doğru değildir. Hastanın durumuna göre karar verilir. İki deneme arasındaki süre kişiye bağlıdır. Sonuç negatif olduğunda hastalarda yeniden tedaviye başlanması için bunu atlatması gerekir. Üzgün ve stresli şekilde tedaviye yeniden başlamak sonucu etkiler. Bu süre hastanın durumuna göre bazen iki ay bazen 5-6 ay sonra olabilir. Bazı hastalara 1 yıldan önce yeni tedavi yapılmaz. Minimum 2 ay beklemek gerekir. 2 aydan daha erken yapılırsa ilacın etkileri devam edebilir; yumurtalıklarda kistler kalmış olabilir, rahim uygun olmayabilir.”

KİŞİYE ÖZEL TEDAVİ

. Tüp bebek tedavisi neden kişiye özeldir?
“Tüp bebekte herkesin ilaçlara verdiği yanıt farklıdır. Herkesin çocuk sahibi olamama nedeni farklıdır, yumurtalık rezervi farklıdır. Tüp bebekte standart bir tedavi yoktur. Bu yüzden önce gerekli testler yapılıp hangi tedavilerin ve protokollerin uygulanacağı belirlenerek karar verilir. Herkese özel bir tedavi yöntemi seçilip uygulanır. Bu, başarı oranını yüzde 80-90’lara kadar çıkarabilir. Embriyo, yumurta veya sperm dondurulup saklanabilir. Bunlar tıbbın getirdiği çok büyük avantajlardır. Bunun dışında genetik testler çok önemlidir. Ailede sağlıklı bebeği olmayanlara ve devamlı düşükleri olanlara genetik test yapılıp embriyoların sağlıklı olanı bulunur. Bunlar transfer edilerek sağlıklı bebekler oluşturulur.”