Tüp Bebekte Erkek Faktörü: Sperm Mıknatısı Nedir?

Sperm mıknatısı, mikroçip, gebelik aşısı, PRP, kök hücre... Tüp bebek tedavisinde başarıyı arttıran yeni gelişmeleri İstanbul Kadın Sağlığı ve Tüp Bebek Merkezi’nden Op. Dr. Ozan Özolcay anlattı. 

. Embriyoloji nedir? Embriyolojideki gelişmelerin tüp bebek tedavisine nasıl bir katkısı oluyor?

‘‘Tüp bebek tedavisinde ön planında kadın doğum ve tüp bebek uzmanı görülmekle birlikte bir  embriyolog da en az bizim kadar hatta bir parça önde olacak kadar önemlidir. Embriyo, bebeğin en küçük halidir. Kadından alınan yumurta ile erkekten alınan sperm hücresi laboratuvar şartlarında bir araya getirilir. Bu işlemde kadın doğum hekimi, kadının yumurtalarını en iyi şekilde büyütmeye çalışır; daha sonra da bu yumurtaları uygun bir şart altında toplayıp laboratuvara gönderir. Laboratuvar, kendisine verilen malzemeleri en iyi şekilde harmanlayarak ortaya iyi bir ürün çıkartır. Tabii yıllar içerisinde hem kullanılan aletler hem de kişilerin tecrübelerinin artması anlamında laboratuvarlarda da çok gelişmeler oldu. Aslında bu gelişmelere şartlar da zorladı. Çünkü ne yaparsak yapalım hastaların bir bölümü gebe kalamayabiliyor. İşte gebe kalmayan hastalar için yeni  birçok araştırma var. Bu yeniliklerin bir kısmı büyük sonuçlara sebep olmamakla birlikte bir kısmı gerçekten belirli sayıda hastada, hastanın şansını bariz bir şekilde arttırabiliyor.’’

SPERM MIKNATISI

. Sperm mıknatısı nedir? Bu yöntem kimlere uygulanır?

‘‘Sperm mıknatısı temelde HBA (hyaluronan binding assay) denen bir testtir. Burada maksat kadının yumurta hücresinin dış kısmındaki hyaluronan maddesine spermin güzel bir şekilde yapışması daha sonra da içeri geçebilmesidir. Bu erkeğin sperminin hem hareketliliği hem de içerisindeki DNA’nın yapısının daha sağlam olduğu düşünülüyor.

Dünya Sağlık Örgütü’nün yayınlamış olduğu bir sperm sayısı hareketliliği ve morfolojisi vardır. Eğer spermler bunlara uygun değilse ve sağlıklı embriyolar elde edilme anlamında problem yaşıyorsa bu çifte sperm mıknatısı yönteminden bahsediyoruz. Sperm mıknatısını pek çok laboratuvar kullanıyor. Fakat yeni bir yöntem olduğu için hastaya çok büyük faydası var demek için biraz erken bir aşamadayız. Özellikle sperm sayısında, hareketliliğinde problem olan erkeklerin bir kısmında yöntemin işe yaradığına dair ön bulgular var. Dolayısıyla bu yöntem özellikle erkek faktörü olan hastalarımızda denenebilir.’’

MİKROÇİP YÖNTEMİ

. Mikroçip yöntemi nedir?

‘‘Mikroçip de erkeklere dönük bir yöntemdir. Bu yöntem de sperm mıknatısı yönteminde olduğu gibi tüp bebek tanısı konulan bir hastaya hemen uygulanmaz. Çünkü bu yöntemlerin her biri ciddi maliyet gerektirir. Sperm çipi yönteminde sperm, özel bir sıvı kullanılarak bir kanal içerisinden geçiriliyor. Sperm hareketliliği ve sperm DNA yapısı daha sağlıklı olan spermler o kanalı aşabiliyorlar. Sağlıklı olmayan spermler ise kanalın içerisinde kalıyorlar. Kanalı aşan spermler alınıp mikroenjeksiyon yapılırsa elde edilecek olan embriyonun daha sağlıklı, daha yaşama tutunur bir embriyo olacağı iddia ediliyor. Ve bu embriyo da annenin rahmine nakledildiğinde kişinin gebelik şansını arttıracağı düşünülüyor. Bu yöntemi özellikle erkek faktörü olan ve daha önce birkaç denemesi olan özel gruplarda önermekte fayda var.’’

GEBELİK AŞISI

. Gebelik aşısı yönteminin özelliği nedir?

‘‘Hastaya dört tane iyi kalitede embriyo transfer edildiği ya da hastanın iki veya daha fazla sayıda denemesi olduğu halde bir şekilde gebelik elde edilemiyorsa, rahmin içerisinde tutmayı etkileyecek faktörler var mı diye araştırılır. Çoğunlukla bu hastalarda geçirilmiş birtakım enfeksiyonlar olabilir. Ya da hasta daha önce gebe kalmıştır ama o gebelik sağlıklı olmadığı için aldırmak zorunda kalmıştır ve rahim içerisinde kürtaj gibi bir işlem yapılmıştır. Ya da hasta çok küçükken tüberküloz enfeksiyonu geçirmiş ve rahim içerisi bundan etkilenmiştir. Ya da hastanın rahim duvarı istenilen seviyede kalınlaşmamaktadır. İşte gebelik aşısı yönteminin bu tür hastalarda bir umut ışığı olduğu söylenmektedir. Gebelik aşısı yönteminde, adetin belirli bir döneminde rahim içerisine ilaç verilir. Daha sonra da hastaya transfer yapılır. Hastanın şansı bir parça artar ama mutlaka embriyo kalitesinin iyi olması gerekir. Aksi takdirde defalarca aşı yapılsa dahi çok faydası olmayacaktır.’’

PRP UYGULAMASI

. PRP yönteminin amacı nedir? Başarıya nasıl bir katkı sağlıyor?

‘‘PRP, teknik olarak çok eski bir yöntemdir. Kıkırdak sorunlarından saç dökülmesine kadar pek çok sorunda uygulanmıştır. Bu yöntemde kişinin kanından bir örnek alınarak makine içerisinde santrifüj edilir. Onun bir sıvısı olur ve o sıvının üst kısmı alınır. Bunun içerisinde vücudun bazı hücrelerinin yenilenmesini sağlayan birtakım faktörler olduğu biliniyor. İşte bu sıvı yumurtalığın içerisine zerk edilirse oradaki lokal faktörler de devreye sokularak yumurtaların bir kısmının kalitesinin ya da sayısının arttırılabileceği düşünüldü ve denenmeye başlandı. Henüz çok yeni olan bu yöntem belirli grup hastada işe yarıyor. Ama PRP yöntemi hiç yumurtası olmayan hastaya uygulanamaz. Özellikle yaşı 35 ile 42-43 arasında olup yumurta rezervi azalmış olan hastalarda PRP denendiğinde bir grupta yumurta sayısının bir parça arttığını, yumurta kalitesinin de arttığını gösteren birtakım bilimsel yazılar var. Fakat bilimsel çalışmalar yeterli sayıya henüz ulaşmadığı için bu yöntemin herkeste yüzde 100 işe yaradığını söylemek acelecilik olur. Ayrıca hastaya ciddi bir maliyet de getiriyor. Bu yöntemi uygulayan merkezler en az iki defa öneriyorlar ve hastaya iki denemede neredeyse bir tüp bebek fiyatı çıkıyor.’’

KÖK HÜCRE

. Kök hücre nasıl bir yöntemdir?

‘‘Kök hücre de yumurtası olmayan hastalarda uygulanan bir yöntemdir. Hastanın vücudunun yağ bölgesinden alınan kök hücreler özel bir şekilde ayrıştırılıp yumurtalığın içerisine zerk ediliyor. Böylece ortadan kalkmış olan yumurtalık yapısının tekrardan oluşturulması amaçlanıyor. Çok yeni bir yöntem olup ülkemizde de yeni yeni yapılmaya başlandı. Tabii sonuçlarını görmek için biraz beklemek gerekiyor. Çünkü şu anda yöntemle ilgili çok fazla soru işaretleri var.’’